و شاید مکرر گفته باشیم که پوکترین و بیمغزترین حرفها همین حرف منسوب به زردشت است که میگوید:
گفتار نیک🔈
پندار نیک💭
کردار نیک✔️
آخر نیکی چه هست؟ مثل این است که از مهندسی برای ساختمان یک مسجد طرح بخواهند🏢
به او بگویند: طرح شما چیست؟
بگوید: یک ساختمان خوب.🏗
اول باید دید «خوب» و «ساختمان» در نظر او چیست.⁉️
یا به یک خیاطی بگویند: چه مدل لباس میدوزی؟🤔
بگوید: یک مدل خوب، ولی معلوم نباشد خوب او چگونه است.🤷
این است که وقتی میگوییم اصول و مبانی اخلاق اسلامی، معنایش این است که ببینیم اسلام چه چیزهایی را اخلاق خوب میداند و چه چیزهایی را اخلاق بد.🌝✨
در این صورت ما میتوانیم روش اخلاقی و تربیتی اسلام را بفهمیم.🌙✨
#استاد_مطهری ،تعلیم و تربیت در اسلام ، ص، 134، 135
عذاب و رضایت وجدان🖐
معنی وجدان و الهامات وجدانی همین جا کاملًا دانسته میشود: تذکر نفس، توجه به خود؛🤌📒
و با توجه به خود، درک کردنِ اینکه چه چیزی ملایم و مناسب با این گوهر و جوهر است و چه چیزی متضاد با اوست و همین حالتی که [به نام عذاب وجدان] در همه مردم کم و بیش وجود دارد. 💎📘
1) این مسئله «عذاب وجدان» در بشر چیست؟🤔
2) مسئله «رضایت وجدان» چیست؟🤔
واقعاً انسان وقتی یک کارهای خاصی را انجام میدهد، در عمق وجدان خویش راضی است و برای خود موفقیت میداند که این کار را کرده،🧐
و وقتی یک سلسله کارهای دیگر را مرتکب میشود، در عمق وجدان خود چنان ناراضی است و چنان یک قوّهای او را سرکوفت و رنج میدهد و ناراحت میکند که از هر زندان خارجی بدتر است.✋🕸
چقدر از جانیها بودهاند که خودشان به پای میز محاکمه آمدهاند و گفتهاند مرا بکشید، من مستحق کشتن هستم.🌱🐾
این چه احساسی است در انسان که انسان نتواند خودش را تحمل کند؟!🤔
اغلب جانیها همینطور هستند.🫧❄️
قسمت1
#استاد_مطهری ، تعلیم و تربیت در اسلام، ص، 159، 160
در همین داستان کربلا میخوانیم که بسیار نادم و دچار کابوس بودند.👾👣
یکی از آنها به پرده کعبه آویخته بوده که: خدایا مرا بیامرز، اگرچه میدانم که نمیآمرزی.😔...
این جز وجدان او چه بوده؟
خلبان هیروشیما عاقبت، کارش به دارالمجانین کشید.🛬🕳
این الهام فجور و تقوا ناشی از همان ادراک ذات است، و این تنها و تنها با فلسفه ماوراء الطبیعی جور در میآید که انسان تنها این کالبد و این بدن نیست،📄
و مسئله انسانیت هم تنها و تنها با این فکر میتواند مفهوم و معنی داشته باشد.🖇🗞
در آن مقالات «زن روز» مقاله مفصلی نوشتم که دنیای اروپا از یک طرف انسان را بکلی از ارزش ساقط میکند و او را جز ماشین چیزی نمیداند، و از طرف دیگر سخن از حقوق بشر و حیثیت ذاتی بشر میراند.📜🏷
این خیلی حرف مضحکی است که در مقدمه اعلامیه حقوق بشر آمده است:
نظر به اینکه هر انسانی از انسانها دارای یک حیثیت ذاتی است که به موجب این حیثیت ذاتی از یک نوع شرافتی برخوردار است...🗂📎
ین حیثیت ذاتی چیست؟🤔
انسانی که شما معرفی کردهاید با این اتومبیلی که من سوار میشوم فرقی ندارد جز اینکه اتومبیل پیچیدهتری است.🚗📎
پس حیثیت ذاتی معنی ندارد، نه در من و نه در شما.📝📚
من یک ماشین هستم و شما یک ماشین دیگر هستید...
