#تقیه 💢چکیده‌ای از ۳۰۰ جلسۀ درس خارج ✍️استاد عندلیب همدانی(دامت برکاته) 💠خداوند متعال را سپاسگزارم که توفیق عنایت فرمود مباحثی در مورد تقیه را در درس فقه و آنگاه با نگاه اصولی در درس اصول طی حدود سیصد جلسه در جمع برخی از فضلای حوزهٔ علمیهٔ قم ارائه دهم، آنچه در ذیل می‌آید فهرستی کلی و چکیده‌ای از آن جلسات است: 1️⃣تقیه راهکاری عقلانی، عقلایی و دینی، برای حفظ جان، مال و آبرو است. ✅تقیه یعنی: پیشگیری از شعله‌ور شدن نزاع‌های فرقه‌ای. ✅تقیه یعنی: تعایش سلمی. ✅تقیه یعنی: مدارا با خلق در ضمن حفظ مرزهای دینی و مذهبی. ✅تقیه یعنی: تقدم اهم بر مهم و فاسد بر افسد. ✅تقیه یعنی: إخباء، سکوت، کتمان و توریه. ✅تقیه یعنی: تاکید بر مشترکات. 2⃣ریشه‌های عقلانی و عقلایی تقیه(=تزاحم=تقدیم اهم بر مهم و گزینش فاسد بر افسد) 3⃣جایگاه قرآنی تقیه و نیز اکراه و اضطرار. 4⃣روایات تقیه بر چهار دسته است: الف: روایاتی که همگان را سفارش به تقیه می‌کند و آن را نشان دینداری می‌شمرد. ب: روایاتی که خطاب به افرادی خاص تاکید بر رعایت تقیه می‌کند. ج: روایاتی که در مواردی ویژه و خاص منع از تقیه کرده است. د: روایاتی که شخصِ امام، در تبیین حقایق تقیه کرده است. 5⃣تقیه بر دو قسم است: الف: تقیه به معنای عام و گسترده که شامل هرگونه کتمان، توریه(با اشاره، کنایه و رمزگونه سخن گفتن) و نیز اظهار خلاف واقع می‌شود. ب: تقیه به معنای خاص(خصوص إفتاء بر وفق عامه) لازم به ذکر است تا هنگامی که تقیه به وسیلهٔ کتمان و‌ توریه ممکن باشد نوبت به تقیه به معنای خاص نمی‌رسد. 6⃣عامل تقیه یکی از این دو امر است: الف/ خوف جانی، مالی و آبرویی برای خود و جامعه ب / تعامل و تعایش سلمی با مذاهب، ملل و نحل دیگر. 7⃣در مورد انجام عبادات تقیه‌ای مسألهٔ إجزاء یا عدم إجزاء مطرح است که ما معتقد شدیم در تقیه خوفی عدم إجزاء نیازمند دلیل است. 8⃣ابعادی که ممکن است در آن‌ها تقیه رخ دهد: الف: معارف کلامی ب: احکام فقهی ج: مسائل سیاسی 9⃣تقیه از سه جهت در سه علم قابل تحلیل و بررسی است: الف: کلامی (چرایی تقیه و ...) ب: اصولی (معیار تشخیص روایات تقیه‌ای، مرجح بودن مخالفت با عامه و ...) ج: فقهی (بررسی فقهی مصادیق حکم به تقیه و ...) 🔟چرایی تقیه: الف: حفظ اساس و اولویت‌های مکتب ب: حفظ شخص و شخصیت معصوم ج: حفظ و بقاء شیعیان د: خروج شیعه از انزوا و مهیا شدن زمینه‌های حضور پیروان مکتب اهل بیت (علیهم السلام) در سطح جامعه 1⃣1⃣تقیه امامان ( علیهم السلام ) از چه گروه‌هایی بوده است؟ الف: از حاکمان و سلاطین جائر و جانی ب: از عالمان و فقیهان درباری و مخالف مکتب شیعه ج: از متعصبان جاهل در بین عامه د: از اکثریت جامعه که درک صحیحی از امامت نداشتند. ه‍: از شیعیانی که در اثر معاشرت با دیگران تفکرات آن‌ها ناب و خالص نبود. و: از منحرفانِ شیعه‌نما همچون غالیان و .... ز: از گروهی از شیعیان که امام به خاطر حفظ جان خود آن‌ها کتمان، توریه یا تقیه به معنای خاص داشت. 2⃣1⃣تقیه سیاسی و تعایش سلمی در عصر عدم بسط ید معصوم و به ویژه در عصر غیبت، حیرت و اضطرار یک تبصره و استثناء نیست؛ بلکه شیوه‌ای اساسی و راهبردی بنیادین در مقام تعامل و همزیستی مسالمت آمیز است. 🆔@andalibhamedani

