مجموعه مقالات همایش بین المللی سیره و زمانه امام هادی، ابن الرضا علیهماالسلام، جلد سوم

مجموعه مقالات همایش بین المللی سیره و زمانه امام هادی، ابن الرضا علیهماالسلام، جلد چهارم

نماهنگی از فرمایشات مقام معظم رهبری مدظله العالی به مناسبت همایش بین‌المللی حضرت حمزه علیه‌السلام.

به مناسبت میلاد سراسر سعادت امام جواد (ع) چکیده و مجموعه مقالات سه جلدی همایش بین المللی سیره و زمانه امام جواد ابن الرضا (علیهما السلام) که در سال 1395 برگزار شدجهت بهره برداری علاقمندان در این کانال بارگذاری می‌شود.

دیدار اعضای کمیته علمی همایش امام حسن عسکری (ع)، با رئیس دفتر تبلیغات اسلامی دبیر علمی همایش، حجت الاسلام و المسلمین دکتر حمید رضا مطهری به همراه اعضای کمیته علمی همایش امام حسن عسکری (ع)، با حجت الاسلام و المسلمین استاد واعظی رئیس دفتر تبلیغات اسلامی، دیدار کردند. در این دیدار که با حضور آیت الله یوسفی غروی ، حجج اسلام ثنایی ، رمضان محمدی و رسولیان برگزار شد دکتر مطهری، دبیر علمی همایش، گزارشی از سلسله همایش‌های ابناءالرضا (ع) که در سال‌های گذشته انجام شد، ارائه و از برگزاری همایش بین المللی امام حسن عسکری (ع) در آبان ماه سال 1401 خبر دادند. عضو هیأت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به ارتباط و رایزنی با مراکز علمی عراق و اساتید برخی دانشگاه‌های خارج از کشور برای برگزاری هر چه بهتر این همایش، گفتند تا کنون بیش از 80 مقاله به دبیرخانه همایش رسیده و کار ارزیابی و تدوین مقالات پذیرفته شده خاتمه یافته است. در ادامه این دیدار حجت الاسلام و المسلمین استاد واعظی با تأکید بر ضرورت انجام چنین همایش‌هایی که در باره امامان معصوم (ع) به ویژه ابناءالرضا (ع) می‌باشد، بر ترجمه مقالات برتر به زبان عربی و ارائه آن برای مخاطبان عرب زبان تأکید کردند. رئیس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با اشاره به ضرورت استفاده از ظرفیت‌های مراکز علمی عراق، برگزاری چنین همایش‌هایی را یکی از راه‌های تعامل میان مراکز علمی دانسته و بر مشارکت اساتید و مراکز علمی عراق تأکید کردند.

به مناسبت شهادت امام موسی کاظم (ع) مجموعه مقالات دو جلدی همایش بین المللی سیره و زمانه امام کاظم (ع) که در سال 1392 برگزار شدجهت بهره برداری علاقمندان در این کانال بارگذاری می‌شود.

