به نام خدا عرض سلام خدمت اعضای محترم این کانال بستری برای اشتراک برخی از یادداشت ها و برنامه های بنده است. از حضور شما متشکرم

مهدی شجریان 🔹 اسفند 97 در همایش بین المللی «امام علی الگوی عدالت و معنویت برای جهان امروز (isc)» مقاله ای با عنوان «عدالت در ساختار حکومت از منظر نامه های #نهج_البلاغه» ارائه کردم. بعدا ترجمه انگلیسی این مقاله در نشریه “Islam's Political Studies isi” هم پذیرفته و منتشر شد. 🔹 بابت این مقاله توفیق اجباری داشتم که چند ماهی نامه های نهج البلاغه را با دقت و وسواس و به صورت مکرر بخوانم و از این دریای ژرف به اندازه ظرف ناچیز فهم خودم مروارید صید کنم. 🔹 امروز ما و جامعه ما و به صورت خاص حاکمان ما خیلی نیازمند رهنمودهای نهج البلاغه هستیم. در ادامه بخشی از این مقاله را ارسال می کنم: 🔹 «شفافیت و بیان حقایق و اسرار به توده مردم از منظر امام علی علیه‌السلام «#حق_مردم» است و مسئول حکومتی موظف است این حق را پایمال نکند. 🔹 آن حضرت خطاب به مردمی که بر آنان حکومت می‌کرد می‌فرماید: «بدانيد حق شما بر من است كه سرّی را از شما جز اسرار جنگ پنهان ندارم»‏ (نامه 50). 🔹 اطلاع‌رسانی در مورد اسرار جنگی و مسائل امنیتی از گستره این حق استثناء شده است زیرا این امر ـ چنانچه در سیره #پیامبر_اسلام صلی‌الله علیه و آله نیز بوده است ـ ممکن است به‌واسطه اطلاع دشمن به ضرر خود مردم تمام شود. 🔹 صرف‌نظر از این مورد استثناء، شفافیت امری است که فعالیت‌های یک حکومت را مستحکم می‌کند و آن را به مرزهای #عدالت نزدیک‌تر می‌سازد. 🔹 نکته قابل‌توجه در عبارت نقل‌شده این است که آن حضرت حق مردم را اطلاع از «سرّ» می‌داند یعنی اموری که از طرف حکمرانان مخفی و پوشیده نگاه داشته می‌شوند نه اطلاع از امور روشن و واضح که به‌صورت عادی از اسرار تلقی نمی‌شوند؛ بنابراین مسئول حکومتی نباید در غیر از مسائل امنیتی به بهانه «سرّی بودن»، حقایق را از مردم مخفی نگاه دارد زیرا ثمرات فراوانی بر بیان حقایق در مسائل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و ... به مردم مترتب است ازجمله اینکه اشتیاق آنان به حکومت بیشتر می‌شود، علاقه آن‌ها به دانستن این امور موردتوجه قرار می‌گیرد، تلاش عمومی برای اقدام به حل مشکلات ظاهر می‌گردد و توطئه بسیاری از دشمنان در ایجاد شکاف میان مردم و حکومت و دروغ‌پردازی و شایعه‌پراکنی علیه آن خنثی می‌شود». 🔹 اگر امروز مردم در مسئله #کرونا به رسانه‌های داخلی کم اعتماد شده‌اند و بیشتر به اخبار اغراق آمیز رسانه های زرد اقبال دارند و همین باعث بیشتر شدن اضطراب و ترس از این ویروس ناشناخته گردیده است، به این دلیل است که دیروز در اطلاع رسانی ما «#شفافیت» را کمتر دیده‌اند. 🔹 وقتی دیروز همه حقیقت را نگفتیم و با آن گزینشی برخورد کردیم و گاهی خلاف حقیقت را چاشنی آن قرار دادیم باید فکر امروز می‌بودیم. کاش تا دیر نشده است به خاطر فردا از الان روش مسئولین ما تغییر کند. @M_Shajarian

