✅تبار شناسی نحو 💠آنچه نشان می‌دهد که نحو عربی متأثر از اندیشه فلسفی منطقی یونان است مسئله حاکمیت عامل ناظر بر این مطلب است که در نحو عربی حرکت اعرابی تعیین کننده نقش و کارکرد کلمه در جمله است. 💠 عامل یعنی اینکه هر معمولی عاملی دارد که موجب تغییر حرکات اعرابی آن میشود،نظریه عامل را نخستین بار عبدالله بن اسحاق خضرمی مطرح کرد اما بسط این نظریه با خلیل بن احمد بوده است. 💠 در قرن سوم ابوالعباس مبرد از کسانی بود که به مسئله عامل اهمیت میداد،اما شاگردان سیبویه محمد بن مستنیر مشهور به قطرب صاحب کتاب العلل فی النحو و محمد مازنی صاحب کتاب علل النحو رسماً به این مسئله پرداخته اند. 💠اما قرن چهارم اوج گرایش نحویان به مسئله عامل و علت است. 💠 حاکمیت عامل چنان بوده است که آثار زیادی در باب عوامل و علل النحو نوشته شد. 💠 احتمال اینکه نحویان تحت تاثیر اندیشه های فلسفی و کلامی به مسئله عامل پرداخته باشند بسیار است. 💠این مسئله از نظر آنان چنان اهمیتی داشت که عوامل را به دو دسته تقسیم کردند(لفظی و معنوی) و اینکه سراغ عامل معنوی رفتن بدان معنا است که حرکت اعرابی برای کلمه، حتما تحت تأثیر علتی چنین شده است. 📗نظریه های زبان شناسی دانشمندان مسلمان.ص۲۱۲ @alnokat

♨️حاکمیت عامل چه تاثیری در نحو عربی داشت؟ ✅حاکمیت عامل امر مهمی بود که به نحو عربی بغه فلسفی ببخشید، این خود موجب شد نحو عربی از زبان واقعی فاصله بگیرد و پای انواع تاویل ها و تقدیر ها به آن باز شود،علاوه بر این، حاکمیت عامل این آثار منفی را در پی داشت: ۱.اختلاف نحویان کوفه و بصره،این دو مکتب با اینکه در مسئله عامل و نقش آن اتفاق نظر داشتند در نوع و کیفیت آن اختلاف می‌ ورزیدند. ۲.رویگردانی نحویان عرب از بررسی سبک شناختی جمله های عربی و توجه به عوامل رفع نصب جزم و تدقیق در آنها. ۳.تابع کردن ترتیب اجزای جمله بر اساس عوامل. ۴.تحمیل مسائل غیر زبانی بر مسائل زبانی که از نظر زبانشناسی نادرست است. ۵.حذف، اضمار،تاویل، تحریف آیه و روایت به واسطه تطبیق با عوامل. 📗العلامه الاعرابیه فی الجمله بین القدیم و الحدیث ص۱۹۱ @alnokat

✅در این پست نیز از تاثیر بد خلط قواعد کلامی در قواعد زبان شناسی توضیحی داده شد.

✅ظروف متمکن(متصرف)زمانی که منصوب شوند،دو وجه اعرابی می تواند داشته باشد: ۱.از حیث ظرفیت منصوب شود یعنی فی در تقدیر باشد هرچند ذکر نمی شود هیچگاه‌. 💠قمت یومَ الجمعه ای فی یوم الجمعه ۲.اینکه فعل بدون تقدیر فی، آن را نصب دهد،که این همان مفعول بنابر سعه کلام است. 💠قمت یومَ الجمعه 💠فرق این دو لحاظ در باب اشتغال روشن می گردد که: 💠اگر فی مقدر باشد می گویی: یوم الجمعه قمت فیه. 💠واگر مقدر نباشد می گویی: یوم الجمعه قمت. ✅اعلم أن الظروف المتمكنة إذا انتصبت، كان لك في نصبها وجهان: 💠- أحدهما: أن تنصبها من طريق الظرف فتكون مقدرا لفي و إن كانت محذوفة. و الوجه الثاني: أن يقدر وصول الفعل إليها بلا تقدير «في»، و هذا هو المفعول على سعة الكلام، فإذا شغلت الفعل عنه، و قد قدرته تقدير الظرف قلت: يوم الجمعة قمت فيه. و إن قدرته على سعة الكلام قلت: يوم الجمعة قمت. 📗النكت في تفسير كتاب سيبويه و تبيين الخفي من لفظه و شرح أبياته و غريبه ج۲ ؛ ص۸۵ @alnokat