کتاب « قبیله نخع در تاریخ اسلام و تشیع تا پایان قرن سوم هجری» شایسته تحسین کتاب سال حوزه شد. در بیست و سومین همایش کتاب سال حوزه، کتاب «قبیله نخع در تاریخ اسلام و تشیع تا پایان قرن سوم هجری» اثر خانم مریم سعیدیان و همکاران، از نویسندگان پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع)، شایسته تحسین شناخته شد. شناخت تاريخ اسلام و تشيع بدون توجه به ساختار جامعه عرب و بافت قبيله¬ای حاكم بر آن ممكن نيست. بررسى نقش و جايگاه اجتماعى، سياسى، اقتصادی و فرهنگى قبايل عرب در تاريخ اسلام از موضوعات مهم تاريخى به شمار مى¬رود. قبايل عرب يمنى و نزاری نقش مهمى در شكل¬گيری جنبش¬های سياسى و جريانات تاريخى، به ويژه در قرن¬های نخستين اسلامى ايفا كرده¬اند. در اين ميان قبيله نخع كه يكى از شاخه¬های وابسته به قبيله بزرگ مَذحِج است، در دگرگونى¬های تاريخ اسلام مشاركتى فعال و مؤثر داشت. مواضع سياسى، اجتماعى و فرهنگى رجال اين قبيله در موقعيت آنها پيش از اسلام، صدر اسلام و عصر اسلامى ريشه داشت. از رجال برجسته اين قبيله مى توان مالك اشتر نخعى، كميل بن زياد نخعى، سَيف بن عَميرَه نخعى و نيز هواداران اهل بيت (ع) و اصحاب ايشان و نيز خاندان ابراهيم بن يزيد نخعى و شريك بن عبدالّله نخعى را نام برد. رجال نخعى علاوه در عرصه¬های سياسى و اجتماعى، در تحولات فرهنگى و علمى نيز حضور فعال داشتند و برخى از آنها از ياران و خواص اهل بيت (ع) به شمار مى¬رفتند. هدف اين پژوهش تبيين جايگاه قبيله نخع در تحولات تاريخ اسلام و تشيع است.

اين قبيله با فراگيری علوم اسلامى توانست ميراثى عظيم از علوم دينى را در تاريخ علوم اسلامى و در خدمت به تشيع و مكتب اهل بيت(ع) بر جای بگذارد. مهم ترين دستاورد علمى - فرهنگى نخع در اين زمينه ارائه يك جريان فكری است كه به «مكتب نخع» شهرت دارد. اين مكتب در تعليم و تربيت و توليد منابع علمى و ارائه نظریه¬های مهم در علوم اسلامى از مبانى علمى پر اهميتى در تاريخ اسلام برخوردار است. این کتاب متشکل از مقدمه و شش فصل می‌باشد که به موضوعات: نسب شناسى و موقعيت جغرافيايى - تاريخى نخع پيش از اسلام؛ اسلامپذيری قبيله نخع و جايگاه آن در دوران حيات رسول(ص)؛ جايگاه قبيله نخع در تحولات سياسى - نظامى تاريخ اسلام تا پايان قرن سوم هجری؛ تعامل سياسى - اجتماعى نخعى ها با اهل بيت (ع)؛ مواضع و جايگاه قبيله نخع در جنبش های سياسى – اجتماعى و جايگاه قبيله نخع در علوم و فرهنگ اسلامى پرداخته است.

حضرت حمزه سیدالشهداء در آثار مورخان اندلس تا پایان قرن پنجم

کتاب «تشیع در غرب اسلامی» منتشر شد کتاب «تشیع در غرب اسلامی» اثر دکتر محمدرضا شهیدی پاک به همت پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (ع ) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به زیور طبع آراسته شد. کتاب «تشیع در غرب اسلامی» سیر ورود و فراز و فرود اندیشه شیعی در مغرب اسلامی را مورد کاوش قرار می دهد . این اثر به طور کلی پراکندگی جغرافیایی تشیع در مغرب اسلامی و اندلس، مفاهیم مرتبط با آن، مهدویت در آن سرزمین، تاثیر دولت های مختلف در رشد و حذف تشیع در آن مناطق و بالاخره تشیع در آثار دانشمندان آن دیار را در بخش های مختلف بررسی کرده است. اثر حاضر در بردارنده پنج بخش است. بخش اول با عنوان پراکندگی جغرافیایی تشیع در مغرب اندلس و افریقیه به موضوعاتی چون محدوده جغرافیایی و تاریخی غرب اسلامی و آندلس می پردازد و ضمن بیان تاریخ آن مناطق تا ظهور اسلام به پراکندگی تشیع در آن مناطق و گزارش مورخان اسلامی در مورد آن روی آورده است. در این بخش مؤلف علاوه بر معرفی برخی شهرهای مغرب اسلامی و اندلس چگونگی حضور تشیع در آنها را بررسی می کند. بخش دوم با عنوان مفاهیم و اصطلاحات تشيع در مغرب و اندلس می باشد. در این بخش کاربرد واژه های تشیع، اهل بیت، امامت، امیرالمومنین و همچنین تاثیر تصوف از اندیشه های شیعی در مغرب و اندلس بررسی شده اند.