خطر تعمیم‌گرایی در فضای مجازی 🔹 در این ایام کرونایی بازار اظهارنظر گروه‌های مرجع هم داغ شده است. حوزوی‌ها هم مثل بسیاری دیگر از حوادث اجتماعی در این میان نظراتی بعضاً پرحرارت ابراز می‌کنند و البته برخی نگاه‌های نادر آن‌ها در جهان مجازی بیشتر کلیک می‌شود. بین طوفان کلماتی که ردوبدل می‌کنند بعضی سخنان در تقابل آشکار با توصیه‌های بهداشتی جامعه پزشکان است. یکی می‌گوید حرم‌ها شفاخانه‌اند و نباید خالی شوند. دیگری می‌گوید اجتماعات مذهبی هویت ماست و شفا از بیماری در همین نقاط است. آن‌یکی گفته است واکسن این ویروس همان دست دادن و روبوسی است و مردم نباید صله‌رحم را ترک کنند و ... 🔹 اصلاً در مقام قضاوت این اظهارات نیستم و تأمل در این نحوه برداشت‌های بسیار کلی از اطلاقات و عمومات برخی نصوص را به مجال دیگری واگذار می‌کنم. دیدم برخی دیگر از حوزوی‌ها ـ که البته کمتر در فضای مجازی دیده و شنیده می‌شوند ـ این اظهارات را نقد تند و گزنده می‌کنند و بعضاً مسئولین حوزوی را به مقابله قانونی با این افراد و حذف آن‌ها از بدنه حوزوی‌ها ترغیب می‌کنند و دست‌آخر به‌زعم خودشان درجه بلاهت و سفاهت این افراد را اندازه‌گیری می‌کنند و بر خطرناک بودن چنین اظهاراتی اصرار فراوان می‌کنند‌. 🔹 حاشیه بنده دقیقاً به همین نقطه خطرناک بودن این اظهارات است. دگراندیشی همیشه در حوزه بوده و هست و حذف آن دردی را دوا نمی‌کند. به گمانم خطرناک‌تر از این کلمات، #تعمیم‌گرایی بی‌جایی است که در ذهن توده جامعه ما و کاربران فضای مجازی وجود دارد. مردم ما به‌مجرد اینکه بینش، گرایش یا کنشی را در یک صنف می‌بینند آن را به همه تسری می‌دهند. خدا نکند که پلیسی رشوه بگیرد آن‌وقت همه پلیس‌ها را به باد انتقاد و توهین می‌گیرند؛ یا پزشکی مسئولانه طبابت نکند آنگاه همه را شایسته بدترین درشت‌گویی‌ها می‌شمارند. ستاره اقبال این اندیشه تعمیم‌گرا برای صنف روحانیون بلندتر است. خاطره بد مردم از یکی از آن‌ها به همه سرایت داده می‌شود. همه را دزد می‌دانند چون دزدی در این صنف دیده‌اند و همه را دروغ‌گو و دغل‌کار می‌شمارند چون موارد تلخی را دیده یا شنیده‌اند. تعمیم در این صنف گاهی به دین هم سرایت داده می‌شود و ضعف‌های کردار و گفتار و رفتار ما به دین هم نسبت داده می‌شود. همان کاری که امروز برخی دین‌ستیزان و مذهب گریزان با دیدن این اظهارات شاذ می‌کنند و بر پایه آن‌ها دین و مذهب را مخالف علوم تجربی و بهداشت عمومی و مقوله‌ای بی‌اساس و خرافی قلمداد می‌کنند. 🔹 به گمانم وقت آن رسیده که هرکدام از ما خصوصاً در مواجه با جهان مجازی به این بلوغ برسیم که «هرکسی مسئول گفتار و رفتار خودش است» و تنها نماینده بینش و گرایش و کنش خویشتن است. اگر من نوعی سخنی می‌گویم این فهم من است نه شعار صنف من یا بالاتر از آن سخن دین من. 🔹 #تنوع_باورها و رفتارها در هر صنف، امری کاملاً طبیعی است و حوزویان استثنا نیستند بلکه شاید تنوع بیشتری در این امور از دیگر اصناف دارند‌. وقت آن رسیده که مرزهای برداشت‌های شخصی خود را از هویت صنفی خود و حقیقت دین جدا کنیم. رواست که #دگراندیشان_حوزوی مانند هر دگراندیش دیگری از هر صنفی سخن بگویند و نارواست اگر با برخورد پلیسی به‌جای «پاسخ‌های مستدل» آن‌ها را از شاخه‌های یک صنف برید و عملاً مسیر «آزادی اندیشه» و «آزادی بیان» را مسدود ساخت. آنچه لازم است بستن دست‌های فاعل (گوینده) نیست بلکه باز کردن چشم و گوش قابل (شنونده) است تا این‌چنین بی‌محابا یک اندیشه را به‌کل یک صنف یا بالاتر حقیقت یک دین سرایت ندهد. 🔹 اگر #تعمیم_گرایان قبل از تعمیم چند ثانیه در جهان مجازی جستجو کنند و سراغ دیدگاه‌های مخالف یک صنف را نیز بگیرند‌ اینجاست که مثلاً در همین بحث #کرونا خواهند دید بسیاری از حوزویان اصیل‌تر و باسابقه‌تر نظراتی کاملاً موافق با توصیه‌های پزشکی دارند و عمل به دستورات آن‌ها را تا مرز وجوب شرعی برای حفظ جان و دفع خطر و ... بالا می‌برند. @M_Shajarian

