✅ آرایه‌ی #تضمین : 🔻تضمین در واقع مانند همان عبارت: «به قول فلانی...» گفتن است که ضمن گفتار به‌کار می‌بریم. در واقع گوینده با این کار مطمئن است که دیگران از درستیِ کلام آن فرد اطمینان دارند و راحت تر حرف اصلی را می‌پذیرند. این حالت نمونه‌ای از آرایه‌ی #تضمین است که از قدیم هم به‌ویژه در اشعار فارسی به‌کار می‌رفته است. در آرایه‌های ادبی #تضمین به معنای آوردن مصراع، بیت، یا ابیاتی از شعر دیگران در شعر خود است. این آرایه، به گروه آرایه‌های معنوی اختصاص دارد. برای درک بهتر آرایه‌ی #تضمین به شعر زیر از استاد شفیعی کدکنی توجه کنید که بیتی از سعدی را #تضمین کرده است؛ گفتی «به روزگاران مهری نشسته» گفتم «بیرون نمی‌توان کرد حتی به روزگاران» 🔻دو نکته قابل توجه درباره استفاده از تضمین : ۱- معمولاً شعر یا عبارت #تضمین_شده در #گیومه قرار می‌گیرد. پس به رعایت علائم نگارشی دقت کنید. ۲- اگر شعر مشهور و شاعر آن شناخته شده باشد نیازی به ذکر نام صاحب اثر نیست؛ در غیر این صورت، لازم است نام شاعر ذکر شود تا به سرقت ادبی متهم نشوید. یک بیت شعر یاد کن زانکه رودکی گرچه تو را نگفت سزاوار آن تویی «جز برتری نجویی گویی که آتشی جز راستی نخواهی ماناتر از اویی» 🔻انواع #تضمین : این آرایه بر اساس ظاهر شدن یا نشدن در متن به 3 دسته #تضمین_آشکار، #تضمین_پنهان و #مسمط_تضمین تقسیم می‌شود. #تضمین_آشکار : در آرایه‌ی تضمین آشکار، شاعر بیت یا آیه‌ای را به صورت کامل در شعر خود می‌آورد و نام شاعر یا نشانه‌ای را به‌صورت واضح ذکر می‌کند. البته باید توجه داشت که ممکن است مصراع یا بخشی که آورده می‌شود کوچک باشد ولی عیناً و بدون هیچ تغییری باید بیاید. به طور مثال سعدی در شعر زیر، با آوردن نام فردوسی، بیتی از شعر او را آورده که #تضمین_آشکار است. چه خوش گفت فردوسی پاکزاد که رحمت بر آن تربت پاک باد «میازار موری که دانه کش است که جان دارد و جان شیرین خوش است» #تضمین_پنهان : آرایه‌ی تضمین پنهان، شاعر مصراع، بیت و یا ابیاتی را از شاعری دیگر بدون ذکر نامِ صاحب اثر می‌آورد که فقط با قرار دادن در گیومه مشخص می‌کند که تضمین شده است و چون از صاحب اثر در شعر نامی نیاورده است لذا #تضمین_پنهان گفته می‌شود. نه او نمرده است که من زنده‌ام هنوز او زنده است در غم و شعر و خیال من آن شیرزن بمیرد؟! او شهریار زاد «هرگز نمیرد آنکه دلش زنده شد به عشق» در این شعر، شهریار مصراعی از شعر حافظ را برداشت کرده ولی این مصراع آنچنان معروف است که نیازی به معرفی خالق اثر ندارد. #تضمین_مسمط : تضمین مسمط یا مسمط تضمین، نوعی صنعت ادبی‌است که شاعر، غزل شاعر دیگری را در شعر خود می‌آورد به گونه‌ای که باید چنان توانمند باشد که بتواند به استقبال از غزل شاعر دیگر برود. 🔻زیباترین نوع مسمط تضمین : #تضمین_مخمس یا تخمیس است یعنی شاعر به ازای هر بیت شعر مورد تضمین، 3 مصراع همقافیه می‌سراید و جمعا پنج مصراع (مخمس) می‌شود و مصراع پنجم شعر مورد تضمین بند مسمط مخمس می‌شود. #نمونه : #تخمیس زیر را شاه اسماعیل یکم با #تضمین از غزل حافظ سروده است. سه مصراع اول هر بند از شاه اسماعیل است و دو مصراع دیگر هر بند، یک بیت از غزل حافظ است که تا آخر غزل به همین منوال ادامه می‌یابد. تو آن گلی که خراب تو گل‌عذارانند اسیر بند کمند تو شهسوارانند به بند دانه و دامت چو من هزارانند «غلام نرگس مست تو تاجدارانند خراب بادهٔ لعل تو هوشیارانند» #تضمین_مخمس زیر اثر مرحوم شمس قمی، از غزل معروف «همای رحمت» از استاد شهریار است. سحر از سروش عرفان بشنیدم این ندا را که رسید ساقیِ جان، مِیِ جام هل أتی راخ ز خم غدیر عشقت، بزدم مِی ولا را «علی ای همای رحمت! تو چه آیتی خدا را که به ماسَوا فکندی همه سایه‌ی هما را» یکی از معروف‌ترین #تضمین های مخمس اثر شیخ بهایی از غزل خیالی بخارایی با مطلع زیر است. تا کی به تمنای وصال تو یگانه اشکم شود از هر مژه چون سیل روانه خواهد به سر آید، شب هجران تو یا نه؟ «ای تیر غمت را دل عشاق نشانه جمعی به تو مشغول و تو غایب ز میانه» کانال آموزش عروض و قافیه و... سید محمدرضا شمس (ساقی) https://eitaa.com/arozghafie