اصلًا بشر با غیر بشر فرق نمیکند، همه در حکم ماشین هستند.🚙🖱
گاندی در کتاب این است مذهب من جملات بسیار عالیای در این باب دارد.
قسمت2
#استاد_مطهری ، تعلیم و تربیت در اسلام، ص 159،160
❇فلسفه قصاص ازدیدگاه شهیدمطهری❇
✅ببینید این تعبیر قرآن راجع به مسئله قصاص چه تعبیر جامعی است! میدانیم قرآن در قانون جزایی خود طرفدار قصاص است. در مواردی که کسی به عمد و بدون هیچ عذری
بیگناهی و نفس محترمی را از بین میبرد، اسلام اجازه قصاص میدهد که او را به مجازات آن شخص اعدام کنند.
⬅دراینجا این مسئله پیش میآید که حالا او یک نفر را کشته، ما چرا یک نفر دیگر را اضافه کنیم و بکشیم؟! اگر کشتن کار بدی است ما چرا به عنوان قصاص، این کار بد را تکرار کنیم؟! او کار بدی کرده که یک نفر را کشته، آیا ما هم خود او را بکشیم که باز یک انسان کشته باشیم؟! قرآن میگوید: وَ لَکمْ فِی الْقِصاصِ حَیوةٌ یا اولِی الْالْبابِ [1]؛ کشتن اینچنین را، کشتن و اماته و میراندن تلقی نکنید، این را حیات و زندگی تلقی کنید ولی نه حیات این فرد، حیات جمع. یعنی با قصاص یک نفر متجاوز، حیات جامعه و حیات افراد دیگر را حفظ کردهاید.
⬅شما اگر جلو قاتل را نگیرید، فردا او یک نفر دیگر را خواهد کشت، و فردا دهها نفر دیگر پیدا میشوند و دهها نفر دیگر را خواهند کشت.
◀پس این را کم شدن افراد جامعه تلقی نکنید، حفظ بقای جامعه تلقی کنید؛ این را میراندن تلقی نکنید، زندگی تلقی کنید؛ یعنی قصاص معنایش دشمنی کردن با انسان نیست، دوستی کردن با انسان است.
#استاد_مطهری ، تعلیم و تربیت در اسلام، ص، 238، 239
📗نیکی به کافردرکلام قرآن📗
❇در قرآن کریم میبینیم که به محبت و به احسان و نیکی نسبت به همه مردم حتی نسبت به کفار توصیه شده است، اما در حدودی که این محبت کردن و این نیکی کردن اثر نیک ببخشد.
❇ آنجا که نیکی کردن اثر نیک نبخشد، آن نیکی نیست بلکه بدی است به صورت نیکی.
مثلًا در آیه مبارکهای که در سوره ممتحنه [1] است میفرماید:
لا ینْهیکمُ اللهُ عَنِ الَّذینَ لَمْ یقاتِلوکمْ فِی الدّینِ وَ لَمْ یخْرِجوکمْ مِنْ دِیارِکمْ انْ تَبَرّوهُمْ وَ تُقْسِطوا الَیهِمْ انَّ اللهَ یحِبُّ الْمُقْسِطینَ. انَّما ینْهیکمُ اللهُ عَنِ الَّذینَ قاتَلوکمْ فِی الدّینِ وَ اخْرَجوکمْ مِنْ دِیارِکمْ....
یعنی خدا شما را نهی نمیکند (اول میگوید نهی نمیکند، بعد امر هم میکند) که نسبت به کافرانی که به خاطر دین با شما نجنگیدهاند، با شما در حال نبرد آن هم به خاطر دین نیستند، آنها که شما را از خانههایتان بیرون نکردهاند- که در آن وقت مصداقش قریش بودند که هم به خاطر دین با مسلمین میجنگیدند و هم مسلمین را از خانههایشان خارج کردند- آری، خدا شما را نهی نمیکند که نسبت به این کافران نیکی کنید. یعنی اگر ما میگوییم به کافران نیکی نکنید، آنها را میگوییم. نیکی کردن به آنها عین بدی کردن به خود شماست، تقویت بنیه دشمن است که طبعاً علیه شما به کار میرود.
