📚عبور از ظاهر به باطن پیاده روی اربعین 📕«این حادثه‌ی راه‌پیمایی را شکر کنید. شکرش ازجمله به این است که آن روحیّات را، آن حالات را -که در این دو سه روزی که مشغول راه‌پیمایی بودید، آنجا مشاهده کردید یا احساس کردید- در خودتان نگه دارید؛ آن برادری را، آن مهربانی را، آن توجّه به ولایت را، آن آماده شدن بدن برای تَعَب کشیدن را، آن ترجیح دادن زحمت کشیدن و عرق ریختن و راه رفتن بر راحتی و تنبلی را. در همه‌ی‌ امور زندگی باید این را دنبال کرد»(مقام معظم رهبری، 3/9/1395) 📌حرکت ماندگار سیدالشهدا(ع) را نباید به یکی از سویه های سیاسی یا اجتماعی در زمانی خاص تنزل داد. بلکه این حرکت نقطه عطفی در تاریخ تمدن توحیدی و به مثابه تبلوری از تقابل عینی حق و باطل بود. جریان حق و باطل در هر زمان از تاریخ میتوانند نمونه هایی از تفکر، رفتار و شخصیت¬ها را در دو جبهه حادثه کربلا بیابند. حادثه عاشورا بیانگر یک فرهنگ توحیدی مهاجم به سمت تفکر طاغوتی و به همین دلیل همواره زنده، طپنده و توفنده است. نگاه تربیتی انسان ساز و موحدپرور عاشورا در پهنای تاریخ امتداد دارد. ✅به همین ترتیب جریان زیارت سیدالشهدا(ع) و به ویژه پیاده روی اربعین نیز نه شبیه دیگر پیاده روی ها و نه حتی مشابه دیگر اجتماعات مذهبی است. همانطور که حادثه عاشورا یک عینیت تجسم یافته از تقابل توحید و شرک بود، جریان پیاده روی اربعین نیز مجموعه ای از ارزشها و باورهای الهی را در خود نمایان ساخته است. پیاده روی اربعین تحقق عینی کمالات اخلاقی اسلام در یک برهه زمانی خاص است. این پیاده روی، کلاس عملی برای آشنا ساختن انسانها با باورها و دستورهای اسلامی است. در اینجا میتوان آنچه قرنها در منابر گفته شده و در تراث کتب شیعی منضبط گردیده است، را مصداقاً یافت. 📌پرسش فرامتنی مهمی که برای تحلیلگران همسو و غیرهمسو خودنمایی میکند آن است که «چه چیزی پیاده روی اربعین را از موارد مشابه و اقران خود در فعالیتهای مذهبی و ...متمایز ساخته و تجربه ای بی نظیر در ذهن شرکت کنندگان آن ترسیم کرده است؟» یافتن پاسخ جامع برای این پرسش از چند جهت مهم است: 🌿نخست آنکه میتوان حقیقت پنهان در پس این قالبها و مناسک را یافت، این امر خود دو فایده در پی دارد. اولاً اربعین را از آسیب توقف در برخی ظواهر و مناسک و بی توجهی به روح اصلی و هدف متعالی آن مصون داشت. آسیبی که متأسفانه در جلسات عزاداری محقق شد و باید از ابتلای اربعین به آن پیشگیری کرد. ثانیاً با شناسایی روح حاکم بر اربعین و اختصاصات منحصر به فرد آن، میتوان از محدودیتهای زمانی و مکانی عبور کرده و حقایق یادشده را در دیگر مکان¬ها و زمان¬ها نیز تسری داد. این امر زمینه ساز زندگی دائم با فرهنگ اربعین خواهد بود .(همان سخن حکیمانه رهبر معظم انقلاب که در طلیعه نوشتار بازگو شد.) 🌿دوم آنکه با توجه به اشتیاق فزاینده مومنین نسبت به اربعین از یکسو و محدودیت امکانات سخت افزاری عراق و دیگر کشورها از سوی دیگر، عملاً حضور فیزیکی همه شیفتگان اباعبدالله(ع) در این مراسم، دشوار یا غیرممکن خواهد بود. در نتیجه، باید برای انتقال فرهنگ اصیل و پیام نهفته در این ظواهر مقدس به دیگر مومنان تدبیری حکیمانه داشت. 