آموزش مبانی شعر (3)
(رباعی و دوبیتی)
#رباعی :
رباعی همانند دوبيتی است که از چهار مصراع تشکیل شده البته بر وزن:
(لا حول ولا قوة الا بالله)
علایم عروضی
(- - ن/ ن - - ن/ ن - - -/ -)
مفعولُ مفاعيلُ مفاعيلُن فَع
مانند رباعيات خيام
توجه داشته باشید که رباعی یک وزن اصلی دارد اما به علت تنوع‌پذیری در بکارگیری اختیارات وزنی، دوازده وزن فرعی نیز دارد.
بهترين تشخيص براى رباعی هجاى آغازين است زيرا با هجاى بلند شروع می‌شود ( ــ )
و هجاى آغازين دوبيتی كوتاه است ( U )
از آمدنم نبود گردون را سود
وز رفتن من جلال و جاهش نفزود
وز هیچ کسی نیز دو گوشم نشنود
کاین آمدن و رفتنم از بهر چه بود
واژه های (سود، نفزود، بود) قافیه است
پیرانه سرم رنج و غم زندان است
آه از غم پیری که دو صد چندان است
من برخی آن پیر خردمند که گفت
دنیا همه زندان خردمندان است
در رباعی فوق از استاد هوشنگ ابتهاج قافیه و ردیف موجود است و واژه های (زندان، چندان، خردمندان) قافیه و واژه‌ی (است) ردیف است که عیناً تکرار شده
#اوزان_رباعی :
مفعول مفاعیل مفاعیل فعل
مفعول مفاعیل مفاعیلن فع
دو وزن فوق، از معروفترین وزن‌های رباعی است.
با در نظر گرفتن برخی اختیارات و قواعد، از این وزن اصلی یازده وزن فرعی حاصل می‌شود. در مجموع دوازده وزن اصلی و فرعی رباعی به صورت زیر هستند:
۱ـ مفعول مفاعلن مفاعیلن فع
(یک قطره‌ی آب بود و با دریا شد)
۲ـ مفعول مفاعلن مفاعیل فعل
(گر آمدنم به من بدی نامدمی)
۳ـ مفعول مفاعیل مفاعیلن فع
(امروز تورا دسترس فردا نیست)
۴ـ مفعول مفاعیل مفاعیل فعل
(افلاک که جز غم نفزایند دگر)
۵ـ مفعول مفاعیل مفعولن فع
(گفتم که سرانجامت معلومم شد)
۶ـ مفعول مفاعیلن مفعول فعل
(گفتم که سرانجامت معلوم نشد)
۷ـ مفعولن فاعلن مفاعیلن فع
(تا بتوانی تو یک نفس خود را باش)
۸ـ مفعولن فاعلن مفاعیل فعل
(بیرون جستم ز قید هر مکر و حِیَل)
۹ـ مفعولن مفعول مفاعیلن فع
(تا بتوانی طعنه مزن مستان را)
۱۰ـ‌مفعولن مفعول مفاعیل فعل
(خاقانی را ز آن رخ و زلفین به خم)
۱۱ـ مفعولن مفعولن مفعولن فع
()
۱۲ـ مفعولن مفعولن مفعول فعل
(گفتا دارم گفتم کو گفت دلم)
🔻نمونه:
گر می نخوری طعنه مزن مستان را
بنیاد مکن تو حیله و دستان را
تو غره بدان مشو که می می‌‌نخوری
صد لقمه خوری که می غلام‌ست آن را
«خیام»
گر/می/ن/
خ/ری/طع/ن/
م/زن/مس/تان/
را/
مفعول مفاعیل مفاعیلن فع (وزن 3)
بن/یا/د/
م/کن/تُ/حی/
ل/وُ/دس/تان/
را
مفعول مفاعلن مفاعیلن فع (وزن 1)
تو/غر/رِ/
ب/دان/مَ/شُ/
کِ/می/می/نَ/
خُ/ری
مفعول مفاعلن مفاعیل فعل (وزن 2)
صد/لق/م/
خُ/ری/ک/می/
غ/لا/مس/تآن/
را
مفعول مفاعلن مفاعیلن فع (وزن 1)
#آموزش_مبانی_سه
آموزش عروض و قافیه
سید محمدرضا شمس (ساقی)
https://eitaa.com/arozghafie
#قالب_دوبیتی
دوبیتی: قالب شعری است که از دو بیت با قافیه هایی در مصراع‌های اول، دوم و چهارم تشکیل شده است.
#وزن_دوبیتی:
مفاعیلن ،مفاعیلن، فعولن است و با #رباعی فرق دارد.
- روش تشخیص #رباعی از #دوبیتی :
1- وزن 2- موضوع
- دوبیتی را در فارسی (ترانه) نیز می‌گویند.
#موضوع_دوبیتی : عارفانه و عاشقانه است.
- دوبیتی بهترین قالب شعری در نزد روستاییان خوش ذوق و خوش لهجه است.
#معروفترین_شاعران_دوبیتی‌سرا :
باباطاهر عریان و فایز دشتستانی
🔻نمونه:
ز دست دیده و دل هر دو فریاد
که هرچه دیده بیند دل کند یاد
بسازم خنجری نیشش ز فولاد
زنم بر دیده تا دل گردد آزاد
#ادامه‌ی_آموزش_مبانی_سه
آموزش عروض و قافیه
سید محمدرضا شمس (ساقی)
https://eitaa.com/arozghafie