✅لغت ۞ وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِيٓ آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَىٰ كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا. 💠فرق بین تکریم و تفضیل 💠علامه طباطبایی ره: 💠تکریم:اختصاص دادن به عنایت و شرافت دادن به خصوصیتی است که در دیگران نباشد و این فرق تکریم با تفضیل است زیرا تکریم معنای نفسی است و کاری با غیر نیست بر خلاف تفضیل که که در اصل وصف مشترک هستند و یکی بیشتر از دیگری آن وصف را دارد. 💠انسان با داشتن نعمت عقل دارای خصوصیتی شده که در غیر نیست و این تکریم است. 💠اما در سایر صفات از غیر برتر است و هر کمالی در سایر موجودات است حد اعلای آن در انسان وجود دارد و این تفضیل انسان است. 📗المیزان،سوره اسراء،ذیل آیه شریفه ۷۰. @alnokat

✅ علل النحو 💠علل نحویه در یک تقسیم بندی به دو دسته تقسیم می شوند: ۱.العلل الموجبه ۲.العلل المجوزه ۱.علت های موجبه خود به دودسته تقسیم میشود: ۱.۱علت هایی که محال است طبعا تخلف از مقتضای انها: 💠مثل قلب الف ماقبل مضموم به واو(زیرا طبعا نمی شود چنین الفی را تلفظ کرد پس قلب به واو می شود) ۲.۱علتی که محال نیست طبعا خلاف مقتضای ان رخ دهد هرچند که خلاف ان عمل کردن غلط محسوب می شود مثل رفع فاعل. ۲.علت های مجوزه عللی هستند که می شود خلاف مقتضای انها عمل کرد و این تخلف غلط محسوب نمی گردد، مثل _إماله در تلفظ_. 📔اقتباس از قراح الاقتراح،ص ۳۹ @alnokat

✅استعاره مفهومی و مسلمانان 💠گاهی در نقد نظریه استعاره مفهومی گفته می‌شود که این دیدگاه در میان مسلمانان مطرح بود ة، بحث جدیدی نیست و مثلاً، عبدالقاهر جرجانی به آن پرداخته است. 💠 این ادعا از عدم آشنایی با استعاره مفهومی ناشی می‌شود. این قبیل دیدگاه‌ها بر پایة نوعی «مغالطة کهنه‌پرستی» استوار شده اند؛ بدین معنا که هر اندیشة جدید را به گذشته بر می‌گردانند و برای آن وقعی نمی‌نهند. این مغالطه به شدت در اذهان برخی از اساتید حوزوی فلسفه و علوم قرآن ریشه دوانده و چنین گمان می‌برند که عصر جدید هیچ معرفت جدیدی را به بار نیاورده و هر چه هست در گذشته است. 💠این مغالطه در برابر سبک تفکر دسته‌ای دیگر از اساتید دانشگاهی قرار می‌گیردکه گمان می‌برند هر چه هست در عصر جدید هست و معارف سنتی ارزش معرفتی ندارند. 💠 این نوع تفکر هم در دام «مغالطة نوپرستی» می‌غلطد. هر عصری برای خود میوه‌ها و ثمراتی دارد که باید در جای خود سنجیده شوند. معرفت حقیقی هم از برخورد گذشته و حال به دست می‌آید. 💠ادبا و بلغای عرب مباحث زیادی در باب استعاره مطرح کرده‌اند که هر یک از آنها در خور ستایش و تقدیر است. اما استعاره مفهومی با آنها تفاوت دارد. 📝استاد قائمی نیا @alnokat

✅در رابطه با استعاره مفهومی مطالبی ان شاء الله بارگذاری می شود. 💠اولین کسانی که تحلیل شناختی استعاره را ارائه دادند، لکاف و جانسن بودند که نظریه ی استعاره مفهومی( conceptual metafor) نام گرفت. 💠حال باید بررسی گردد آیا واقعا این یک ابتکار است کما اینکه استاد قائمی نیا فرمودند یا حداقل ریشه های این دیدگاه در کلمات قدماء وجود دارد... @alnokat

💠قسمتی از مقاله استاد قائمی نیا برای تبیین استعاره مفهومی. @alnokat

تبیین نظریه سنتی استعاره و اشکالات آن توسط لکان و جانسن( Lakoff&johnson) @alnokat