🔶اگر بتوان روح حاکم بر ارزشهای این مراسم را شناسایی کرد، میتوان آن را در قالبها و بدنهای دیگر متناسب با شرایط زمانی و مکانی کشورهای مختلف بازتولید کرد. همانگونه که یاد مظلومیت سیدالشهدا(ع) و عطش او و یاران و فرزندانش، محدود به زمان و مکان خاصی نیست. توفیق در این هدف، زمینه ساز زندگی مستمر با فرهنگ اربعین و ارزشهای حاکم بر آن را به دنبال خواهد داشت. 🔹شرایط اخیری که شیوع این ویروس منحوس بر زندگی بشر تحمیل کرده است، آوردگاه جدیدی برای مومنان است که بتوانند تهدیدها را به فرصتی جدید برای هدایت و رشد جوامع مبدل سازند. همانگونه که در عزاداری دهه اول محرم دستاوردهایی مثال¬زدنی و فراتر از سالهای قبل به یادگار ماند. اکنون که بر حسب ظاهر امکان حضور فیزیکی و اجتماع ظاهری در مراسم پیاده¬روی اربعین وجود ندارد، جبهه ولایی باید ابتکار خود را در چند عرصه نمایش دهد: 1- از فراموش یا کمرنگ شدن جریان اربعین بکاهد. 2- ارزشها و زیبایی های منحصر به فرد زیارت توأم با پیاده روی اربعین راشناسایی کند و هر کدام از آنها را به نوعی در حیات اجتماعی و سبک زندگی مومنانه، جاری سازد. این امر موجب خواهد شد حسرت جاماندن از اربعین با شیرینی زنده نگاه داشتن روح و حقیقت ارزشهای آن در قالبهای دیگر جبران شود. 🔸با توجه به همین دغدغه، شماری از دستاوردهای این همایش بی نظیر استخراج شده است تا علما، سیاستگذاران، مبلغان، هنرمندان و دیگر شخصیتهای تأثیرگذار متدین بتوانند هر کدام یک یا شماری از این آموزه¬ها را ترویج و تبلیغ کنند. ادامه دارد... 👤عبدالله محمدی عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران https://eitaa.com/abmohammadi

📚عبور از ظاهر به باطن پیاده روی اربعین(2) ✅همانطور که گفته شد اربعین قالب و محتوا، کالبد و روحی دارد. آنچه روح پیاده روی اربعین را می سازد، حقایقی است که هر جای دیگر با هم گردآیند نیز میتوانند معنویت و نورانیت اربعین را تا حدی احیا کنند. برخی از این دستاوردهای اختصاصی اربعین عبارتند از: 📌الف) دستاوردهای معنوی اخلاقی: 1) نمایش منحصر به فرد ارزشهای اخلاقی به شکل مصداقی، نه مفهومی. 2) تقویت توحید افعالی، اتکا نکردن به برنامه ریزی های ظاهری، آمادگی برای اتفاقات غیرمترقبه. 3) عمومیت مشارکت در ارزشهای اخلاقی، تمام اقشار از هر سن و گروهی در این مراسم مشارکت اخلاقی دارند. 4) تمرین عینی توکل (به دلیل قابل پیش بینی نبودن بسیاری از مشکلات برای زائران و میزبانان) 5) تمرین عینی ایثار 6) تمرین عینی محبت و سخاوت 7) پرهیز از راحت طلبی 8) شکسته شدن منیّت ای موهوم در حمل و نقل، مبیت و ... (ثروت، جایگاه اجتماعی، اختلاف طبقاتی میان عشایر، منیّت¬های برخاسته از نژاد، رنگ، ملیت و ...) 9) آمادگی برای سختیها و تقویت روحیه مقاومت 10) توجه جدی تر به فرائض دینی و حدود شرعی (حتی از سوی کسانی که در ایام غیراربعین چندان مقید نیستند) 11) توجه جدی تر به نمادهای مذهبی مانند سیادت، عمامه، پرچم و ... 12) کنار رفتن غرور و تبختر قومی و نژادی 📕ب) دستاوردهای ولایی 1) زندگی مستمر و قیام و قعود پیوسته حول حقیقت امام(حقیقتی که حتی در جلسات مذهبی نیز محقق نمیشود) 2) طیّ طریق ظاهری، تمرینی برای پیمودن راه باطنی سیدالشهدا، (از نظر زائر هر گام ظاهری به سمت کربلا در حقیقت یک گام سلوکی به سمت حقیقت امام است) 3) تعمیق باورهای ولایی(تثبیت مفاهیم ذهنی به کمک شور و احساس معنوی) 4) انس سالانه میهمان و میزبان با حقیقت امام به بهانه اربعین 5) امام حسین(ع)، محور جمع شدن اراده¬های امت (حبل المتین) 6) زندگی با شعائر (لباس، پرچم، حزن و اشک مستمر، انفاق ویژه برای امام و ...) 