#ویژگیهای_استنباط_بر_مسلک_اضطرار نگاه جزیی و خرد به تک تک ادله سندا و دلالتا، ضمن امتیازاتی که دارد، اما بنابر مسلک #اضطرار برای تحصیل #حجت و رسیدن به #اطمینان  کافی نیست، بلکه علاوه باید: اولا :به مجموع ادلهٔ معتبره نگاهی کلان داشت ، چه اینکه به این وسیله می توان ابهام و اجمال احتمالی از برخی ادله را برطرف کرد ، یعنی تحلیل روایات علاوه بر تحلیل موردی و جزیی ، به صورت مجموعی هم صورت بگیرد. ثانیا: باید اهداف کلان شریعت(=روح شریعت= #هدایت در سایهٔ : عبادت ، عدالت ، کرامت انسان و نیز لزوم رعایت زیست اخلاقی) در تحلیل ادله مد نظر فقیه باشد. ثالثا: بر مسلک اضطرار فقیه باید به سیرهٔ عملیهٔ تقینیهٔ شارع (= مذاق شارع ) که اساسش بر  واژهٔ #حکمت استوار است دقت کند، و دین را بدون بن بست تفسیر کند ، و سمحه و سهله بودن شریعت  را در فهم و نیز  درجمع بین روایات متعارضه إعمال کند. رابعا : در فقه اضطراری، عملا بین روایت مجعوله ( = بدون نمره و امتیاز ) و روایت ضعیفه السند ( = دارای نمره و امتیاز کم )  فرق گذاشته می شود، چنانکه در استنباط اضطراری از إشارات و إشعارات نیز نمی گذریم ( = کشف مذاق شارع از #مجموعه تعابیر غیر صریح و غیر ظاهر که فقط در حد اشاره و اشعار هستند) در این شیوه( طبق ضوابطی) از شواهد غیر قطعی عقلی و نیز از شواهد کم نمرهٔ دیگر هم استفاده می شود. در مسلک اضطرار ما نام این شیوه را به کارگیری #عقل_فقهی نهاده ایم. 🆔@andalibhamedani

