گزارش فیگوئروا از حضور روسپیان در مجالس عزاداری در اصفهان عصر صفوی که حاکی از گسترۀ وسیع و نفوذ بالای آیین عزاداری در ایران عهد صفوی است.

کتاب مناقب ابن شهرآشوب معتبر است؟ کتاب مناقب آل ابی طالب نوشتۀ حافظ ابوعبدالله محمد علی بن شهرآشوب (م 588 ق) در مناقب ائمۀ طاهرین نوشته شده و همیشه مورد توجه شیعیان و مورد استناد علما بوده است. شاید بتوان گفت بعد از ارشاد شیخ مفید این کتاب بیشترین توجه را به خود جلب کرده است. اگر مهم‌ترین ویژگی ارشاد شیخ مفید صحت و اتقان روایات و مطالب مطرح‌شده در آن باشد، بی‌شک ویژگی این کتاب گستردگی مناقب و فضائل است. ابن‌ شهرآشوب روایاتی از تولد تا شهادت امامان، به ویژه امام حسین، را در این کتاب گرد آورده است؛ مثلاً قیام آن حضرت را مفصلاً از منابع شیعی و سنی نقل می‌کند. متأسفانه ترتیب فصل‌ها و باب‌های این کتاب از نظم و چینش خوبی برخوردار نیست و بدون تحقیق نیز به چاپ رسیده است. ابن شهرآشوب در این کتاب هنگام نقل مطالب منابع خود را نام برده ولی درباره وقایع عاشورا مطالب را نقل به معنا و با اختصار بیان کرده است و شاید در نقل به معنا و اعتماد به حافظه دچار اشتباه شده باشد. متأسفانه در این کتاب مطالب ضعیفی درباره امام حسین و واقعۀ عاشورا وجود دارد که به هیچ منبع مکتوب یا راوی معروف و غیرمعروفی استناد نشده است. مثل اینکه شهربانو خود را به آب انداخت و هلاک کرد، یا اینکه تعداد جراحات امام را به 1900 عدد می‌رساند که همه در قسمت جلوی بدن بوده است، حال آنکه از امام باقر به نقل از طبری و ابومخنف روایت می‌کند که در بدن امام جای 33 طعنه (زخم نیزه) و 43 زخم شمشیر بوده است. ابن شهرآشوب واعظ چیره‌دستی وبد و به نظر می‌رسد این روایات را از آنچه بین قصه‌گویان و واعظان مشهور بوده نقل کرده است و به همین دلیل این مطالب را به کسی نسبت نمی‌دهد. ظاهراً همین روایات باعث شده مرحوم محدث نوری کتاب‌های ابن شهرآشوب را در شمار کتاب‌هایی بداند که مطالب ضعیف دارند. وی می‌گوید: «اخبار کتب بسیاری از معتمدان مثل ابن شهرآشوب، قطب راوندی، ابن‌طاووس و امثال اینان ضعیف است، ولی موهوم نیست». ایشان می‌افزاید: «متأسفانه اخبار سست و بی‌پایه در این کتاب‌ها کم نیست». (کتاب معرفی و نقد منابع عاشورا، نوشتۀ سید عبدالله حسینی، ص 198). #مناقب #ابن_شهرآشوب #روضه دوستان خود را از طریق لینک زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید:⬇️⬇️ @chsiqs