📌ج) دستاوردهای تمدنی 1) تهاجم عینی به ارزشهای تمدن غربی.(تمام ارزشهای نظام شهوت زده و منفعت طلب غربی در این ایام زدوده میشود و ارزشهای الهی جایگزین آن میشود) 2) تمرین برای زندگی در تمدن مهدوی با کنار زدن منیّت¬های موهوم. 3) تمرین حرکت کاروانی و آمادگی برای تمدن مهدوی. 4) تمرین برای سامان دادن تمام فعالیتهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی بر محوریت ولایت. ✅د) دستاوردهای فرهنگی و اجتماعی 1) تجدید ارتباط میان شیعیان عراق و کشورهای دیگر مانند مهاجرین و انصار 2) اتحاد فرق مختلف مسلمین حول محور اهل بیت(ع) 3) اتحاد میان عرب و عجم 4) کاسته شدن رقابت میان عشائر عراق 5) ترسیم الگویی جدید از مدیریت و فعالیت تشکیلاتی 6) شکوفایی ابتکار و خلاقیت در حل مشکلات (مشکلات برقراری موکب در بیابان، همراه ساختن دهها نفر زائر و ...) 7) تقویت عملی اخلاق و تقوای اجتماعی 8) تعاون در تحقق ارزشهای اخلاقی مانند انفاق و احسان و ... 9) تغییر سبک معماری خانه های عراق متناسب با خدمت به زوار 10) تأثیر و تأثر فرهنگی میان امت ایران و عراق و ... • اشتیاق به فراگیری زبان و لهجه میزبان و میهمان • تقویت بهداشت در عراق • توجه به شئون خاص و سلیقه مهمان از سوی میزبان • تأثیر پذیری ایرانیان در سخاوت و ایثار • تأثیر پذیری ایرانیان در شکل مواکب و پذیرایی • بزرگداشت شهدا در عراق که بی سابقه بوده است. 11) گشایش عرصه ای جدید در هنر (ایده ها و رویکردهای بدیع در اربعین..) 📙ه) دستاوردهای سیاسی امنیتی 1) یکپارچه شدن جبهه مقاومت 2) تقویت روحیه مبارزه، ظلم¬ستیزی و استکبارستیزی(حتی برای کسانی که تا قبل از حضور در این مراسم صرفاً نگاه محبتی به امام ع داشتند) 3) بی توجهی به تهدیدات و شکستن اقتدار پوشالی و هیمنه موهوم داعش و تروریسم 4) نفوذ استراتژیک 5) اتحاد جمعیتی و تقویت روحیه اقتدار و خودباوری شیعیان 6) شکسته شدن مرزهای جغرافیایی و ظاهری 7) تعامل دولتهای اسلامی در مدیریت اربعین 8) نمایش عینی کارآمدی جمهوری اسلامی برای زائران پس از مشاهده کاستیهای عراق 📕 و) دستاوردهای خانوادگی 1) جهت دهی دغدغه سالانه خانواده.(کلیه فعالیتهای سالانه خانواده معطوف به زیارت اربعین یا پذیرایی از زائران اربعین میشود) 2) حضور خانوادگی میزبان و میهمان در رزمایش ولایت(تمام اعضای خانواده با هم در این مسیر همراهی و خدمت میکنند) 3) تغییر نقطه عطف و خاطره انگیز زندگی خانوادگی از لذت مادی به انس با ولایت. 4) اصل پذیرایی در خانه و تطهیر و نورانی ساختن خانه ها به نیت پذیرایی از امام. 👤عبدالله محمدی عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران https://eitaa.com/abmohammadi

سلسله مباحث تاریخ فلسفه اسلامی با رویکرد تمدنی، ارائه شده در رادیو معارف سال 1395، جلسه پنجم

سلسله مباحث تاریخ فلسفه اسلامی با رویکرد تمدنی، ارائه شده در رادیو معارف سال 1395، جلسه ششم.