در بخش سوم با عنوان جريان مهدويت در غرب اسلامى؛ مؤلف علاوه بر پرداختن به پیشینه مهدویت در غرب اسلامی و بررسی ریشه های موعود گرایی یهودی و مسیحی در آن سرزمین، استفاده دولت های مختلف از اندیشه مهدویت را بررسی کرده است. همچنین در این بخش مهدویت در اثر ابن خلدون، احادیث مرتبط با مهدی در گزارش وی را مطرح می سازد. بخش چهارم با عنوان تحولات تقسیم قدرت سیاسی در غرب اسلامی؛ مباحثی مانند حضور صحابه امام علی (ع) در فتوحات مغرب اسلامی، مهاجرت اباضیه به غرب اسلامی، اندیشه اعتزال و عناصر آن در آن منطقه، نسبت فاطمیان و اعتزال، قوای شیعه و سنی و مهمترین قوای فعال منطقه ای بررسی شده اند. علاوه بر این مؤلف در این بخش به فرایند حذف تشیع در اندلس توسط امویان و مرابطان، سنی سازی غرب اسلامی توسط عباسیان، شکست خلافت با برآمدن فاطمیان و مانند آن پرداخته است. در بخش پنجم با عنوان تشیع در منابع و آثار دانشمندان غرب اسلامی؛ تشیع در آثار دانشمندان غرب اسلامی مانند تواریخ عمومی، کتب لغت، مناقب، نسب، انساب، تراجم، دواوین شعر و منابع جغرافیایی بررسی شده است. به دنبال آن به میراث مکتوب شیعی در دوره های مختلف ادریسی، رستمی، اغلبی و آثار اهل بیت (ع) در دواوین عصر فاطمی و بنی زیری، آثار شیعی عصر مرابطین، موحدین، حفصیان؛ اهل بیت (ع) در آثار محی الدین عربی، ابن بطوطه، ابن جبیر و مانند آنها توجه شده است.

کتاب «راستگویی در سیره معصومان (علیهم السلام) و مواجهه آنان با پدیده دروغ» منتشر شد کتاب «راستگویی در سیره معصومان (علیهم السلام) و مواجهه آنان با پدیده دروغ» اثر حجت الاسلام و المسلمین دکتر مصطفی صادقی به همت پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (علیهم السلام) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به زیور طبع آراسته شد. کتاب «راستگویی در سیره معصومان (علیهم السلام) و مواجهه آنان با پدیده دروغ» با هدف تبیین راستی و صداقت و دوری از دورغ و ناراستی نگاشته شده است. راستی و صداقت از صفات پسندیده نزد همۀ انسان‌ها و دروغ و ناراستی نزد همگان ناپسند است. آیین‌های خدایی و دین اسلام نیز بر این مهم تأکید کرده‌اند و آیات و روایات بر دوری از دروغ و استقامت بر راستی حتی به بهای خسارت غیر جانی اهتمام ورزیده‌اند. با این همه، دروغ‌گویی پیوسته یکی از مشکلات جوامع انسانی به شمار می‌رود و انسان‌ها در پی فرار از حقیقت و راستی به منظور جلب منافع شخصی و گروهی‌اند. کتاب راستگویی در سیره معصومان و مواجهه آنان با پدیده دروغ در دو بخش مستقل به بیان اجمالی سیر روایات معصومان دربارۀ صدق و کذب می‌پردازد و آنگاه در بخش دوم دروغ‌های مجاز در بیان و عملکرد ایشان را بررسی می‌کند تا به دیدگاهی صحیح از سیره معصومان (ع) دربارۀ مستثنیات کذب دست یابد. آنچه روشن است تأکید همه معصومان (ع) بر دوری از هر گونه دروغ است و با وجود کم یا زیاد بودن روایات هر عصر به فراخور پراکندگی اخبار نقل شده از هر معصوم (ع)، دروغ بستن بر خدا و رسول (ص) و اهل‌بیت (ع) او برجستگی ویژه دارد.

