(هوالعلیم)
#بداهه_چیست ؟
بداهه گویی یک فن ظریف و زیباست که در فضای مجازی و سایت‌های ادبی نیز جایگاه خود را یافته است چه در شکل کامنت برای یک شعر دیگر و چه در شکل مشاعره و یا بداهه گویی‌های آنلاین. در اصل شگردی برای حاضرجوابی منحصر به‌فرد هنرمندانه است که علاوه بر مجامع محدود ادبی نشانه‌های آن را می‌توان در لابلای تاریخ نیز رصد کرد.
کشش و ارزش آن علاوه بر زیبایی‌های ادبی حتی نتیجه‌ی سیاسی و اجتماعی نیز گاه داشته است در تغییر لحظه‌ای تصمیم گیری‌های برخی بزرگان چه در شکل مجیز گویی‌های بارگاه سلاطین و چه حتی در شکل شیشکی و تمسخر و... (به دلیل مشخص بودن موضوع ، به تعریف باز تر برای بداهه می‌پردازیم)
اما آنچه که مسلّم است بداهه گویی کار هر کسی نیست و آنچه در فضای مجازی به عنوان برنامه‌های بداهه‌گویی مرسوم شده است به علت عدم شناخت لغوی و کاربردی این عنوان است؛ لذا از ابتدای ورودم به فضای مجازی که مربوط به ابتدای دهه‌ی 90 است عنوان #هم‌سرایی را بر آن نهادم و آن روزها که در پیامرسان ویچت و بعد لاین و سپس تلگرام و... گروه‌هایی داشتیم که ضمن آموزش در هفته با گروه‌های دیگر در هم‌سرایی رقابت می‌کردیم و ساعاتی پربار و شیرینی را در کنار هم می‌گذراندیم و همین امر موجب دوستی با یکدیگر و پیشرفت خیلی از عزیزان کم تجربه شد. اما همانطور که عرض کردم کم‌کم جا انداختم که بگوییم : #هم‌سرایی نه #بداهه‌گویی زیرا بداهه‌گویی علاوه بر قدرت بیان و توان حاضرجوابی ، یک پیش زمینه‌ی علمی و فنی و دقیق ادبی نیز لازم دارد زیرا شعر بداهه حتی اگر حاوی سخنی بسیار مهم و زیبا و مؤثر ولی فاقد شکل و فرم و قواعد ادبی باشد ، جایی در ادبیات و شعر نخواهد داشت و فاقد ارزش است.
آری شعر بداهه نیز به شکل دقیق از قواعد شعر و ادب پیروی می‌کند ولی چون در لحظه بدون تأمل خلق می‌شود هنری مضاعف است البته هستند افرادی که در یکی دو بیت این توانایی را دارند اما آنچه که مرسوم شده برداشت غلطی از عنوان بداهه است که بعضاً نوسروده‌های مطول خود را بداهه می‌نامند زیرا اساس کار شاعر با واژه و معانی است بنابراین بسیار ناشایست است که شاعری ناآگاهانه اصطلاحی را به غلط مکرراً در نوسروده‌هایش تکرار کند.
(بداهه‌سرایی)
هیـچ دانـی "بـداهـه" یعنی چـه؟
بـی تــأمــل بــوَد : سخــن گفتن
بـی تفکـّـــر ـ بــــدون انــدیشــه :
گـــوهـــر لفـظ ، نــاگهــان سفتن
ای کـه دایــم بــداهــه می‌گـویی
در مجــازی بــه لطـف انــدیشــه!
هیـــچ دانـــی بـــدون آگـــاهـــی
مـی‌زنــی سـنگ بــر دل شـیـشه؟
چون "بـداهــه" اصـول خود دارد
هــر کــه را نیست این تــوانــایی
طبــع تنـــد و ملیــح می‌خـواهـد
عــاری از ضعـفِ وزن و گـویـایی
در "بــداهـــه" ، نفـس بــوَد زایــد
کـه تـــأمـــل ، در آن نـــدارد جـــا
پس چه‌سان می‌توان که هر شاعر
بشود این‌چنــین، بــداهــه سُــرا؟
ایـن‌کــه امروزه رســم گــردیــده
در مجــازی ، بــداهــه گــویـی‌ها
"هــم‌سُـرایــی" بــودَ همــه از دم
نـه "بــداهــه" بـه‌روح پـاک خـدا
ای دریغــا کــه عـــدّه‌ای خـود را
یک "بــداهــه سُـرای" بشمــارنـد
در مجــازی، بــدون درکِ سخــن
بــذر اشعـــار سـسـت ، می‌کـارند
بــا سخــن‌هــای تــــازه و نـاقص
بـه غلـط بـر بــداهـــه دل بستـند
بـا چنـین درکــی از اصـول سخن
پس "بــداهه سُــرا" همه هسـتـند
سید محمدرضا شمس (ساقی)
آموزش عروض وقافیه و...