قسمت دوم @alnokat

قسمت سوم @alnokat

قسمت چهارم @alnokat

قسمت پنجم @alnokat

♨️نقد اشکالات لکان و جانسن بر استعاره سنتی و نوپدید بودن استعاره مفهومی: 💠پاسخ تفصیلی مجال مناسبی می طلبد که ان شاء الله امید است در ضمن مقاله ای نوشته شود. 💠اما پاسخ اجمالی: 💠از آنجا که علم بلاغت ازشاخه های های علوم العربیه است و این عنوان یعنی مربوط بودن قواعد استنباطی و دستاورد های علمای ادب به قواعد دستور زبانی و درون زبانی فقط، ممکن است با نگاه بدوی به گزاره های آن، تبیین استعاره سنتی توسط لکان و جانسن و بالتبع اشکالات آنها به استعاره سنتی صحیح جلوه دهد،اما واقعا چنین است؟ 💠جواب منفی است زیرا متفکرین و محققین زبانشناس اسلامی فقط بند به تحلیل مطالب درون زبانی و دستور زبانی نبوده اند بلکه قواعد دقیق مربوط به اصل زبان نه تنها زبان عربی را نیز کشف و تبیین نموده اند. 💠نکته ای که باید مورد توجه قرار گیرد این است که در کتب ادبی برای سهولت تعلم مبتدی و انس ذهنی، معمولا به اصل و اساس قواعد تصریح نمی شود و بیشتر کار روی مصادیق لفظی صورت میگیرد و به تحلیلات در حواشی و لابلای کلمات اشاره می گردد. 💠مثلا شمردن علائق در مجاز برای انس ذهنی مبتدی است با نمونه هایی از مجاز و دال بر حصر نیست بلکه ملاک وجود مناسبت است. 💠اما نکته اصلی که علمای بلاغت بدان خیلی اهمیت می دهند آن است که بلاغت متکی است به وجود ذوق سلیم در چهار چوب قواعد صرفی و نحوی که صحت و فساد کلام بند به آنها است. 💠علمای بلاغت از آنجا که مطالبشان معنون به عناوین دستور زبانی است فقط، این امر موجب شده قواعد استنباطیشان مختص به لفظ دانسته شود. 💠 اما با توجه به عمق مطالب و دید غیر سطحی امر به گونه ای دیگر است.... 💠مثلا در اشکال اول گفته شده:استعاره مختص الفاظ است نه تفکر و اندیشه. 💠این نسبت از کجا آمده؟ 💠از اینکه علمای بلاغت امثله و ظاهر کلامشان در رابطه با الفاط است فقط و با تفکر و اندیشه بیگانه است. 💠اما با دقت در گزاره های آن ها خلاف این امر ثابت می گردد. 💠برای مثال:در علم بلاغت حجیت یک استعمال بلاغی بند به اشعار عرب نیست، بر خلاف علم نحو که فقط در بحث مستندات باید از قران یا اشعار دوران جاهلیت یا اسلامیین استفاده گردد. 💠در علم بلاغت اگر یک گزاره را ذوق سلیم بپسندد ولو مستند آن یک شعر فارسی باشد پذیرفته شدنی است. 💠این به چه معناست؟آیا این غیر از آن است که ملاک در استعاره و ... تفکر و اندیشه است که از آن به ذوق سلیم تعبیر شده است؟ 💠اشکال دوم این بود که استعاره زبان نامتعارف است و در زبان روز مره بکار نمیرود بلکه باید فقط در قالب شعر و عبارات فصیح و بلیغ باشد. 💠این اشکال نیست بلکه یا تهمت است یا عدم فهم کلام علمای معانی بیان. 💠بیانیون قائل اند کلامی که مقتضای حال،بلیغ بودن انرا می طلبد اگر دارای معانی ثانویه مثل استعارات و مجازات و تشبیهات و...نباشد، ملحق به صوت حیوان است، اما نگفته اند که در زبان متعارف از استعارات و ...استفاده نمی شود. 💠 استفاده می شود و این استفاده برای اهل زبان بدیهی است، اما چون همه قواعد به طور کامل رعایت نمی گردد کلامشان به حد بلیغ بودن نمیرسد لذا عدم اعتنا به آن و عدم بررسی بدلیل کامل نبودن است نه اینکه هیچ صنعتی از صنایع ادبی در آن رعایت نشده و امکان استفاده در آن نباشد. 💠اما چه چیز باعث این برداشت غلط از سوی این منتقدین شده؟ 💠جواب آن است که: 💠قدماء مطالب را بدون تفکیک کردن بررسی کرده و در لابلای دستاورد های گرانبهای دستور زبانی، تحلیلات زبانشناسی را گنجانده اند که برای فهم آنها نباید درگیر اصطلاحات روز زبانشناسی شد و با خواندن سنتی عمیق پی به آنها برد. ❇️پاسخ از مابقی اشکالات و بررسی مفصل در آینده ان شاالله. ✍مومیوند @alnokat