ویروس‌هایی که با آن‌ها خو گرفته‌ایم 🔹 بسیاری معتقدند کرونا ـ مهمان ناخوانده‌ای که مناسبات سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اعتقادی و ... ما را به‌شدت تحت تأثیر قرارداده است ـ دیر یا زود از بین ما می‌رود. جهان با همین کرونا و همین بدن‌های غیر مقاوم ما جهان بسیار هولناکی است و حتی تصور آن ملال‌آور است. 🔹 خوب که بنگریم اما ویروس‌های نامرئی دیگری در جامعه ما هستند که حتی از کرونا نیز خطرناک‌ترند اما سال‌هاست میزبانی آن‌ها را به گردن گرفته‌ایم و دیگر هول و هراسی نیز از آن‌ها نداریم. ما با آن‌ها کنار آمده‌ایم اما آن‌ها این‌چنین نیستند و بسیار پیش و بیش از کرونا بلای جانمان بوده و هستند. 🔹 یکی از این ویروس‌ها ویروس «افراط» و دیگری ویروس «تفریط» است. کرونا این دو ویروس نامرئی را این روزها خوب عیان کرده است. 🔹 کسانی که ارزش علم را درک نمی‌کنند و اثرگذاری علل مادی را برنمی‌تابند و به «دوا» اعتقاد ندارند و درنتیجه ضریح لیس می‌زنند یا در مقابل بسته شدن درب‌های حرم تحصن می‌کنند و فریاد وا اسلاما سر می‌دهند و مرگ نثار این و آن می‌کنند، از نوعی ویروس افراط رنج می‌برند. 🔹 متقابلا کسانی که ارزش ایمان را درک نمی‌کنند و اثرگذاری علل غیرمادی را باور ندارند و به «شفا» اعتقاد ندارند و از خرافه بودن دعا و توسل می‌گویند و در این شرایط وخیم بر میزان اضطراب خود و دیگران می‌افزایند و به سمت مقصد پوچ‌گرایی قدم برمی‌دارند نیز از نوعی ویروس تفریط رنج می‌برند. 🔹 اگر در تبلیغ دین «عقلانیت» نقش محوری بیشتری داشت و دین‌داری به برخی «مناسک ظاهری» و «رفتارهای احساسی» و فربه‌سازی بی‌مورد آن‌ها تنزل پیدا نمی‌کرد، قطعاً امروز این دو ویروس در مسائل اعتقادی ما تا بدین حد شیوع نداشتند. آری مسئولیت این اپیدمی فراموش‌شده، تا حدودی بر عهده «مبلغان دین» است. مهدی شجریان @M_Shajarian

ضرورت بازخوانی مسئله شر 🔸 فراوانی نسبی بلایای طبیعی در سال 98 و خصوصاً مهمان ناخوانده دردسرساز این روزها، که برخی از مردم دنیا را به کام مرگ کشیده، بسیاری را بیمار و رنجور کرده، طیف گسترده‌ای را با اضطراب و تشویش مواجه ساخته، مشکلات اقتصادی فراوان برای آنان ایجاد کرده و در یک‌کلام تمام مناسبات زندگی فردی و جمعی ما را تحت تأثیر قرار داده است، یک‌بار دیگر پرسش از «مسئله شر» را جدی‌تر از همیشه کرده است. 🔸 خدا در کجای این‌همه شر و بلا ایستاده است؟ چرا این‌همه رنج را برطرف نمی‌کند؟ آیا راه از بین بردن کرونا را نمی‌داند؟ آیا توان مقابله با آن را ندارد؟ آیا به رنج کشیدن ما رضایت داده است؟ آیا کار خلق را به خلق واگذار کرده و در کار ما ناکارآمدی گزیده است؟ آیا اساساً هست تا سایه آسایش و آرامش را بار دیگر به ما ارزانی کند؟ 