https://eitaa.com/arozghafie
#تمرین 5 :
✅ ابیات زیر را تقطیع هجایی بفرمایید.
گر وصل تو ای ترک نه بختی است مکرم
ور روی تو ای دوست نه فتحی است مهنا
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
نظر برداشت شبنم در هوای آفتاب از گل
به امید که من از عارض او چشم بردارم
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
خروشیدن ِ پهلوانان به درد
کنان گوشت تن را بر آن رادمرد
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
وین روز مفارقت به شب می آمد
آن لب که چو جان ماست دور از لب ماست
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
در آن زمان که جهان را به جان وداع کند
به مال و دولت او سفله‌ای گمارد چرخ
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
خروشان همه گوشت بازو بکند
نشست از برش سوگوار و نژند
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
وقتی دل سودایی می‌رفت به بستان‌ها
بی خویشتنم کردی بوی گل و ریحان‌ها
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
بیست سال است بهار از سر ما رفته ولی
من همان ماتمی‌ام در غم استاد هنوز
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
پرواز بلندی به ته بال مگس سوخت
گر خواب عدم بر دو جهان شام گمارد
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
چو از سال کوچی پژوهش نمود
هزار و سه صد با یک و بیست بود
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
از بس که در نظرم خوب آمدی صنما
هر جا که می‌نگرم گویی که در نظری
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
آن که با سوز درون دل ما ، بیگانه است
درد بی‌خانه نمی‌داند و صاحبخانه است
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
سید محمدرضا شمس (ساقی)
سه‌شنبه 1401/11/11
https://eitaa.com/arozghafie
✅ ابیات فوق 👆 را تقطیع و تمرین بفرمایید.
پاسخ ماه آینده بارگذاری می‌شود.
آموزش عروض و قافیه و...
#تمرین 5 : ✅ ابیات زیر را تقطیع هجایی بفرمایید. گر وصل تو ای ترک نه بختی است مکرم ور روی تو ای دو
فعلا قابلیت پخش رسانه در مرورگر فراهم نیست
نمایش در ایتا
✅ پاسخ تقطیع ابیات فوق👇
گر وصل تو ای ترک نه بختی است مکرم
مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن
(هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
گر/ وص/ل/ = مفعول
ت / ای/ تر/ ک/ = مفاعیل
نَ / بخ/ تی/ ست۱/ = مفاعیل
م/ کر/ رم / = فعولن
ور روی تو ای دوست نه فتحی است مُهنا
ور/ رو/ ی/ = مفعول
تُ/ ای/ دو/ست۱/ = مفاعیل
نَ/ فت/ حی/ ست۱/ = مفاعیل
م/ هن/ نا / = فعولن
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
نظر برداشت شبنم در هوای آفتاب از گل
مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن مفاعیلن
(هزج مثمن سالم)
ن/ظر/ بر/دا/ = مفاعیلن
شت۱/ شب/نم/ در/ = مفاعیلن
ه/وا/ی۲/ آ/ = مفاعیلن
ف/تا/بَز/ گل/ = مفاعیلن
به امّید که من از عارض او چشم بردارم
ب/ اُم/می/د۲/ = مفاعیلن
ک/ من/ از /عا/ = مفاعیلن