#دو_نمونه_از_خطا_در_شیوه_استنباط بنده تا کنون بارها چه در درس و چه در مکتوباتم به لزوم رعایت  آنچه آن را #عقل_فقهی می نامم مطالبی را بیان کرده ام  و در فرستهٔ پیشین نیز مختصرا با تقریری دیگر به آن پراختم. و اینک دو نمونهٔ بارز از فتاوایی عجیب که ریشه در عدم توجه به آن ضوابط یادشده دارد: الف: «ومن الغريب ما صدر من بعض متفقهة العصر ، بل سمعته من بعض مشايخنا المعاصرين من أنه يجب على المحبوس الصلاة على الكيفية التي كان عليها أول الدخول إلى المكان المحبوس فيه ، إن قائما فقائم ، وإن جالسا فجالس ، بل لا يجوز له الانتقال إلى حالة أخرى في غير الصلاة أيضا ، لما فيه من الحركة التي هي تصرف في مال الغير بغير إذنه ، ولم يتفطن أن البقاء على الكون الأول تصرف أيضا لا دليل على ترجيحه على ذلك التصرف ، كما أنه لم يتفطن أنه عامل هذا المظلوم المحبوس قهرا بأشد ما عامله الظالم بل حبسه حبسا ما حبسه أحد لأحد ، اللهم إلا أن يكون في يوم القيامة مثله ، خصوصا وقد صرح بعض هؤلاء أنه ليس له حركة أجفان عيونه زائدا على ما يحتاج اليه ، ولا حركة يده أو بعض أعضائه كذلك ، بل ينبغي أن تخص الحاجة في التي تتوقف عليها حياته ونحوها مما ترجح على حرمة التصرف في مال الغير ، وكل ذلك ناش عن عدم التأمل في أول الأمر والأنفة عن الرجوع بعد ذلك ، أعاذ الله الفقه من أمثال هذه الخرافات» جواهر ج 8 ص 300 ب: (مسألة): لا يجوز وطء الزوجة قبل إكمال تسع سنين حرة كانت أو أمة دواما كان النكاح أو متعة، بل لا يجوز  وطء المملوكة والمحللة كذلك. وأما الاستمتاع بما عدا الوطء من النظر واللمس بشهوة والضم والتفخيذ فجائز في الجميع ولو في الرضيعة» عروة الوثقی ج5ص 502 و طبع دیگر ص 509 🆔@andalibhamedani

صوت خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسه اول 🆔@andalibhamedani

#مصادیق_تعقل_در_استنباط_اضطراری در سلسله دروسی که ان شاءالله در طی ماه مبارک رمضان ارائه می شود ، جایگاه تعقل و اندیشه های بشری در استنباط فقهی با تکیه و تاکید بر #مسلک_اضطرار بررسی می گردد. در این مباحث مصادیقی برای عقل در اجتهاد اضطراری آورده شده که عبارتند از: ۱/ عقل برهانی که نمونه اش در فلسفه و ریاضیات استفاده می شود ، حال باید دید این گونه تعقل در اثبات ، یا نفی و یا تحدید و...حکم فقهی نقشی دارد یا نه ؟ ۲ / عقل علمی که مقصود از آن دانش های بشری است، آیا بر مبنای اضطرار می توان از این دانش ها در اثبات یا نفی ویا....بهره برد؟ ۳/ عقل اصولی که منظور مباحث عقلیه در علم اصول است.... ۴/ عقل فقهی ، متظور از این اصطلاح این است که فقیه در تمام استنباطات خود نتیجهٔ کار علمی خود را ملاحظه کند و ببیند آیا با روح‌ شریعت  ، منطبق است یا نه؟ آیا با سیرهٔ تقنینهٔ شارع ( = مذاق شرع) هماهنگ  است یا نه؟ آیا قابل توجیه عقلانی و عقلایی هست یا نه؟ و... ۵/ عقل جمعی که منظور از آن عبارت است از : الف- ارتکازات عقلائیه[ = اندیشه ها و دیدگاه های ثابت در نزد همهٔ  عقلای عالم بدون توجه به حیثیت عمل خارجی و بدون توجه به دین و مذهب خاصی مثل دیدگاه عقلا در مورد اصل سلطهٔ آدمی بر خودش] ب-- اعتباریات عقلائیه مثل بیع و صلح و اجاره و.. ج--- سیرهٔ عملیهٔ عقلائیه ، مثل آنچه در علم اصول نسبت به خبر واحد یا حجیت ظواهرگفته اند. این سه مورد عقل جمعی عام هستند در برابر عقل جمعی خاص که ارتکازات و سیره های عملیهٔ متشرعه است ....... در #مسلک_اضطرار ملزم هستیم بر طبق ضوابطی اصل عملیات  استنباط و نیز خروجی آن را با این موازین با نگاهی کلان و مجموعه ای بررسی کنیم. 🆔@andalibhamedani

صوت خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسه دوم 🆔@andalibhamedani

صوت خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسه سوم 🆔@andalibhamedani

