#ده_شب_در_محضر_الکافی
#خلاصه_جلسه
#شب_سوم
🖋خلاصه ای از مباحث مطرح شده در شب سوم دوره تخصصی "ده شب در محضر الکافی"
🎙استاد سید علیرضا حسینی شیرازی
📍موضوع این جلسه اعتبار کافی با تکیه بر منابع فهرستی شیعه است.
📍این بحث عام است اما در این جلسه به طور خاص درباره کتاب کافی سخن خواهیم گفت.
📍در نگاه اعتبار سنجی پیشینیان شیعه، هر فردی زیر ذره بین اعتبار سنجی قرار نگرفته است بلکه راویان و محدثان صاحب کتاب مورد بحث قرار دارند.
📍صاحب منتقی الجمان در جلد 1، ص 39 مینویسد:
👈برخی از مشایخ حدیثی مورد اعتنا در کتب رجالی توثیق نشدند و ممکن است به همین سبب مجهول دانسته شوند درحالیکه چنین نیست و بعید است که اجلاء اصحاب فرد مجهول یا ضعیفی را به عنوان شیح خود قرار داده و از او روایات زیادی نقل کنند.
📍عدم ذکر نام این راویان دلایل گوناگونی ممکن است داشته باشد که اظهر آن صاحب کتاب نبودن است.
📍محور بحث ما در این جلسه مدخل مرحوم کلینی در کتاب نجاشی است: کان اوثق الناس فی الحدیث و اثبتهم.
📍برای فهم معنای ثقه در توصیف یک راوی باید این پیش نیازها را مورد توجه قرار داد:
🔸1) نزدیکی یا دوری زمان نگارش کتاب حدیثی به امامان معصوم (علیهم السلام)
✅درباره فاصله زمانی شیخ کلینی با عصر اهل بیت (علیهم السلام) باید گفت ما چهار دوره طلایی در حدیث شیعی داریم. 👌دوران امام باقر، دوران امام صادق، دوران امام کاظم و دوران امام رضا (علیهم السلام).
✔️ با این توضیح کافی نزدیک به زمان معصومین (علیهم السلام) نیست.
🔹2) حجم آموزه های حدیثی راه یافته در کتاب روایی
✅درباره حجم آموزه های راهیافته به کافی میدانیم که کافی حدود 16 هراز حدیث دارد.
🔸3) تک بعدی یا چند بعدی بودن کتاب حدیثی
✅کتاب کافی در مسایل مختلف از مسایل اعتقادی گرفته تا شیوه زیست زندگی اجتماعی مومنان و اساسا هر ریز موضوعی که مورد احتیاج شیعیان بوده است، احادیثی نقل کرده است و از این حیث کاملا چند بعدی است.
🔹4) خاستگاه علمی داوران کتاب
✅خاستگاه علمی داوران احادیث شیعی که همان خاستگاه دانشیان رجالی است عمدتا حوزه بغداد است.
👈حوزه بغداد از جهت بحث ما دو شاخصه مهم دارد.
1️⃣نخست آنکه در مقابل حوزه حدیثی قم که در گذر تاریخی حوزه ای نص گرا نام گرفته است، عقل گرا است.
2️⃣و دیگر آنکه حوزه بغداد سختگیری های بسیاری در پذیرش یک راوی و روایات او داشتند.
👌برای اثبات سختگیری این دانشوران میتوان برخی مدخل ها را از کتب آنان بازخوانی کرد.
◽️الف) عبیدالله بن احمد ابوطالب انباری که مدت زیادی از عمرش را واقفی بوده و بعدا شیعه میشود.
👈نجاشی از ابوغالب زراری نقل میکند که او شیعه شد اما اصحاب به او ظلم کردند و بغدادی ها او را به غلو متهم کردند.(جفاه اصحابنا و کان اصحابنا البغدادیون یرمونه بالارتفاع)
◾️ب) نجاشی در مدخل محمد بن عبد الله بن محمد گوید: كان سافر في طلب الحديث عمره، أصله كوفي، و كان في أول أمره ثبتا ثم خلط، و رأيت جل أصحابنا يغمزونه و يضعفونه. بعد جناب نجاشی میفرماید: رأيت هذا الشيخ و سمعت منه كثيرا، ثم توقفت عن الرواية عنه إلا بواسطة بيني و بينه.
🔸5) وضعیت فرهنگی جامع شیعه در بازه زمانی فعالیت فرهنگی راوی یا محدث مورد داوری
✅توجه به این نکته ضروری است که آیا مرحوم کلینی در عصری که به اصطلاح قحط الرجال بوده است جایگاه خاصی پیدا کرده است و یا در دوره ای که هم عصرها و مشایخ او خود در جایگاه والایی در انتقال معارف حدیثی بودند، شاخص گردیده است.
👌در جلسه گذشته مدخل برخی از مشایخ شیخ کلینی را بیان کردیم.
👌👌در ادامه مدخل برخی از اساتید و هم عصرهای شیخ کلینی را از کتاب نجاشی بازخوانی میکنیم.
▪️الف) سعد بن عبدالله قمی: نجاشی در وصف او مینویسد: شیخ هذه الطایفه و فقیهها و وجهها.