✅تقدم و تاخر اعتباری می توانند از حیث اعتبار معتبِر قابل انفکاک باشند یعنی متضایفین نباشند: 💧قد یکون قصد المتکلم الی تقدیم المعمول، فلا یکون تاخیره مقصدا و قد یکون الی تأخیر الفعل فلا یکون تقدیمه مقصودا‌؛ ان احدهما ینفک عن الاخر بالقصد. 📗 ر.ک: شرح ملاجامی با حاشیه جناب افندی. 💠تفریع: 💠ان مثل القنوت و ان اعتبر تاخره عن القراءة الا ان القراءة لم یعتبر تقدمها علی القنوت،اذ لیس من شرط صحة القراءة ان تتقدم علی القنوت و الا یلزم عدم صحة القراءة فیما اذا لم یتعقبها القنوت. 📗القواعد الفقهیه،محمد باقر الایروانی ج۱ ص ۵۱ @alnokat

♨️...و هنا أمر مهمّ لا بدّ من التنبيه له، و هو أنّ الظهور الّذي عرفت حجّيته هو الّذي يفهمه أهل تلك اللغة من اللفظ، أو من زاولها، و قتلها خبرا، حتى عاد كأحدهم، بل كاد أن يعدّ منهم، فلا بدّ لمن يروم استنباط الأحكام من الكتاب و السنّة من ممارسة هذه اللغة الشريفة، و معرفة عوائد أهلها، و درس أخلاقها و طبائعها، و الاطّلاع على أيّامها و مذاهبها في جاهليتها و إسلامها. 💠و هذا مراد الشهيد الثاني من قوله: أبعد الناس‏ عن‏ الاجتهاد العجم، إذ من الواضح أنّه- سقى اللّه ثراه- لا يريد العجم من حيث النسب، كيف و معظم علوم العربية تؤثر عنهم، و أكثر علماء الدين منهم، بل يريد من له العربيّة تطبّع لا طبيعة، و تكلّف لا قريحة. 💠فليخف اللّه من هذا نعته، و ليدع الفتوى في الحلال و الحرام حتى يحصل له من الممارسة معرفة مجاري الكلام. 💠و كم وقع لعدّة من الأعلام من التحريف الواضح، و الخطأ الفاضح في تفسير الآيات و الروايات ممّا يجب ستره، و لا يجوز نشره، و لو حاول استقصاءه أحد لملأ منه مجلّدات ضخمة، و لكن لحوم العلماء مسمومة، و تتبّع عثرات الكرام سجيّة مذمومة، و ما أحوجنا إلى هذا النزر من البيان إلاّ أداء النصيحة إلى الإخوان (و قد يستفيد الظنّة المتنصّح) و اللّه المستعان. 📗وقایة الاذهان ص ۵۱۵. @alnokat

♨️تصریح بیانیون به اینکه مبنای مجاز انتقال ذهنی از مشبه به، به مشبه است نه اینکه ملاک اصلی الفاظ باشند: 💠اگر بگویی: قبلاً ذکر شد در مقدمه این فن، اینکه مبنای مجاز بر انتقال از ملزوم به لازم است و برخی از انواع علاقه ها بلکه اکثر آنها مفید لزوم نیستند پس چگونه می شود این مبنا؟ 💠میگویم: لزوم انتقال در جمیع علاقه ها معتبر است البته بوجه ما! 💠 اما در استعاره امر ظاهر است زیرا وجه شبه، فقط اخص اوصاف مشبه به است پس #ذهن منتقل می شود از از مشبه به، به مشبه، مثلاً اسد استعاره آورده می شود برای شجاع و نه برای زید یا عمرو بخصوص آنها،و شکی نیست در انتقال #ذهن از اسد به شجاع... 💠در غیر استعاره هم....ادامه... 📗مطول همراه حاشیه شریف جرجانی،ص ۵۷۵. @alnokat

