💠 پیش درآمدی بر یادداشتِ عَیارِ بافق: 🗒 آرمان شهر از دیدگاه مکاتب و فلاسفه ✍ #هما_آقا_جعفری 📗مجله حدیث زندگی | آذر و دی ماه ۱۳۸۶ | شماره ۳۸ آرمان شهر، با نام های گوناگونی چون: مدینه فاضله، ناکجا آباد، شهر خدا، جامعه توحیدی و در اصطلاح غربی ها «اتوپیا (Utopia)»،1 به جامعه آرمانی و ایده آل انسان گفته می شود و ویژه مکانی خاص نیست و در واقع، هر جایی است که در آن، همه مردم، با نیک بختی و سعادت در کنار یکدیگر، در صلح و آرامش به سر می برند و در آن جا از ظلم و فساد، اثری نیست. امّا باید دید که این اندیشه، از چه زمانی شروع شده و چگونه بشر می تواند به آرزوی خود ـ که داشتن چنین جامعه ای است ـ دست یابد. عدّه ای، آغاز هبوط2 انسان از بهشت را، آغاز تفکّر آرمان گرایی می دانند؛ زیرا آدمی از همان زمان، در آرزوی بازگشت به بهشت موعود بوده است. در آرمان ایرانیان باستان، خداوند به پادشاهی، نیکوکردار، مقام فَرَّه ایزدی (توفیق خدایی/ فرخندگی) می بخشد و پادشاه برگزیده حق، در این مقام، ظلم را در زمین، محو و نابود می کند و عدالت را برای همگان به ارمغان می آورد. این طرز اندیشه، در سیر تحوّل تاریخ، در تفکّر ادیان توحیدی، به عالی ترین آرمان، مبدّل شد. با این توصیف، گویا بشر از ابتدا، هر زمان که ناملایمات و جنگ و دشمنی، زندگی اش را به تلاطم می انداخت، با پناه بردن به آرزو و آرمان، در تخیل خود، جامعه آرمانی و ایده آل خود را ترسیم می کرده است. افلاطون، نخستین فیلسوفی است که مسئله ایجاد «مدینه فاضله» را مطرح کرده است. وی معتقد بود که حکمت و عدالت اجتماعی، دو اصل بسیار مهم و زیربنایی مدینه فاضله است. به اعتقاد وی، کسب فضیلت و کمال، متناسب با میزان استعداد و تلاش هر فرد است. در مدینه فاضله، جوانانی که اداره جامعه را در دست می گیرند، باید عدالت خواه و عاقل و عالم و پرهیزگار باشند. 🔶 آرمان شهر از دیدگاه متفکّران مسلمان فارابی، اوّلین متفکّر مسلمان است که با تلفیق نظریات ایرانیان باستان و افلاطون و ارسطو و آموز ه های اسلام، به تفصیل، به موضوع مدینه فاضله پرداخته است. اساس و زیربنای مدینه فاضله فارابی، پرداختن به امور معنوی، عدالت خواهی، پرهیز از همه بدی ها و خصوصاً ظلم است. رئیس مدینه فاضله وی، شخصی عالم به همه علوم و معارف و حقایق است که راه های سعادت را از طریق وحی و الهام و عقل، درمی یابد و با ایجاد وحدت بین مردم و رفع بدی ها، آنان را به سعادت حقیقی در دنیا و آخرت می رسانَد. در آرمان شهر فارابی، همه صاحبان حرفه ها، تحت ریاست عالم ترین فرد آن حرفه قرار می گیرند و متصدّی هر کاری باید شایستگی و توان انجام دادن آن کار را داشته باشد. اصولاً در تفکّر اسلامی، سعادت جامعه توحیدی، درگرو برپایی عدالت و نابودی ظلم و فساد است و در ایین اسلام، آراسته بودن مردم به زیور علم و تقوا، موجب رستگاری آنها در دو جهان می شود. در اسلام، محور وجود، «انسانِ کامل» است که خلیفة الله (جانشین خداوند) است؛ یعنی شأن و منزلت انسان کامل، در این مقام، با شأن و منزلت خداوند، یکی است. در بینش مسلمانان (خصوصاً شیعیان)، بنیان گذار جامعه آرمانی اسلام، امام مهدی (علیه‌السلام) یا آخرین امام از خاندان پیامبر(صلی الله علیه و آله) است که اکنون غایب است. وی با اراده و کمک خداوند، آشکار می شود و قیام می کند و ستم و جهل و فقر را از جهان، ریشه کن می سازد و با گسترش آگاهی و عدالت، حکومت واحد جهانی را تشکیل خواهد داد و با رفع فقر و تبعیض و دیگر موانع تعلیم و تربیت و تعالی و توسعه، زمینه را برای رسیدن جهانیان به سعادت حقیقی، فراهم خواهد ساخت.3 پیامبر(صلی الله علیه و آله) در حدیثی می فرماید: «خُلفا و جانشینان من، بعد از من، دوازده نفرند که اوّل آنها علی و آخر آنها فرزندم مهدی است. وی زمین را با نور خداوند، روشن خواهد کرد و حکومت او در تمام زمین، در شرق و غرب، گسترش خواهد یافت».4 امام علی(علیه السلام) در «نهج البلاغه» در توصیف روزگار مهدی(علیه السلام) و مردمان شهر موعود اسلام می گوید: «هر صبح و شام، جام حکمت می نوشند».5 بدین معنا که آرمان شهر اسلام، شهر عقل و آگاهی است. 🔷 آرمان شهر از دیدگاه سوسیالیزم جدید (کمونیزم) نظریه پرداز سوسیالیزم جدید، شخصی به نام کارل مارکس (1818ـ1883م) فیلسوف و اقتصاددان آلمانی است . حرفه اوّلیه وی، روزنامه نگاری بود. سپس به فراگیری فلسفه و اقتصاد روی آورد. وی با ارائه نظریه کمونیسم، به مخالفت با نظام سرمایه داری برخاست. در نظام کمونیستی، هر گونه امتیاز و تفاوت برای افراد جامعه، ممنوع است و همه مردم، از شرایط مساوی و حقوق یکسان برخوردارند و مالکیت خصوصی وجود ندارد. در حقیقت، کمونیزم، یعنی بازگشت به دوران آرمانی ابتدایی بشر که در آن، اثری از مالکیت خصوصی و استثمار نبود و انسان های اوّلیه در کنار یکدیگر، زندگی مسالمت آمیزی داشتند. 1⃣ 🔰 ادامه دارد...