#کتاب_شناسی #نصیحة_اهل_الحدیث #خطیب_بغدادی 📝📝نصیحة اهل الحدیث، نگاشته ای در آداب الحدیث ✍️✍️ احمد براریان ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ کتاب «نصیحة اهل الحدیث» نوشتۀ ابوبكر احمد بن علی بن ثابت، معروف به «خطیب بغدادی» از دانشمندان مشهور شافعی است. سال ۳۹۳ق و اطراف بغداد، زمان و مکان تولّد وی بوده و بیشتر عمر خود را در همین شهر گذراند. او برای اخذ حدیث به شهرهای گوناگونی مانند نیشابور، اصفهان، بصره ،دمشق و ... سفر کرد. در پایان به بغداد بازگشت و سال 123ق در همان شهر، وفات یافت. خطیب بغدادی از استادانی چون ابوحامد اسفراینى (406ق)، (ابوبكر برقانى (425ق) و ابونعیم اصفهانی (430ق) بهره برد. او نگاشته‌های بسیاری در تاریخ، حدیث، فقه، اصول، عقاید، اخلاق و ادبیات دارد؛ اما نوشتارهای تاریخی و حدیثی وی مشهورتر و كتاب «تاریخ بغداد»، شاید، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین اثرش باشد. بیشتر کسانی که شرح حال خطیب را نوشته‌اند بر جایگاه والای علمی او به‌ویژه در قلمرو حدیث اهل سنّتّ ،تأکید کرده‌اند. «تاریخ بغداد» او نیز پُر از آموزه‌ها و گزاره‌های حدیثی است. در روزگار خطیب، آداب الحدیث، از مهم‌ترین موضوعات علم الحدیث بوده، شرط ورود دانش‌پژوهان به میدان حدیث، شمرده می‌شد. این دانشمند پُرکار، کتاب‌های متعدّدی در این زمینه نگاشت که «الکفایة فی علم الروایه»، «الجامع لاخلاق الراوی و آداب السامع»، «الفقیه و المتفقّه» و «نصیحة اهل الحدیث» از آن جمله است. «نصیحة اهل الحدیث» سال ۸۰۴۱ق، توسّط انتشارات «مكتبة المنار، الزرقاء» در 47 صفحه، با تحقیق عبد الكریم احمد الوریكات چاپ شد. نویسنده، هدف نگارش این کتاب را بیان نکات عملی و نظری ضروری برای دانش‌پژوهان حدیث، شمرده است. او این نکات را در قالب 25 حدیث و گزارش منقول از رسول الله صلّی الله علیه و آله، خلیفه دوم، شافعی، ابوحنیفه و برخی دیگر از بزرگان اهل سنّتّ ذکر می‌کند. همو، پس از نگارش کتاب، چکیدهای از آن را با عنوان «مختصر نصیحة اهل الحدیث» در پنج صفحه نگاشت. بیشتر آموزه‌های کتاب، دربردارندۀ سفارش‌های کاربردی برای دانشپژوهان بوده؛ امّا برخی از نکات، جنبۀ نظری داشته و با هدف تبیین جایگاه حدیث و افزایش اشتیاق فراگیران، آمده است؛ نمونه آن، گزارش هجدهم یعنی گفتگویی بین ابوحنیفه و وکیع است. در این گزارش، وکیع، حدیث را جامعِ تمام فقه دانسته ولی ابوحنیفه دیدگاه دیگری دارد؛ در پایان، ابوحنیفه مغلوب می‌شود. با تحلیل روش کتاب، روشن می‌شود که خطیب بغدادی، خواسته، افزون بر دادن پیام به مخاطب مبتدی، او را با آداب عملی فعالیت‌های حدیثی، آشنا کند. این شواهد عبارتند از: الف) نویسنده با وجود گزیده‌نگاری، سلسله راویان هر حدیث یا گزارش را با عباراتی مانند: «فُلانٌ عَن فُلان»، «فُلانٌ اَنا»، «فُلانٌ نا»، «فُلانٌ ثَنا» آورده است. او حتّی برای برخی از گزارشها مانند گزارش سوم، چندین طریق ذکر می‌کند . ب) برخی از پندهای کتاب، تنها یک متن دارند؛ مانند گزارش نخست و برخی دیگر، دارای چندین متن هستند؛ مانند گزارش‌های یازدهم و دوازدهم. برخی در مقام تفسیر گزارش دیگری است؛ مانند گزارش پنجم نسبت به گزارش چهارم و برخی از مفاهیم، به هم‌پیوستگی روشنی دارد؛ مانند حدیث نهم که روایتی سلسلة الذهب از امام رضا علیه السلام نسبت به گزارش دهُم است. گویا برخی از پندها در دیدگاه نویسنده، اهمّیت بیشتری داشته یا نیازمند تبیین بوده است. در حقیقت از 25 متنی که در این کتاب آمده، حدود 11 پند به‌دست می‌آید که عبارتند از: لزوم پرهیز از ریاستطلبی برای طالب فهم دین (1)، طلب علم در سنین جوانی (2و3و4و5و6)، اهتمام به آموختن دانش از بزرگان مورد اعتماد (7و8)، پرهیز از مراجعه به انسان‌های شرور برای کسب دانش (7)، پرهیز از مراجعه به افراد کم‌دانش (7و8)، اکتفانکردن به اخذ و نقل حدیث و توجّه به فهم آن (9و10و14و15و17و19و20و22)، پرهیز از طلب احادیثِ گمراه‌ کننده پیش از دستیابی به توان فهم درست حدیث (11و12)، لزوم پیروی افراد کم‌دانش از بزرگان(13)، لزوم مقابله بزرگان با تفسیر دین توسّط افراد کم‌دانش (13)، پرهیز از عرضه خود به مردم پیش از رسیدن به دانش کافی (16) و لزوم مراجعه به استاد برای یادگیری روش فهم حدیث و حلّ اشکالات (21). ج) نویسنده، پندهای خود را در قالب نقل قول‌های دیگران آورده و از زبان خویش مطلبی بیان نکرده است. این روش نیز مانند بقیۀ روش‌های به‌کاررفته در کتاب، جنبۀ تربیتی دارد. در حقیقت، خطیب، خواسته به مخاطبان بیاموزد که چگونه بر سخنان بزرگان، تکیه کرده و حتّی برای حرف‌های درست خویش به دنبال مستندی از دانشمندان بگردند. منبع: مجله دانش ها و آموزه های قرآن و حدیث، ش اول. مطالعه فایل کتاب: http://pdf.lib.efatwa.ir/90469/1/9 #کانال_علوم_ومعارف_حدیث @MaarefHadith