عزاداری در ایران در طول تاریخ (6) دوران افشاریان و زندیان؛ شکل‌گیری اولین مجالس تعزیه و شبیه‌خوانی به باور مورخان نادرشاه افشار خود بر هیچ مذهبی جز مذهب قدرت نبود. او با اغراض سیاسی و برخلاف صفویان توهین و سب خلفای راشدین را قدغن اعلام کرد، عزاداری و روضه‌خوانی را محدود ساخت و اجازه نداد که به رسم صفویه حکومت روز غدیر را جشن بگیرد. نادرشاه در فرمانی مذهب شیعۀ جعفری را صرفاً مذهبی در ردۀ مذهب چهارگانۀ اهل تسنن و به عنوان پنجمین مذهب اسلامی اعلام کرد. نتیجۀ طبیعی این سیاست‌ها افول مراسم عزاداری بود. دوران کریم‌خان هم کمابیش همین روال استمرار یافت و با وجود شیعه بودن، زندیان نیز بر سیاست تعدیل قدرت مذاهب تأکید کردند. کریم‌خان خود به زیارت اماکن متبرکه می‌رفت و بارها دستور ساخت یا تعمیر آن‌ها را صادر کرد. او همچنین بر سکه‌های عصر خود اسامی امامان شیعه را ضرب کرد و شخصاً در مراسم عزاداری شرکت می‌کرد. شاخصۀ مهم این مقطع از تاریخ شکل‌گیری اولین نمونه‌های مجالس تعزیه و شبیه‌خوانی است. درباره ریشۀ اصل تعزیه دو قول مشهور است که اولی آن را بازتولید اسلامی آیین سیاوشان می‌داند، آیینی که در بین ایرانیان پیش از اسلام رواج داشت و دیگر قول تعزیه را بر نمایش مذهبی قرون‌وسطایی مغرب‌زمین مبتنی می‌پندارد و آن را نوعی بازآفرینی ایرانی‌اسلامی مراسم مصائب مسیح قلمداد می‌کند. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ در دهۀ اول محرم هر روز گزیده‌ای از «عزاداری در ایران در قرون مختلف» را منتشر می‌کنیم. در این مجموعه از دوران آل‌بویه آغاز می‌کنیم و نگاهی خواهیم داشت به عزاداری در دوره‌های مختلف تاریخی. منبع ما در انتشار محتواهای مربوط به «عزاداری در تاریخ ایران» فصل اول کتاب رسانۀ شیعه نوشتۀ محسن حسام مظاهری است. گفتنی است با توجه به ارجاعات بسیار این کتاب به منابع مختلف و به‌خصوص شیوۀ ارجاع‌دهی درون‌متنی، برای رعایت اختصار ارجاعات به منابع مختلف را حذف خواهیم کرد، و خوانندگان برای مطالعۀ بیشتر باید به اصل کتاب رجوع کنند. #عزاداری #عاشورا #زندیه #افشاریه #تعزیه #نادر_شاه دوستان خود را از طریق لینک زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید:⬇️⬇️ @chsiqs

گزارشی از شرکت کریم خان زند در مراسم عزاداری

از زبان دکتر صادقی کاشانی (نویسندۀ کتاب تصحیح و منبع‌شناسی کتاب ملهوف سید بن طاووس) خواهید شنید: ⭕️ در بیشتر نسخه‌های لهوف ماجرای حضرت علی اصغر به همان صورت نقل ابومخنف و مقاتل معتبر آمده است که هنگام وداع پدر با فرزند تیری می‌آید و فرزند شهید می‌شود. ⭕️ در بعضی از نسخه‌های لهوف اضافه شده که امام کودک را جلوی لشکر دشمن برد و آب طلب کرد. ⭕️ به نظر می‌رسد این افزوده کار نسخه‌نگاران باشد و این افزوده از تحریف‌های واقعۀ عاشورا دانسته شده است. #لهوف #علی_اصغر #صادقی_کاشانی دوستان خود را از طریق لینک زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید:⬇️⬇️ @chsiqs

آیا امام حسین طفل شیرخوارش را مقابل لشکر دشمن برد و طلب آب کرد؟ دکتر مصطفی صادقی کاشانی (نویسندۀ کتاب تصحیح و منبع‌شناسی کتال الملهوف سید بن طاووس) در خیلی از نسخه‌های کتاب لهوف سید بن طاووس این نقل مشهور (که ابومخنف و مقاتل معتبر هم آورده‌اند) را آورده است که امام حسین کنار خیمه آمد و فرزندش عبدالله رضیع (مشهور به علی اصغر) را در بغل گرفت، تیری از سوی دشمن روانه شد و کودک در بغل پدر شهید شد و حتی در بعضی از تعابیر آمده «ذبح» شد. اما در چند نسخه می‌بینیم این افزوده آمده که حضرت زینب فرزند را به امام حسین داد و به ایشان گفت این طفل سه روز است آب نخورده و برای او آب طلب کن. امام حسین نیز طفل را سر دست گرفت و از دشمن آب طلب کرد. از قدیم این نقل (که امام طفل را جلوی لشکر دشمن برد و آب خواست) را تحریف می‌دانستند. فضای کربلا و خط قرمز امام حسین که از دشمن طلب نکند باعث می‌شود ناین نقل پذیرفتنی نباشد. با این حال در بعضی از نسخه‌های لهوف آمده است. این مطلب مهمی است که آیا امام در حال خداحافظی با فرزندش بود که طفل شهید شد یا اینکه امام طفل را جلوی لشکر دشمن برد. به نظر می‌رسد نسخه‌نگاران این مطلب را اضافه کرده‌اند که امام فرزند را مقابل لشکر دشمن گرفت و طلب آب کرد. بعید است که این افزوده نسخه یا ویرایش دیگری از خود سید بن طاووس باشد و ما سراغ نداریم که سید ابن طاووس ویرایش دیگری ارائه داده باشد. دوستان خود را از طریق لینک زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید:⬇️⬇️ @chsiqs