📚امام حسن عسکری(ع)، رهبر تشکیلات پنهان ✅یکی از مبانی معرفتی امام شناسی آن است که مسئله نبرد حق و باطل هیچگاه در زندگی ایشان کمرنگ نشد. حضور سیاسی اجتماعی امامت، یک مبنای معرفتی دارد و به همین دلیل هیچگاه تعطیل نگردید، بلکه قالب آن متناسب با شرایط تغییر میکرد. 🔶از سوی دیگر همواره شنیده ایم که شرایط زندگی امامان پس از امام جواد(ع) به گونه ای بوده است که مردم عدم حضور فیزیکی امام (ع) را تمرین کنند. این عدم دسترسی در دوران امام عسکری (ع) به اوج خود رسید. تا آنجا که ایشان در سخت ترین محاصره زندگی کرده و بیشترین مراقبتها در زمان ایشان اعمال میشد. حتی در منزل امام، جاسوسانی در لباس خادم حضور داشتند. اما با اینحال، مبارزه و به ویژه فعالیت تشکیلاتی ایشان تعطیل نشد. امام (ع) تشکیلات منسجمی را که از زمان امام جواد(ع) تأسیس شده را پرورش داده و حتی از درون محاصره دشمنان نیز ایشان را راهبری فکری و مدیریت مالی میکردند. برای فهم بهتر این اصل به چند واقعه تاریخی اشاره میکنیم: 1️⃣احمدبن اسحاق قمی خود را به امام عسکری(ع) میرساند و از ایشان میخواهد دستخط امام را ببیند به خاطر بسپارد. تا در مکاتبات بعدی، امام نامه ها را بدون امضا برای وی بفرستد و او از روی دستخط تشخیص دهد. تا در صورت لو رفتن نامه ها، ردی از امام(ع) باقی نماند. امام (ع) قبول میکنند و دستخط خود را نشان میدهند و حتی تفاوت دو قلم ریز و درشت را به وی متذکر میشوند. آیا اگر مضمون نامه این نامه ها، مسائل شخصی یا فتاوای شرعی صرف بود، نیازی به این میزان ملاحظات اطلاعاتی داشت؟ 2️⃣ابوالادیان از سرزمین مدائن که نزدیکترین نقاط به بغداد و مرکز حاکمیت عباسیان است، وجوهاتی را که از نقاط مختلف جمع آوری کرده بود، به سامرایی آورد که شدیداً تحت نظر و مراقبت بود. و چون در این فاصله، امام عسکری(ع) شهید شده بودند، پولها را به امام زمان(عج) سپردند. (کمال الدین، ج2، ص474) امام (ع) شبکه نواب و وکلا را چه زمانی توانستند تأسیس و سازماندهی کنند؟ چگونه در اوج خفقان عباسیان نمایندگان امام(ع) توانستند این وجوهات را جمع آوری کنند و در مقابل چشمان مأموران و جاسوسان به امام (ع) برسانند؟ امام چگونه این پول را هزینه میکردند؟ 3️⃣داود الاسود میگوید امام عسکری (ع) مرا خواندند و یک پاشنه در قدیمی (بخشی از چارچوب) را به من دادند و فرمودند این را به فلان شخص برسان. در بین راه این چوب از دست غلام به زمین افتاد و شکست و از درون آن کاغذهای پیچیده فراوانی بیرون ریخت و ....معلوم شد که امام (ع) از این راه برای ارتباط با اصحاب خویش استفاده میکردند.(مستدرک، ج12، ص213) آیا این نامه ها، مباحث اخلاقی، فقهی یا تفسیری صرف بوده است؟ اگر مضمون این نامه ها، امور متعارف دینی و تبلیغی بود، نیازی به این مراقبتها بود؟ ✅این گزارشها نشان میدهد امام عسکری(ع) نیز همچون دیگر امامان هیچگاه از مبارزه دست نکشیده و مهمترین رکن این نبرد را نیز کادرسازی و رهبری تشکیلات میدانستند. لذا ارکان مختلف ارتباط تشکیلاتی را حفظ کردند. در مواقع ضروری آنها را راهنمایی و جهت دهی کردند و حتی گردش مالی برای شیعیان در دوردست ترین نقاط نیز فراهم کرده بودند. 🔶با توجه به این گزارشات، مفهوم تقیه نیز نیازمند بازنگری است. ممکن است در نظر ابتدایی تقیه به معنای تعطیل کردن مبارزه برای دفع خطر باشد، لکن این برداشت کاملاً نادرست است. معنای صحیح تقیه آن است که انسان در چنین مواردی به گونه ای رفتار کند که هم رسالت اصلی به کاملترین شکل محقق شود و هم آسیب و خطری به دنبال نداشته باشد. بنابراین تقیه به معنای تعطیلی مبارزه نیست، بلکه تغییر شیوه مبارزه به شکل پنهانی یا ... است که کمترین خطر را برای شیعیان داشته باشد که در این راستا، تشکیلات مهمترین سهم را دارند. (برای آشنایی با این تفسیر از تقیه رک: مقام معظم رهبری، همرزمان حسین(ع) گفتار دهم) 👤عبدالله محمدی عضو هیئت علمی موسسه حکمت و فلسفه ایران https://eitaa.com/abmohammadi

📚ضلع پنجم (1) 🔶مسئله ولایت از مهمترین ارکان تفکر اسلامی به ویژه شیعی است که در ساحتهای مختلف دین انعکاس یافته است: ولایت عرفانی، ولایت سیاسی، مفهوم کلامی ولایت ، ولایت اجتماعی و ... تا کنون تحقیقات فاخر و ارزنده ای درباره هر یک از اجزاء ولایت انجام شده است. اما نکته مهم آن است که آیا میتوان میان این کاربردهای به ظاهر متباین که از ولایت خدا و شیطان آغاز شده و به ولایت همسران و نظام اجتماعی امتداد می یابد، هسته مشترکی یافت؟ برخی متفکران ساده ترین راه را اشتراک لفظی میان این مفاهیم دانسته اند. برای روشن تر شدن گستردگی مفهوم ولایت به برخی از ابعاد ولایت در نظام دین که مورد تأکید متفکران بوده است، اشاره میشود: 1️⃣ قرآن کریم، نبرد تاریخی حق و باطل از زمان حضرت آدم(ع) تا ظهور حضرت ولی عصر(عج) را با محوریت تقابل ولایت حق و باطل معرفی میکند. (اللَّهُ وَلِيُّ الَّذينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّور وَ الَّذينَ كَفَرُوا أَوْلِياؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمات؛ بقره: 257) 2️⃣ رسول اسلام(ص) ولایت را مهمترین رکن از ارکان پنجگانه دین معرفی کردند: «بُنِيَ الْإِسْلَامُ عَلَى خَمْسٍ عَلَى الصَّلَاةِ وَ الزَّكَاةِ وَ الصَّوْمِ وَ الْحَجِّ وَ الْوَلَايَةِ وَ لَمْ يُنَادَ بِشَيْ‏ءٍ كَمَا نُودِيَ بِالْوَلَايَةِ فَأَخَذَ النَّاسُ بِأَرْبَعٍ وَ تَرَكُوا هَذِهِ يَعْنِي الْوَلَايَة ؛ اسلام بر پنج پایه بنا شده است: نماز، زکات، روزه، حج و ولایت؛ و هیچکدام به اندازه ولایت اهمیت ندارند. در حالی¬ که مردم چهار پایه اصلی را گرفته و ولایت را رها کردند.»