🔸 در مقاله «مسئله شر از دیدگاه ملاصدرا و نورمن گیسلر» کوشیده‌ام تا پاسخ به این سؤالات را از دیدگاه فیلسوفی شرقی با الهی‌دانی غربی مقایسه تطبیقی کنم. این مقاله در شماره آتی دو فصلنامه پژوهشی «تأملات فلسفی» چاپ خواهد شد. به مناسبت این ایام و داغ شدن تنور پرسش‌های مذکور، نسخه pdf مقاله و لینک چکیده آن در سامانه فصلنامه مذکور را در کانال بارگذاری می‌کنم. 🔸 در سلسله یادداشت‌های آتی نیز می‌کوشم تا با ادبیاتی روان‌تر از سطح یک مقاله پژوهشی، مطالبی را در قبال پرسش‌های مذکور تحت عنوان «کرونا و عدالت خدا» تقدیم خوانندگان عزیز نمایم. طبعاً پاسخ به این پرسش‌ها مفصل خواهد بود و یادداشت‌های سلسله‌وار معهود اندکی متراکم خواهند شد. از این بابت عذرخواه مخاطبان بزرگوار هستم و ذهن‌های دقیق و پرسش‌گر را به صبر و بردباری در قبال پاسخ این سؤالات دعوت می‌کنم و درنهایت از نکات انتقادی خوانندگان محترم استقبال می‌کنم. مهدی شجریان @M_Shajarian

لینک مقاله: http://phm.znu.ac.ir/article_36931.html مقاله :مساله شرازدیدگاه ملاصدرا

کرونا و عدالت خدا (قسمت اول) 🔸 در الهیات مسیحی خدا «خیرخواه مطلق» (Omnibenevolence) است. چنین خدایی چگونه شر می‌آفریند و آن را در سرتاسر گیتی می‌پراکند؟! 🔸 بسیاری از فیلسوفان و برخی از متکلمین اسلامی کوشیده‌اند تا با انکار وجود شر، مسئولیت خدا را از خلقت آن سلب کنند. در نگاه این افراد شر در سنخ موجودات نیست بلکه امری معدوم و از سنخ نیستی است و ارتباطی با خلقت الهی ـ که تنها به موجودات تعلق می‌پذیرد ـ ندارد. 🔸 برای مثال نور امری «موجود» است و آفریده‌شده است اما تاریکی چیزی نیست مگر همان «نبودن نور» و نمی‌توان آن را امری موجود و مخلوق الهی محسوب کرد. در نگاه این جماعت شرور نیز این‌گونه‌اند؛ مثلاً زشتی چهره «زیبا نبودن» و بیماری «سالم نبودن» و گرسنگی «سیر نبودن» است و این نیستی‌ها ربطی به خدای خالق هستی‌ها ندارند. 🔸 قرآن کریم اما نه مانند الهیات مسیحیت سخن گفته است و نه مانند بسیاری از فیلسوفان شر را امری عدمی قلمداد کرده است. خدای قرآن را نمی‌توان خیرخواه ـ به معنای ذاتی که شر را نمی‌خواهد ـ قلمداد کرد. 🔸 آیات قرآن صریحاً خلقت همه موجودات و ازجمله اقسامی از شرور و زشتی‌ها را به خدا نسبت می‌دهد (نساء: 78) و خدای قرآن هیچ ابایی ندارد از اینکه به‌صراحت اعلام کند که شر را آفریده است (فلق: 2). 🔸 به‌راستی چگونه می‌توان او را عله‌العلل و مسبب‌الاسباب و منشاء همه چیز دانست و بر این اعتقاد صحیح تأکید کرد که «برگی از درخت نمی‌ریزد مگر اینکه او بخواهد»، اما درعین‌حال دامن او را از درد و رنج انسان‌ها پیراست و ساحت او را از سیل و طوفان و زلزله و کرونا و ... مبرا شمرد. 🔸 این‌ها همه مخلوق خدا هستند؛ خدایی که در قرآن نه خیرخواه به معنای مذکور و نه بی‌مسئولیت در قبال شرور بلکه «حکیم مطلق» است (انعام: 18). 🔸 او درد و رنج و بیماری را آفریده است و شر را در زمره مخلوقات بی‌شمار خود جای داده است اما در ورای این خلقت، «محکم‌ترین کار» را کرده است و «بیشترین حکمت‌ها» را محقق ساخته است. هرچند ممکن است ما سرّ ناپیدای بسیاری از آن‌ها را درک نکنیم. 🔸 در یادداشت‌های بعد می‌کوشم تا از «حکمت مطلق الهی» در قبال خلقت شرور و به‌صورت خاص در قبال اپیدمی کرونا اندکی سخن بگویم. مهدی شجریان @M_Shajarian