❇ بعد میفرماید: انَّ اللهَ یحِبُّ الْمُقْسِطینَ خدا کسانی را که خوبی کنند و به قسط و عدالت رفتار نمایند، دوست میدارد؛ یعنی این کار را بکنید. انَّما ینْهیکمُ اللهُ عَنِ الَّذینَ قاتَلوکمْ فِی الدّینِ وَ اخْرَجوکمْ مِنْ دِیارِکمْ [خدا شما را نهی میکند از نیکی کردن نسبت به کافرانی که به خاطر دین با شما جنگیدهاند و شما را از خانههایتان بیرون کردهاند.]
رفتار عادلانه با کافر
بعلاوه راجع به عدل و به عدالت رفتار کردن و حق واقعی هر فردی را به او دادن، حتی نسبت به همین کافرانی که با شما میجنگند و شما را [از خانه هایتان] بیرون کردند، نیز
میگوید از عدل خارج نشوید. آن، مسئله احسان بود. فرمود: به اینها احسان نکنید. اما مسئله عدل چطور؟ اینکه میخواهیم حق آنها را به ایشان بدهیم. آیا میتوانیم به آنها ظلم کنیم؟ میگوید: نه.
💠 در اوایل سوره مبارکه مائده است:
وَ لا یجْرِمَنَّکمْ شَنَآنُ قَوْمٍ عَلی الّا تَعْدِلُوا اعْدِلوا هُوَ اقْرَبُ لِلتَّقْوی [1].
هرگز کینه و دشمنی یک قومی شما را وادار نکند که بر آنها ظلم و ستم کنید، یعنی آنچه را که مستحق آن نیستند به آنها برسانید؛ با آنها هم به عدالت رفتار کنید که عدالت به تقوا نزدیکتر است.
❇در آیات دیگر قرآن نیز هست که با کافر جنگیدن هم یک حدی دارد؛ یعنی جایی میرسد که اگر بیش از آن جلو بروند،
❇ به تعبیر خود قرآن اعتداء و تجاوز از حد است، که در آیه دیگر میفرماید:
وَ قاتِلوا فی سَبیلِ اللهِ الَّذینَ یقاتِلونَکمْ وَ لا تَعْتَدوا انَّ اللهَ لایحِبُّ الْمُعْتَدینَ [2].
در راه خدا با مردمی که با شما میجنگند بجنگید، ولی از حد تجاوز نکنید.
🍀 مثلًا آن وقت که دشمن اسلحهاش را زمین میگذارد و میگوید تسلیم، آنگاه که دیگر تسلیم شد و شمشیرش به روی شما کشیده نیست دیگر او را نکشید.
🍀 یا مثلًا متعرض بچههایشان نشوید، متعرض زنهایشان نشوید، متعرض پیرمردهایشان نشوید؛ متعرض آبادیشان، درخت و چشمههایشان نشوید (همان دستورهایی که پیغمبر اکرم غالباً وقتی که مسلمین به جنگ میرفتند، به صورت متحدالمآل به آنها میفرمود).
🌻بنابراین وقتی که پای عدالت و نقطه مقابل آن، ظلم در میان باشد میگوید در مورد کافران هم از حد تجاوز نکنید، به آنها ظلم نکنید، با آنها هم به عدالت رفتار کنید.
🌺پس عدالت به هرحال باید رعایت بشود. احسان به کافر را در جایی اجازه میدهد که اثر خوب داشته باشد، اما آنجا که اثر بد میبخشد (یا برای خود او و یا برای مسلمین)
مسلّم اجازه نمیدهد. مثلًا میگویند اسلحه به کافر نفروشید[1].
(1البته اختصاص به اسلحه ندارد، هرچیزی که بنیه او را تقویت میکند. )
🌾ولی ذکر میکنند که این در صورتی است که شما بدانید یا احتمال بدهید که اگر این اسلحه را به او بفروشید، او را تقویت کردهاید و با همین اسلحه فردا به جنگ شما میآید و شما را از بین میبرد. پس این در واقع تقویت غیرمستقیم دشمن علیه خودتان است؛ این کار را نکنید، و الّا فروختن چیزی به کافران که هیچ اثر نامطلوبی از آن پیدا نمیشود مانعی ندارد.
#استاد_مطهری، تعلیم و تربیت در اسلام، ص ، 241، 242، 243