ر/ض۲/ او/ چش/ = مفاعیلن
م/بر/دا/رم/ = مفاعیلن
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
خروشیدن ِ پهلوانان به درد
فعولن فعولن فعولن فعل
(متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
خ/رو/شی/ = فعولن
د/نِ۲/پَه/ = فعولن
ل/وا/نان۳/ = فعولن
بِ/درد۴/ = فعل
کنان گوشت تن را بر آن رادمرد
کُ/نان۳/گو/ = فعولن
شت۱/تن /را/ = فعولن
ب/رآن۴/ را/ = فعولن
د/مرد۴/ = فعل
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
وین روز مفارقت به شب می آمد
مفعول مفاعلن مفاعیلن فع
(وزن دوم رباعی)
وین/رو/ز/ = مفعول
م/فا/ر/قت/ = مفاعلن
ب/شب/می/آ/ = مفاعیلن
مد/ = فع
آن لب که چو جان ماست دور از لب ماست
مفعول مفاعلن مفاعیلُ فعل
(وزن سوم رباعی)
آن/لب/ک/ = مفعول
چ/جا/ن/ما/ = مفاعلن
ست۱/دو/رز/ل/ = مفاعیل
ب/ماست۱و۴/ = فعل
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
در آن زمان که جهان را به جان وداع کند
مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن
(مجتث مثمن مخبون محذوف)
د/رآن۳/ز/مان۳/ = مفاعلن
ک/ج/هان۳/را/ = فعلاتن
ب/جان۳/و/دا/ = مفاعلن
ع/ک/ند/ = فعلن
به مال و دولت او سفله‌ای گمارد چرخ
ب/ما/لُ/دو/ = مفاعلن
ل/ت/او/سف/ = فعلاتن
لِ/ای/گ/ما/ = مفاعلن
رد/چرخ/ = فع لن ۵
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
خروشان همه گوشت بازو بکند
فعولن فعولن فعولن فعل
(متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
خُ/رو/شان۳/ = فعولن
ه/مِ۲/ گو/ = فعولن
شت۱/با/زو/ = فعولن
ب/کند۴/ = فعل
نشست از برش سوگوار و نژند
ن/شس/تز/ = فعولن
ب/رش/سو/ = فعولن
گ/وا/رُ۲/ = فعولن
ن/ژند۴/ = فعل
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
وقتی دل سودایی می‌رفت به بستان‌ها
مفعول مفاعیلن مفعول مفاعیلن
(بحر هزج مثمن اخرب) "وزن دوری"
وق/تی/د/ = مفعول
ل/سو/دا/یی/ = مفاعیلن
می/رف/ت/ = مفعول
ب/ بس/تان۳/ها/ = مفاعیلن
بی خویشتنم کردی بوی گل و ریحان‌ها
بی/خی/ش/ = مفعول
ت/نم/کر/دی/ = مفاعیلن
بو/ی۲/گ/ = مفعول
ل/ری/حان۳/ها/ = مفاعیلن
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
بیست سال است بهار از سرِ ما رفته ولی
فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن
(رمل مثمن مخبون محذوف)
بی/ست۱/سا/لس/ = فاعلاتن
ت/ب/ها/رز/ = فعلاتن
س/رِ/ما/رف/ = فعلاتن
ت/و/لی/ = فعلن
من همان ماتمی‌ام در غم استاد هنوز
من/ه/مان۳/ما/ = فاعلاتن
ت/مِ/یم/در/ = فعلاتن
غ/م/اس/تا/ = فعلاتن
د/ه/نوز۴/ = فعلن
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
پرواز بلندی به ته بال مگس سوخت
مفعولُ مفاعیلُ مفاعیلُ فعولُن
(هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف)
پر/وا/ز/ = مفعول
ب/لن/دی/ب/ = مفاعیل
ت/ه۲/با/ل/ = مفاعیل
م/گس/سوخت۱و۴/ = فعولن
گر خواب عدم بر دو جهان شام گمارد
گر/خا/ب/ = مفعول
ع/دم/بر/د/ = مفاعیل
ج/هان۳/شا/م/ = مفاعیل
گ/ما/رد/ = فعولن
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
