#نقد_حال
🌗 عناصر استنباط روشمندِ روح دین
🎤حجت‌الاسلام دکتر رضا غلامی؛ رئیس پژوهشگاه مطالعات فرهنگی، اجتماعی و تمدنی
🔸به عنصر یا عناصری «روح دین» یا «روح شریعت» اطلاق می‌شود که دین خدا برای تحقق آن آمده یا عینیت یافتن دین خدا به آن عناصر وابسته است. اجزای دین به هم متصل می‌شوند تا نهایتا اتفاقی بیفتد، آن اتفاق همان روح دین است. برخی در تعریف روح دین از واژه مصالح کلان استفاده کردند. اینها می‌خواهند بگویند اسلام دنبال چه مصالحی است، آن مصالح همان روح دین است.
🔹درباره اینکه روح دین مصداقا چیست نظرات متعددی مطرح است که با هم قابل جمع هستند و تقابلی ندارند:
1. بعضی معتقدند: از آنجا که از نظر قرآن مغز دعوت پیامبران الهی توحید است پس روح دین، توحید است.
2. بعضی معتقدند: روح دین تسلیم است. درست است ادیان با تنوع و تکثر فرمی و احکامی آمدند ولی همه یک چیز هستند و آن اسلام و تسلیم است. در همه ادیان روح تسلیم وجود دارد و اگر تسلیم اتفاق افتاد راه باز می‌شود که دین دستگیری کند و انسان را به مقصد برساند.
3. برخی دیگر ایمان را روح دین دانند.
4. برخی هم معتقدند اگر تقوا نباشد اعمال برای آخرت ذخیره نمی‌شود.
5. شماری هم گویند: منظور از عبادت تسلیم و خضوع در برابر خداوند است.
6. برخی گویند روح اخلاق می‌تواند صدق یا خلوص باشد؛ اما روح شریعت اسلامی، عدالت است و مویدات زیادی برای آن وجود دارد.
🔸شهید مطهری درباره روح شریعت می‌فرماید علما معتقدند شریعت تابع مصالحی است که روح شریعت محسوب می‌شود. از نظر ایشان مصالح دین همان روح شریعت است. شهید صدر پس از تأیید اینکه شریعت می‌تواند روح داشته باشد می‌فرماید: فقه یک سیستم است که اجزای آن در همدیگر موثرند و کل اجزا در جهت محقق کردن اهداف دین حرکت می‌کنند. به هر حال همه علما اتفاق نظر دارند که دین برای جلب مصالح برای بندگان آمده و احکام مقدمه‌ای است برای اینکه انسان‌ها به نقطه‌ای برسند که همان مصلحت است و نقطه مقابل آن مفسده است
🔹کل شریعت می‌تواند یک روح واحد یا مصلحت کلی داشته باشد و نقطه مقابل این روح، مفسده است. با در نظر گرفتن روح برای شریعت آیا استنباط روح دین در جایی که قرآن و سنت نصی در این زمینه ندارد ممکن است یا نه؟ من معتقدم می‌شود این کار را انجام داد اما باید روشمند باشد.
🔸عناصر اصلی شکل‌دهنده استنباط روشمندِ روح دین عبارت است از:
1️⃣ جامع‌نگری. کمتر دانشمندی داریم که حق جامع‌نگری درباره دین را ادا کرده باشد. گاهی جزئی‌نگری آنقدر در فقه حاکم می‌شود که فقیه نمی‌تواند به تصویر جامعی از شریعت دست پیدا کند.
2️⃣ کل‌بینی.
3️⃣ عمق‌بینی؛ که نقطه مقابلش سطحی‌نگری است.
4️⃣منسجم دانستن دین.
5️⃣نظام‌مند دانستن دین که فراتر از منسجم بودن است.
6️⃣عبور از تاریخ‌مندی؛ یعنی فقیه از زمان و مکان فاصله بگیرد.
توجه بیش از حد به دوره حضور معصوم و دوره‌ای که منابع دینی در آن دوره صادر شده باعث می‌شود فقیه قادر به درک روح دین و شریعت نباشد. آخرین مطلب درک و برداشت از قرآن و سنت برای استنباط روح دین است.
#اندیشانه 👇🌷
https://eitaa.com/andishaneh