شهادت شیرخوارۀ امام حسین به نقل از کتاب وقعة الطف (بازسازی مقتل الحسین ابومخنف، کهن‌ترین روایت از واقعۀ کربلا): امام حسین نشسته بود که پسرش عبدالله را که شیرخوار یا کمی بزرگ‌تر بود برایش آوردند. امام او را در دامان خود نشاند که ناگهان یکی از بنی‌اسد - حرملة بن کاهل یا هانی بن ثُبیت حَضرَمی _ تیری به او زد و حنجرش را درید. امام حسین خون گلوی او را گرفت و وقتی کف دستش پر شد بر زمین پاشید، سپس فرمود: «پروردگارا! اگر یاری از آسمان را از ما دریغ کردی، آن را برای کاری بهتر قرار ده و از این ستمکاران انتقام ما را بگیر!» طبری از عمار دُهنی از امام باقر روایت کرده است که فرمود: تیری آمد و به پسر امام حسین که در دامانش بود اصابت کرد. امام خون‌ها را از روی پسر پاک می‌کردند و می‌گفتند: «خدایا! بین ما و مردمی که ما را دعوت کردند تا یاری کنند ولی ما را کشتند داوری کن»

امام حسین و عاشورا از دید اهل سنت (2) بخش دوم: قاضی عبدالجبار معتزلی او در کتاب المغنی می‌نویسد: اما امامت امام حسین به اعتقاد ما ثابت شده است به دلیل اینکه او به درستی بر این کار صلاحیت داشت. ثابت شده است که او مسلم بن عقیل را به کوفه فرستاد و او نیز از بیشتر آنها برای حسین بیعت گرفت. خشنودی مردان برتری که در آن زمان بودند - مانند محمد بن علی و غیره - به امامت او به طریق صحیح روایت شده است. و اگر روایت شده که آنها او را از قیام بازمی‌داشتند به خاطر این بود که برای او دلسوزی می‌کردند و به او می‌گفتند که در خانۀ خود بماند و از کشته شدن مصون باشد تا بتواند به امامت و حکومت برسد. اینکه آنها او را از قیام بازمی‌داشتند دلالتی بر این ندارد که به امامت او راضی نبودند. او همچنین در کتاب شرح اصول الخمسة می‌گوید: ما امت مسلمان اینک با قیام حسین بن علی به امت‌های دیگر مباهات می‌کنیم و می‌گوییم از فرزندان رسول خدا تنها یک فرزند باقی مانده بود که وی نیز امر به معروف و نهی از منکر را ترک نکرد تا آنجا که در این راه کشته شد (به نقل از کتاب عاشوراپژوهی با رویکردی به تحریف‌شناسی تاریخ امام حسین، ص 239). #عبد_الجبار #اهل_سنت #عاشورا #صحتی_سردرودی دوستان خود را از طریق لینک زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعون کنید:⬇️⬇️ @chsiqs