#اخلاق_روح_دین ﴿إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ﴾ ۱/ این مطلب از جهت قرآنی و روایی مسلم است که پیامبران الهی (که خود در قله های رفیع اخلاق انسانی هستند) به دنبال تزکیهٔ نفوس آدمیان و آموزش اخلاق والا و زیبای الهی و انسانی هستند. ۲/ این نکته مسلم است که فطرت و عقل انسان او را به سمت زیباییهای اخلاقی فرا می خواند و از جذب به سوی زشتی ها باز می دارد. اما این پیامبر درونی به کمک پیامبران الهی نیاز دارد تا آدمی هم بهتر بفهمد و هم زیباتر رفتار کند. و به تعبیر مولا ( سلام الله علیه ) در خطبه اول نهج البلاغه پیامبران مبعوث شدند تا زیبایی های نهان در عقول آدمیان را که به آن توجه ندارند آشکار کنند «وَ یُثیروا لَهُم دَفائِنَ العُقول» ۳/این مطلب قابل انکار نیست که از نظر قرآن کریم در عین اینکه بعضی پیامبران الهی امتیازاتی نسبت به دیگر انبیاء دارند،  ولی همگی هدف واحد توحیدی دارند و همه در این نقطه مشترکند که به دنبال رشد و تعالی اخلاقی و معنوی انسان ها هستند، اوج این رشد اخلاقی  را باید در  شخص نبی خاتم محمد مصطفی ( صلی الله علیه و آله) و مکتب و تعالیم آن حضرت جستجو‌کرد. ۴/ تردیدی نیست که اخلاق دینی تمام جوانب و ابعاد زندگی آدمی را فرا می گیرد. انسان مطلوب پیامبران کسی است که گفتار و رفتارش با همگان زیبا و انسانی باشد. اخلاق دینی باید خود را در محیط های خانوادگی ، آموزشی و کار  نشان دهد. آموزهٔ همهٔ پیامبران و شخص خاتم النبیین اصالت دادن به اخلاق در اقتصاد ، سیاست ، مدیریت ، قدرت، حکومت و حتی میدان جنگ است. ☑️ اکنون با توجه به مطالب فوق که همگی مستند به آیات و روایات بسیاری است نتیجه می گیریم که : 🔹اولا/ آخرین پیامبر ، سازنده ترین و اساسی ترین و مناسب ترین راهنمایی ها را برای تکمیل و #تتمیم  آموزه های عقلانی و فطری ارائه داد، تا بشر رشد علمی و صنعتی خود را بر محور اخلاق قرار دهد. تا ساختمان خانواده و اجتماع ، مدیریت و سیاست ،  زمامداری و اقتصاد را بر پایهٔ اخلاق بنا گذارد. این یعنی #تتمیم و تکمیل ارزش ها و مکارم فطری و عقلانی توسط خاتم الانبیاء( صلی الله علیه و آله و سلم) 🔹ثانیا/ همهٔ پیامبران آمدند تا متناسب با شرائط زمان خود مردم را از ظلمات ، ظلم ، طغیان، عصیان ، جهل ،زشتی ، دروغ ،  دورویی و...برهانند و به سوی نور ، عدل ،علم، عقل، صدق ،صداقت ‌و به سوی زیبایی مطلق یعنی به سوی خداوند  دعوت کنند، و #تتمیم و تکمیل این ساختمان زیبا ( مکارم اخلاق)که هر یک  از پیامبران در بنای آن سهمی داشتند، بر عهدهٔ خاتم پیامبران است. 🔹ثالثا/ این که هدف پیامبر خاتم را #منحصر در #تتمیم بنیادهای عقلانی اخلاق و نیز تکمیل بنیان های اخلاقی انبیاء پیشین  بدانیم, به این معناست که زندگی دینی بدون محوریت اخلاق بی معناست. 🔹رابعا/ نیاز بشر به فقه و قانون و حقوق انکار ناپذیر است ولی فقه و قانون و حقوق مطلوب همهٔ فرستادگان الهی و به ویژه آخرین فرستادهٔ خداوند، فقه و قانون و حقوقی است که بر پایهٔ اخلاق و کرامت انسانی  باشد و جهت گیری اصلی  همهٔ معارف دینی تحقق زیباییهای اخلاقی باشد. 🟡 آن چه بیان شد همان حقیقتی است که در حدیث معروف«إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ» بیان شده است، و با غمض عین از سند ، پیام اصلی حدیث همان مطالب مسلم و قطعی پیشین است. 🔶این حدیث یعنی: اولا: اساس نبوت او #تمیم ارزشهای اخلاقی عقلانی است ثانیا:‌ رکن رسالت ختمیه #تتمیم پیام‌های اخلاقی رسولان پیشین است. 🟡 عامل اصلی انحطاط جوامع مسلمین دوری از اخلاق و تعقل انسانی است ، که چه بسا باعث تحقیر ، توهین ، تکفیر، تحجر و حتی قتل انسان ها شود. 🔶کسی که علنا دین غیر اخلاقی را ترویج می کند ، به این بهانه که اخلاق ظرفیت سوء استفاده دارد مگر نمی داند در طول تاریخ از توحید و دین و تقوی هم سوء برداشت های فراوان شده است⁉️ محمد عندلیب همدانی 🆔@andalibhamedani