#تعبیرات_فعل ❌عرب بوسیله فعل(اصطلاحی)از چهار‌ امر تعبیر می کند: ۱.وقوع فعل و حدث (این استعمال اصل است): ضرب زید که دلالت دارد بر وقوع ضرب از زید ۲.معنای مشارفت: 💠والذین یتوفون و یذرون ازواجا وصیة لأزواجهم أی والذین یشارفون الموت و ترك الازواج یوصون وصیة لازواجهم. یعنی کسانی که نزدیک مرگ و ترک ازواج هستند. زیرا حین مرگ وصیة ممکن نیست. ۳.اراده فعل؛بیشترین جایی که این نوع از فعل دانسته می شود،بعد از اداة شرط است: 💠اذا قمتم الی الصلواة فاغسلوا یعنی زمانی که اراده نماز کردید نه حین نماز. ۴.قدرت بر فعل: 💠وعدا علینا إنا کنا فاعلین . أی قادرین علی الأعادة زیرا این وعده هنوز محقق نشده پس منظور قدرت بر تحقق است . ✅از آنجا که فعل مسبَب از اراده و قدرت است،در این دو مورد سبب (اراده و قدرت ) جای مسبب نشسته. 📗باب هشتم، قاعده پنجم،مغنی اللبیب ج۲،ص۳۴۴ @alnokat

#چالش_ادبی ♨️در آیات زیر دلیل جزم فعل های مضارع (یسری و نبغی و یاتی)در حالی که جازمی وجود ندارد، چیست؟ 💠 واللیل اذا #یسرِ (فجر ۴) 💠قال ذلک ما کنا #نبغِ فارتدا علی آثارهما قصصا( کهف ۶۴) 💠یوم #یاتِ لا تکلم نفس الا باذنه فمنهم شقی و سعید(هود ۶۵) اساتید محترم جواب های خود را منظم(جهت انتشار در کانال) باذکر نام به آیدی @AMoumivand ارسال فرمایند. @alnokat

✍استاد محمد امیری: 💠جناب سیبویه در تفسیر ایه: واللیل اذا یسرِ فرموده اند: 💠حذفت رعایة للمفاصله القرآنیه....جمیع مالا یحذف فی الکلام و ما یختار الا یحذف،یحذف فی الفواصل و القوافی،فالفواصل قول الله عز و جل:( واللیل اذا یسرِ ) (وما کنا نبغِ.) 📗الکتاب ج۲،ص۲۸۹ @alnokat

✍استاد محمد کاظم زاده: 💠کلام سیبویه در مورد آیه (واللیل اذا یسرِ) صحیح است و مورد قبول است(برای رعایت فواصل آیات). 💠اما در مورد آیه (ما کنا نبغِ) این رای صحیح نیست بلکه حذف در این آیه برای دلالت بر یک معنا است و غرض بلاغی موجب حذف آن شده است که در آیه(یوم یاتِ لا تکلم نفس الا باذنه ....)عبارت است از: دلالت بر کوتاهی مدت و نزدیکی رسیدن روز قیامت و قطعی بودن آن.... 📗عبدالطلیف ،العلامه الاعرابیه...ص ۳۵۵ @alnokat

استاد نجیب الله رضایی: 💠دلیل حذف یاء دو چیز است: ۱ - تخفیف ۲ -بلاغت و اتباع رسم قرآنی، چون اتباع رسم در نزد هر اهل علمی واجب است، و تغییرش جایز نیست. @alnokat

استاد محمد علی ابراهیمی: 💠دراولی بسبب تناسب فواصل یاء حذف گردیده. 💠در دومی وسومی بنا بر رسم الخط بقولی وبنا بر اختصار ظاهری بقول دیگر. @alnokat

♨️تفاوت بین علم تصریف و اشتقاق ✅علم تصریف: 💠تحویل الاصل الواحد الی امثلة مختلفة لمعان مقصودة لاتحصل تلک المعانی الا بتلک الامثلة المختلفة. ✅علم الاشتقاق: 💠رد لفظ الی آخر لموافقته فی الحروف الاصلیه و مناسبته فی المعنی. ✅فرق بین علم صرف و اشتقاق: 💠علوم ادب را علماء ادب تعریف کرده اند به: 💠علومی که احتراز جسته می شود بوسیله آنها از خطا در کلام عرب لفظا یا خطا. 💠بنابر این هرچه که این غرض را برساند جزء علوم ادبی محسوب می شود. ✅علوم ادبی را ۱۲ علم شمرده اند و منشا این تعداد آن است که: 💠کلام عرب یا مفرد است یا مرکب که هر یک یا لفظ است یا خط: 💠پس اگر بحث در علم، از مفردات باشد: 💠یا بحث از جواهر و مواد مفردات است که علم مفردات لغت نام دارد. 💠اگر بحث از مفردات از حیث صوَر و هیئات باشد، علم تصریف است. 💠اگر بحث از مفردات از حیث اخذ برخی از برخی دیگر باشد، علم اشتقاق نام دارد... 📗تصریف عزی همراه شرح شریف جرجانی ص۳ . @alnokat