#آرایه تفاوت پارادوکس با تضاد (طباق) تضاد یا طباق یعنی این‌که سخنور واژگانی را که در معنی با هم ناسازی و ناسازگاری دارند، در سخن بیاورد برای مثال، وقتی بگوییم «بعضی از بچه‌ها خواب و بعضی بیدار بودند»،‌ بین «خواب» و «بیدار» آرایة تضاد است اما پارادوکس، جمع دو امر متضاد با هم است؛ مثلاً اگر بخواهیم از همان تضاد بالا پارادوکس بسازیم؛ بدین گونه است: خفتگان بیدار(برای اصحاب کهف) یا آن‌ها خفتگانی بیدار بودند. به طور کلی، پارادوکس را می‌توان بهترین و هنری‌ترین نوع تضاد دانست.   انواع پارادوکس پارادوکس را به دو نوع می‌توان تقسیم کرد: الف) پارادوکس ترکیبی: یعنی پارادوکس به صورت ترکیب وصفی، ترکیب اضافی، اسم مرکب و صفت مرکب است؛ مثل ترکیب‌های «خراب آباد»، «سلطنت فقر» و «مجمع پریشانی» در ادبیات زیر: بیا بیا که زمانی ز می خراب شویم  مگر رسیم به گنجی در این خراب آباد (دیوان حافظ: 138) اگرت سلطنت فقر ببخشند ای دل کمترین ملک تو از ماه بود تا ماهی (همان: 666) جمع کن به احسانی حافظ پریشان را       ای شکنج گیسویت مجمع پریشانی (همان: 645) ب) پارادوکس معنایی: یعنی سخن ما از نظر معنایی دارای پارادوکس است و این نوع پارادوکس به صورت ترکیبی نیست؛ مثل مصراع اول این بیت سعدی: من از آن روز که در بند نوام آزادم             پادشاهم چو به دست او اسیر افتادم (دیوان غزلیات سعدی: 544) البته مصراع اول را حافظ از سعدی تضمین کرده است: حافظ از جور تو حاشا که بگرداند روی  من از آن روز که در بند توام آزادم (دیوان حافظ: 427) پارادوکس‌های ادبیات فارسی دوم: • نخست آن سیه روز برگشته بخت برافراخت بازو چو شاخ درخت (ص13) (ترکیب سیه روز بودن) • اگر چشمم احیاناً تو چشمش می‌افتاد با همان زبان بی زبانی نگاه، حقش را کف دستش می‌گذاشتم. (ص37) (ترکیب زبان بی زبانی) ارسالی استاد فدایی به: #ابرگروه‌دبیران‌ادبیات‌فارسی‌کشور