💠کارکرد حداقلی حمل بر تقیه و تأثیر آن در فقه ✅استاد محمد عندلیب همدانی 🕰۵ جلسه، ۲۵ الی ۲۹ فروردین 🏛مشهد، خیابان آیت‌الله بهجت ۸.۱، پلاک ۴۱۵، مؤسسه به‌سوی اجتهاد ©@besooj_ir 🆔 @andalibhamedani

صوت خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسه چهارم 🆔@andalibhamedani

صوت خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسه پنجم 🆔@andalibhamedani

صوت خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسه ششم 🆔@andalibhamedani

صوت خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسه هفتم 🆔@andalibhamedani

صوت خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسه هشتم 🆔@andalibhamedani

صوت خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسه نهم 🆔@andalibhamedani

#فقه_جدید ؟ ۱/  بررسی های فقهی بدون تتبع و تأمل در میراث ارزشمند فقیهان پیشین و بدون استفاده از تجربیات آنان بمانند آن است که انسان یک عمر تجربهٔ خودش را نادیده بگیرد مسلم است که فکر او همواره کودکانه و غیر حکیمانه باقی می ماند. #فقه_جدید به این معنی قطعا ناپسند است. ۲/از سوی دیگر اگر شخصی فقط در گذشته بماند و نتواند با زمان خود ارتباط صحیحی برقرار کند ،و‌ نتواند پاسخ عقلانی ، عقلایی ، حکیمانه و فقیهانه به معضلات عصر خود بدهد، بمانند شخصی است که در زمان پیری دچار آلزایمر شود، او فقط با خاطرات گذشتهٔ خویش زندگی می کند و توان ارتباط با مردم عصر خودش را ندارد. پس مقابله با هر فکر نو که فنی و فقیهانه تبیین شود به اسم #فقه_جدید زیبنده نیست محمد عندلیب همدانی 🆔@andalibhamedani

صوت خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسه دهم 🆔@andalibhamedani

تقریرات خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسات 6-1 مقرر : حسین مقدس 🆔@andalibhamedani

صوت خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسه یازدهم 🆔@andalibhamedani

صوت خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسه دوازدهم 🆔@andalibhamedani

صوت خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسه سیزدهم 🆔@andalibhamedani

صوت خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسه چهاردهم 🆔@andalibhamedani

تقریر خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسه 7 مقرر : حسین مقدس 🆔@andalibhamedani

تقریر خارج اصول #حجیت_دلیل_عقلی با تکیه و تاکید بر مسلک اضطرار جلسه 8 مقرر : حسین مقدس 🆔@andalibhamedani