در خصوص دروغ‌های مجاز، تنها چند مقوله در روایات قابل پی‌گیری است: حفظ جان انسان بی‌گناه، ایجاد صلح و آشتی، فریب دشمن در جنگ که نزد همگان پسندیده است و گفتگوی محبت‌آمیز دو همسر که ممکن است با واژه‌های غیرحقیقی همراه باشد. از این چند مورد که در روایات پیامبر و ائمه اجازه داده شده است، از سوی خود ایشان جز خُدعه در جنگ به عمل نپیوسته است و گزارش تاریخی قطعی از بهره‌مندی آنان از این مُجازها در دست نیست.

کتاب «شیوه مواجهه معصومان (علیهم السلام) با اختلافات همسران» منتشر شد کتاب «شیوه مواجهه معصومان (علیهم السلام) با اختلافات همسران» اثر دکتر حسین قاضی خانی به همت پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (علیهم السلام) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به زیور طبع آراسته شد. کتاب «شیوه مواجهه معصومان (علیهم السلام) با اختلافات همسران» با هدف بررسی چگونگی مواجهه شدن پیامبر (صلی الله علیه و آله) و امامان معصوم (علیهم السلام) با اختلافات میان همسران در دو مقطع خواستگاری و زندگی مشترک نگاشته شده است. اختلاف میان همسران جزیی از زندگی است که در صورت چاره نشدن می‌تواند روابط میان آنان را با تنش همراه سازد. سؤال این پژوهش آن است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) و امامان (علیهم السلام) به عنوان پیشوایان جامعه اسلامی با اختلافات میان همسران چگونه مواجهه‌ای داشته‌اند؟ پرسشی که پاسخ آن با رجوع به داده‌های دیرین‌نگاشته‌های تاریخی، حدیثی و تفسیری در شناخت زمینه‌های اختلاف و آگاهی از راه‌کارهای معصومان (علیهم السلام) برای مصون ماندن از اختلاف یا برون‌رفت از تنش فراهم آمده است. یافته‌ها نشان از آن دارند که این پیشوایان در گام نخست بر آن بوده‌اند تا با ارائه رهنمودهایی ناظر به دو مقطع خواستگاری و زندگی مشترک، مرد و زن را از افتادن در بستر اختلاف‌ها به دور نگاه دارند.

توجه به بایستگی‌هایی جسمانی و اخلاقی، رعایت برخی هم‌شأنی‌ها و توجه به فرهنگ ازدواج نمونه‌ای از توصیه‌های قبل از ازدواج و ابراز علاقه، صبر، وفای به عهد، همدردی در ناگواری‌ها، پرهیز از غیرت‌ورزی نابجا، احترام به حق مالکیت زن و تعامل همسرانه مواردی از رهنمودهای ناظر به دوران زندگی مشترک هستند. زمانی هم که زندگی زناشویی همسران به تبع اختلاف‌ها به تنش دچار می‌شده است تلاش بر آن بوده است تا با ارائه راه‌کارهایی بسان بخشش، میانجی‌گری و الگودهی‌های عینی ضمن حل اختلاف آسیبی متوجه زندگی مشترک آن‌ها نشود. آن هنگام که تنها راه، جدایی بود ضمن آن‌که می‌بایست دلیل منطقی برای آن وجود می‌داشت، حفظ منافع فرزند و بازماندن مسیر برای بازگشت به زندگی مشترک را مدنظر داشته‌اند.