(کافی ج2، ص18) 3️⃣محوریت اصل امامت در تفکر شیعی وابسته به تحلیل دقیق ولایت امام به منزله رقیقه ولایت الهی است و علمای شیعی همواره بر آن تأکید دارند. «إِنَّما وَلِيُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذينَ آمَنُوا الَّذينَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ يُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُون‏» (مائده:55) 4️⃣ولایت اولیای الهی شرط قبولی عبادات معرفی شده است. وَ اللَّهِ لَوْ سَجَدَ حَتَّى يَنْقَطِعَ عُنُقُهُ مَا قَبِلَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى مِنْهُ إِلَّا بِوَلَايَتِنَا أَهْلَ الْبَيْت؛ به خدا قسم اگر کسی به قدری سجده کند که گردن او قطع شود، خداوند اعمال او را بدون ولایت ما نخواهد پذیرفت. (کافی، ج2، ص457) «...فَإِنْ أَقَرَّ بِوَلَايَتِنَا ثُمَّ مَاتَ عَلَيْهَا قُبِلَتْ مِنْهُ صَلَاتُهُ وَ صَوْمُهُ وَ زَكَاتُهُ وَ حَجُّهُ وَ إِنْ لَمْ يُقِرَّ بِوَلَايَتِنَا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ جَلَّ جَلَالُهُ لَمْ يَقْبَلِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْهُ شَيْئاً مِنْ أَعْمَالِه‏؛ اگر کسی ولایت ما را پذیرفت و مرد، خداوند نماز، روزه، زکات و حجش را میپذیرد ولی اگر کسی ولایت ما را نپذیرفت، خداوند هیچکدام از اعمال او را نخواهد پذیرفت»(مستدرک الوسائل، ج1، ص152) 5️⃣اندیشه سیاسی تشیع از دوران حضور تا کنون بر محوریت ولایت بین امام و امت شکل گرفته است. (ولایت سیاسی) 6️⃣ قرآن کریم ملاک ارتباطات بین الملل با غیرمسلمانان را با الگوی ولایت تبیین میکند. (مائده 51، ممتحنه1) 7️⃣ الگوی نظام خانوادگی در اسلام با محوریت مفهوم ولایت بین اعضای خانواده شکل میگیرد. 8️⃣یکی از مبانی نظامهای اجتماعی از جمله نظام سیاسی، اقتصادی، فرهنگی در اسلام، مفهوم ولایت بین حاکم و مردم و نیز مومنین با یکدیگر است. 9️⃣ حتی مفهوم ولایت در تحلیل ارتباط میان فرشتگان به عنوان مدبرات هستی و اهل بیت(ع) نیز مطرح شده است. (بصائرالدرجات، ص67) به نظر میرسد میتوان تحلیلی از ولایت ارائه داد که هسته مشترک و دالّ مرکزی برای تمام کاربردهای آن باشد، و به این ترتیب بتوان این کاربردهای به ظاهر متباین را در یک منظومه واحد معنا کرد. به همین منظور قصد دارم در سلسله یادداشتهایی این حقیقت را به زبان ساده و فارغ از موشکافیهای علمی معرفی کنم. 👤 عبدالله محمدی عضو هیئت علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران https://eitaa.com/abmohammadi

سلسله مباحث تاریخ فلسفه اسلامی با رویکرد تمدنی، ارائه شده در رادیو معارف، سال 1395، جلسه هفتم. https://eitaa.com/abmohammadi

📚ضلع پنجم(2) 🔶در شماره قبل درباره کاربردهای مختلف ولایت گفتگو کردیم. مهمترین این کاربردها عبارت بود از ولایت خدا بر مؤمنان، ولایت شیطان بر پیروانش، ولایت نبی و امام، ولایت حاکمان سیاسی، ولایت بین مومنین و ... پرسش اصلی آن بود که آیا میتوان میان معانی مختلف ولایت، امری مشترک یافت؟ ✅در پاسخ به این پرسش میتوان از ریشه لغوی ولایت استفاده کرد. ولایت در لغت، یعنی بین دو چیز چنان قرب و اتصالی ایجاد شود که چیزی خارج از وجود آنان در میان نباشد. هنگامی که چند ریسمان با یکدیگر تابیده میشوند به شکلی که جدا کردن آنها از یکدیگر به آسانی ممکن نباشد، اعراب اصطلاح «ولایت» را به کار برده میبرند. بنابراین میتوان گفت ولایت به معنای نزدیکی، پیوند و اتصال شدید دو حقیقت با یکدیگر است. این معنا در تمام کاربردهای ولایت به نحوی سریان دارد . ✅ولایت در کاربردهای دینی، نیز از همین معنا گرفته شده است. این معنا در سه ساحت «اندیشه، قلب و رفتار» معنا می یابد. مثلاً هنگامی که سخن از ولایت خدا بر مؤمنان به میان می آید، به این معناست که مومنان، فکر و اندیشه خود را از سرچشمه وحی الهی دریافت میکنند، محبت خداوند در دلهایشان رسوخ کرده است و رفتارشان نیز با اراده الهی پیوند خورده است. در برابر، ولایت شیطان بر پیروانش به این معناست که تابعین شیطان، فکر خود را با مبنای شیطانی منطبق میکنند، محبتها و تنفرهای خود را با حب و بغض شیطان پیوند میزنند و رفتارشان نیز منطبق با شاخصه های شیطانی است. 🔶ولایت امام و نبی بر مومنان نیز هر سه ساحت را شامل میشود. کسانی ولایت ائمه و انبیا را درک میکنند که اولاً اندیشه خود را با تفکر وحیانی منطبق سازند، نه تفکر مادی. ثانیاً شاقول محبت را در جان خود با محبت اولیای الهی تنظیم میکنند. یعنی از سویی ائمه و انبیا را از صمیم قلب دوست میدارند، به گونه ای که جداشدن از آنها آسان نباشد و از سوی دیگر سایر دوستیها و نفرتهای خویش را نیز با حبّ و بغض ولیّ الهی هم آهنگ می سازند. هر اندازه ولایت ایشان تقویت گردد، شوق ایشان به امام، دوستان امام، افعال امام و محبوبهای امام مانند عمل صالح و معرفت بیشتر میشود و در عوض، تنفر آنها از دشمنان امام، خط باطل، اولیای طاغوت، مبغوضهای امام مانند گناه و اعتقاد باطل افزایش می یابد. ✅به همین ترتیب ولایت بین مومنین نیز به معنای پیوند شدید ایشان با یکدیگر در این سه حوزه است. ولایت بین مومنان یعنی اینکه ایشان دارای فکر و هدف واحد هستند، محبت میان یکدیگر را دائماً شدت میدهند و رفتاری منسجم و یکپارچه دارند. همین امر سبب تشکیل دژی محکم از سپاه مومنان در برابر جریان باطل میشود. مومنان میکوشند افکار و اندیشه خود را از خط باطل ممتاز کنند، محبت نمادها و رهبران باطل را از خویش دور ساخته و در رفتار نیز یکدیگر را یاری کرده تا در برابر جریان باطل، سدّی محکم بسازند. این حقیقت سه ضلعی از خانواده به عنوان یکی از هسته های اصلی جامعه آغاز و تا ارتباط بین الملل امتداد می یابد. 🔶این مؤلفه ها هر کدام به نوعی در ولایت سیاسی نیز حضور دارد. با این نگرش نظام سیاسی اسلام از استبداد و اشرافیگری مصون میشود. محوریت ولایت میان حاکم و مردم، سبب میشود، پیوند قلبی طرفینی بین ایشان برقرار شود، اندیشه واحدی برخاسته از نگاه توحید در فکر حاکم و مردم حکومت کند و رفتارها نیز منسجم و یکپارچه گردد. (ادامه دارد) 👤عبدالله محمدی عضو هیئت علمی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران https://eitaa.com/abmohammadi