عزاداری در ایران در طول تاریخ (7) بخش هفتم: اهتمام ویژۀ شاهان قاجار به عزاداری به طور کلی شاهان قاجار دلبستگی و توجهی ویژه به رعایت آداب و برگزاری مناسک و شعائر دینی از خود نشان می‌دادند. در عهد آقامحمدخان، میرزای قمی حکم معروفی را دال بر بلامانع بودن اجرای تعزیه از لحاظ شرعی صادر کرد که پشتوانه‌ای محکم برای برگزاری مراسم تعزیه و شبیه‌خوانی محسوب می‌شد. فتحعلی شاه خود دستی در شعر و شاعری داشت و مرثیه‌هایی در سوگ واقعۀ عاشورا سرود. در دوران فتحعلی شاه بر شکوه عزاداری و تعزیه افزوده شد، اولین تکیه‌های ثابت برپا شد و کارگردانی تعزیه تحت ریاست شاه و بعضی شاهزادگان تکامل یافت. رابطۀ حسنۀ فتحعلی شاه با علما تأثیر مستقیمی بر هدایت مجالس و آیین‌های مذهبی می‌گذاشت. از جمله در این دوره علمای قم دقت نظر زیادی بر صحت اقوال در روضه‌خوانی‌ها داشتند و در این راستا به وقت مقتضی شدت عمل هم به خرج می‌دادند. باید اذعان کرد که در بین شاهان قاجار ناصرالدین شاه در پرداختن به شعائر مذهبی و شیعه‌گری گوی سبقت را از همه ربوده بود. مثلاً می‌توان به علاقۀ وی به شمایل‌های مذهبی، خصوصاً تمثال امیرالمؤمنین، تقید به نماز، سرودن اشعاری در مدح امامان شیعه، اهتمام وی به تعمیر و تزیین بارگاه امام حسین، اقدام به مطلا کردن گنبد حرم عسکریین در سامرا، ایوان حرم امام رضا و گنبد مرقد حضرت عبدالعظیم حسنی و سفر به عتبات عالیات در سال 1288 ق اشاره کرد. ناصرالدین شاه جقۀ پادشاهی‌اش – سنجاق الماس بزرگی که شاهان قاجار به نشان اقتدار ملوکانه بر کلاه می‌زدند – راه هم پشکش «شاه نجف» کرد تا بر فراز مقبرۀ امام آویخته شود. ویژگی شاخص دورۀ ناصری رونق بی‌سابقۀ مجالس عزاداری و خصوصاً آیین تعزیه است. مهم‌ترین اقدام حکومت در این باره ساخت «تکۀ دولت» به دستور ناصرالدین شاه است؛ تکیه‌ای معظم و بی‌نظیر که ایدۀ ساخت آن را شاه قاجار پس از سفرش به فرنگ مطرح کرد. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ در دهۀ اول محرم هر روز گزیده‌ای از «عزاداری در ایران در قرون مختلف» را منتشر می‌کنیم. در این مجموعه از دوران آل‌بویه آغاز می‌کنیم و نگاهی خواهیم داشت به عزاداری در دوره‌های مختلف تاریخی. منبع ما در انتشار محتواهای مربوط به «عزاداری در تاریخ ایران» فصل اول کتاب رسانۀ شیعه نوشتۀ محسن حسام مظاهری است. گفتنی است با توجه به ارجاعات بسیار این کتاب به منابع مختلف و به‌خصوص شیوۀ ارجاع‌دهی درون‌متنی، برای رعایت اختصار ارجاعات به منابع مختلف را حذف خواهیم کرد، و خوانندگان برای مطالعۀ بیشتر باید به اصل کتاب رجوع کنند. #عزاداری #عاشورا #قاجار #ناصر_الدین #تعزیه دوستان خود را از طریق لینک زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید:⬇️⬇️ @chsiqs

روایت سید صالح شهرستانی از سفر ناصرالدین شاه به کربلا

مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام برگزار می‌کند: 🛑نشست‌های عاشوراپژوهی دهۀ دوم محرم🛑 از دوشنبه 9 مرداد تا جمعه 13 مرداد هر روز ساعت 18 شرکت به صورت حضوری و مجازی 1. دوشنبه 9 مرداد: ارائه‌دهنده: استاد محسن رنجبر موضوع: نقض عوامل سیاسی‌اجتماعی در شکل‌گیری قرائت‌های مختلف از عاشورا 2. سه‌شنبه 10 مرداد: ارائه‌دهنده: استاد محمد اسفندیاری موضوع: ماجرای کتاب شهید جاوید 3. چهارشنبه 11 مرداد: ارائه‌دهنده: استاد مصطفی صادقی کاشانی موضوع: بررسی نظریۀ شهادت‌طلبی امام حسین در کتاب لهوف 4. پنجشنبه 12 مرداد: ارائه‌دهنده: استاد محمدرضا هدایت‌پناه موضوع: حلقه‌های مفقودۀ ماجرای مسلم بن عقیل 5. جمعه 13 مرداد: ارائه‌دهنده: استاد رسول قلیچ موضوع: دلایل به تأخیر افتادن حرکت امام حسین از مکه به کوفه پس از رسیدن نامۀ مسلم مکان: قم، خیابان دورشهر، کوچه 15، پلاک چهار لینک شرکت به صورت مجازی از طریق آپارات: https://aparat.com/CHSIQS/live دوستان خود را از طریق نشانی زیر به کانال مرکز پژوهش‌های تاریخ اسلام دعوت کنید:⬇️⬇️ @chsiqs