کتاب «مواجهه امامان شیعه (علیهم السلام) با اباحه گری» منتشر شد کتاب «مواجهه امامان شیعه (علیهم السلام) با اباحه گری» اثر حجت الاسلام و المسلمین دکتر یدالله حاجی زاده به همت پژوهشکده تاریخ و سیره اهل بیت (علیهم السلام) پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی به زیور طبع آراسته شد. کتاب «مواجهه امامان شیعه (علیهم السلام) با اباحه گری» با هدف معرفی جریان‌های انحرافی و اباحه‌گر و دور شدن از آموزه¬های اصیل اسلامی و بیان نوع مواجهه ائمه (ع) با آنان به رشته تحریر در آمده است. در طول تاریخ شاهد جریان‌های زیادی هستیم که منحرف شده و از آموزه‌های اصیل اسلامی دور افتاده‌اند. اهل اباحه یکی از این جریان‌های انحرافی است که با گمانه‌هایی خاص همانند «وقتی امام را شناختی، هر کاری که بخواهی می توانی انجام دهی!» و با کج‌فهمی و برداشت‌ها و تاویلات نادرست از برخی از مفاهیم اسلامی، به حدود و ضوابط شرعی بی‌اعتنا شده‌اند و تصور کرده‌اند، به طور کلی تکلیف از دوش آنان برداشته شده است. مهم‌ترین اباحیان عصر ائمه(ع)-که این نوشتار در صدد معرفی آنان و بیان نوع مواجهه ائمه(ع) با ایشان است- مرجئه و غالیان هستند. علاوه بر اینان بنی امیه، خرمیه، زنادقه، اسماعیلیه و برخی دیگر از کسانی که ظاهراً در جرگه مسلمانان بوده‌اند، در دام این انحراف افتاده‌اند. این افراد و گروهها با اباحه‌گری‌های خویش خسارات جبران ناپذیری به فرهنگ و در مرحله بعد به تمدن اصیل اسلامی وارد کرده‌اند.

امامان شیعه(ع) که یکی از بزرگ‌ترین وظایف خویش را مقابله با انحرافات و کج‌روی‌ها می‌دانستند، به مقابله با اهل‌اباحه پرداخته‌اند و با گمانه‌های آنان مبارزه کرده و تلاش کرده‌اند در سیره خویش، نادرستی راه و روش اهل‌اباحه را برای شیعیان و غیر شیعیان بیان کنند. رد گمانه‌ی «سقوط تکلیف با معرفت امام»، مخالفت با گمانه‌ی کافی‌بودن دوست‌داری اهل‌بیت(ع)، رد گمانه‌ی نجات ‌بخشی انتساب به اهل بیت(ع)، نهی از بی‌توجهی به فرامین الهی با برداشت نادرست از شفاعت، رد تأویل‌های بی‌پایه احکام و حدود الهی، نهی شیعیان از هم‌نشینی با اهل اباحه و لعن و برائت از ایشان، از مهم‌ترین شیوه‌های برخورد امامان(ع) با شیعیان یا منتسبان به شیعه بوده که به اباحه‌گری افتاده بودند. در مواجهه با مرجئه نیز- که ایمان حقیقی را صرفاً یک اعتقاد درونی و نهایتاً اقرار زبانی می‌دانستند و معتقد بودند گناهانی چون زنا، سرقت، قتل، شراب‌خواری، ترک نماز، زکات و روزه هیچ تأثیر زیان‌آوری بر ایمان ندارند- بر همراهی ایمان و عمل تاکید کرده‌اند و میان ایمان و اسلام تفاوت گذاشته‌اند. همچنین ائمه با گمانه‌های جبریه، زنادقه و دیگرانی که با اباحه‌گری افتاده بودند مقابله کرده و تنها پایبندی به وظایف شرعی تا پایان عمر را موجب نجات و سعادتمندی شمرده‌اند؛ همان سیره¬ای که خود نیز تا پایان عمرشان بر آن بوده‌اند.