چو از سال کوچی پژوهش نمود
فعولن فعولن فعولن فعل
(متقارب مثمن محذوف یا وزن شاهنامه)
چ/از/سا/ = فعولن
ل/کو/چی/ = فعولن
پ/ژو/هش/ = فعولن
ن/مود۴/ = فعل
هزار و سه صد با یک و بیست بود
ه/زا/رُ۲/ = فعولن
س/صد/با/ = فعولن
ی/کُ۲/بی/ = فعولن
ست۱/بود۴/ = فعل
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
از بس که در نظرم خوب آمدی صنما
مستفعلن فعلن مستفعلن فعلن
(بسیط مخبون)
از/بس/ک/در/ = مستفعلن
ن/ظ/رم/ = فعلن
خو/با/م/دی/ = مستفعلن
ص/ن/ما/ = فعلن
هر جا که می‌نگرم گویی که در نظری
هر/جا/ک/می/ = مستفعلن
ن/گ/رم/ = فعلن
گو/یی/ک/در/ = مستفعلن
ن/ظ/ری/ = فعلن
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
آن که با سوز درون دل ما ، بیگانه است
فاعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن
(رمل مثمن مخبون محذوف)
آن/ک/با/سو/ = فاعلاتن
ز/د/رو/ن۲/ = فعلاتن
د/ل/ما/بی/ = فعلاتن
گا/نست۴/ = فع/لن ۵
درد بی‌خانه نمی‌داند و صاحبخانه است
در/د/بی/خا/ = فاعلاتن
ن/ن/می/دا/ = فعلاتن
ن/د/صا/حب/ = فعلاتن
خا/نست۴/ = فع/لن ۵
ا─━⊰═•••❃❀❃•••═⊱━─ا
سید محمدرضا شمس (ساقی)
جمعه 1401/12/05
https://eitaa.com/arozghafie
۱ ـ #قاعده_حرف_ت
۲ً قاعده‌ی #اشباع
۳ ـ قاعده‌ی #نون_ساکن
۴ ـ قاعده‌ی #هجای_آخر_مصراع #اختیارات_وزنی
۵ ـ قاعده‌ی #ابدال #اختیارات_شاعری
📌در صورت نشر مطالب ڪانال در دیگر ڪانال‌ها و گروه‌های مرتبط، حذف منبع شرعاً جایز نمی‌باشد و غیر اخلاقی است.
#درست_نویسی_2
نوشتن و تلفظ درستِ کلمات :
بَعضِ شما نباشه ❌
بهْ ز شما نباشه ✅
- بِه : بهتر ، برتر
پیار سال ❌
پیرار سال ✅
پیرار : قبل از پار ، دو سال قبل
تخمه ژاپنی ❌
تخمه جابانی ✅
جابان : نام منطقه‌ای است در دماوند که در گذشته این محصول را تولید می‌کرد! به همین دلیل در زمان‌های قدیم ، این محصول به عنوان "تخمه جابانی" شناخته می‌شد که با گذشت زمان ، کم‌کم تلفظ آن از تخمه جابانی به تخمه ژاپنی تغییر یافت و غلط است.
پهباد ❌
پهپاد ✅
- پ : پرنده
- ه : هدایت
- پ : پذیر
- ا : از
- د : دور
مخفف (پرنده هدایت‌پذیر از دور)
تیلیت ❌
ترید، تریت ✅ (آبگوشت و آب‌دوغ)
ضرب‌العجل ❌
ضرب‌الاجل ✅ (مدت نهادن)
طاق زدن ❌
تاخت زدن ✅
تاخت : معاوضه کردن
خرتناق ❌
خرتلاق ✅
خرتلاق : حَنجره
تا خرتلاق خوردن
فلاکس چای ❌
فلاسک چای ✅
دیکس کمر ❌
دیسک کمر ✅
جد و آباد ❌
جد و آباء ✅
آباء : پدران
ظرص قاطع ❌
ضرس قاطع ✅
ضرس: دندان. ضرس قاطع تشبیهی از فردی است که با فشردن دندان‌هایش روی هم، هنگام صحبت، اطمینان از درستی کلامش را به مخاطب القا می‌کند.
راجبِ ❌
راجع به ✅
پیشِ قاضی و مَلَق‌بازی ❌
پیشِ غازی و معلق‌بازی ✅
غازی : “بندباز” (البته معنای دیگر جنگجو است) ؛ تعبیر عامیانه این است که "پیش کسی که روی بند معلق می‌زند و شیرین‌کاری می‌کند، معلق‌زدن هنرنمایی ناچیزی است!"
یا به عبارتی : "جلوِ توپچی ترقه در کردن"
معلق، گر زنی در نزد غازی
کنی با آبروی خویش، بازی
آموزش عروض وقافیه و...
سید محمدرضا شمس (ساقی)
https://eitaa.com/arozghafie