▫️ب) عبدالله بن جعفر حمیری: شیخ القمیین و وجههم.
▪️ج) محمد بن حسن صفار: کان وجها فی اصحابنا القمیین ثقه عظیم القدر
▫️د) محمد بن حسن بن ولید: شیخ القمیین و فقیههم و متقدمهم و وجههم. ثقه ثقه عین مسکون الیه.
ادامه👇
@emamhadi_qom
🔹6) معیار داوری
✅به اعتقاد ما معیار داوری دانشوران رجال سنجش محتوایی حدیث است.
👈رجالیون چه در زمان داوری ایجابی و ثقه دانستن شخص و چه در زمان داوری سلبی و ضعیف دانستن یک راوی و چه در زمان دفاع از یک راوی در برابر شبهات متن شناسی میکردند.
👌در ادامه برخی شواهد را مرور خواهیم کرد:
▫️الف) شیخ طوسی درباره حفص بن غياث القاضي گوید: عامي المذهب. له كتاب معتمد.
▪️ب) شیخ طوسی درباره طلحة بن زيد گوید: له كتاب، و هو عاميّ المذهب، إلّا أنّ كتابه معتمد.
▫️ج) در گزارشی از کشی درباره غلو میخوانیم: أنه قد قيل في أبي بصير الاسدي مولى لبنى أسد و كان مكفوفا، فسألته هل يتهم بالغلو؟ فقال: أما الغلو: فلا لم يتهم، و لكن كان مخلطا
▪️د) نجاشی درباره علي بن محمد بن شيرة القاساني گوید: كان فقيها، مكثرا من الحديث، فاضلا، غمز عليه أحمد بن محمد بن عيسى، و ذكر أنه سمع منه مذاهب منكرة و ليس في كتبه ما يدل على ذلك.
🔸7) توجه به مفهوم واژگان و عبارت های توصیفی
✅به نظر می رسد میان متقدمین و متاخرین اختلاف برداشت درباره مفاهیم توصیفی راویان وجود دارد.
👈واژگان توصیفی در نگاه دانشمندان رجالی بازتاب موفقیت یک محدث در دستیابی به آموزه های ثابت الاسناد به معصوم است.
📍پس از بیان این مولفه های می بایست مدخل نجاشی پیرامون شیخ کلینی بازخوانی شود که او را کان اوثق الناس فی الحدیث و اثبتهم نامیده است.
📍شیخ کلینی با وجود فاصله زمانی از دوران طلایی حدیث شیعه و بالابودن حجم روایات و نیز تک بعدی نبودن آثار حدیثی و بخصوص نقل حدیث از راویانی با مذاهب فاسده و متهم به غلو آن هم در عصری که مشایخ و اقران بزرگی در کنار خود داشته است، چنین توصیفی را از نجاشی دریافت کرده است.
📍به نظر ما نجاشی به همه این موارد اعتنا داشته است با این حال او را اوثق الناس دانسته است.
#خلاصه_جلسه
#شب_سوم
#ده_شب_در_محضر_الکافی
#حسینی_شیرازی
#موسسه_امام_هادی_علیه_السلام
🔸معاونت پژوهش🔸
🔰 مؤسسه امام هادی (علیه السلام) 🔰
@emamhadi_qom
#ده_شب_در_محضر_الکافی
#خلاصه_جلسه
#شب_چهارم
🖋خلاصه ای از مباحث مطرح شده در شب چهارم دوره تخصصی "ده شب در محضر الکافی "
🎙حجت الاسلام والمسلمین احسان سرخه ای
📍استاد سرخه ای در این جلسه بیان داشتند که شناخت مصادر و منابع یک کتاب حدیثی در فرآیند اعتبار سنجی کتاب سودمند است.
📍بهره مندی از منابع اصیل و با اتقان بیشتر، از مزایای یک اثر شمرده میشود اما استفاده از منابع ضعیف و یا مشتمل بر اشکالات علمی، اعتبار اثر را کاهش میدهد
📍بازسازی منابع کافی میتواند ما را در اتخاذ دیدگاه درست پیرامون اعتبار روایات کتاب کافی رهنمون شود.
📍مقایسه میان وسایل الشیعه و مستدرک الوسایل میتواند تاثیر منابع در اعتبار کتاب را نشان دهد.
📍در کتب رجالی شیعه مواردی را میتوان یافت که با وجود ضعف و اتهام یک راوی، کتاب او به سبب بهره گیری از منابع خوب مورد پذیرش قرار گرفته است.
👈برای مثال شیخ طوسی در معرفی آثار فقهی علی بن حسن طاطری گوید: «له کتب فی الفقه، رواها عن الرجال الموثوق بهم و بروایاتهم، فلأجل ذلک ذکرناها»
📍آشنایی با منابع سبب میشود رفتارهای دوگانه بلکه چند گانه در منابع حدیثی داشته باشیم.
📍پیش فرض بحث ما این است که مجموعه آثار حدیثی برجای مانده و در دسترس ما با استفاده از منابع مکتوب به تحریر و تالیف در آمده است.
📍یکی از اتهامات مستشرقین این است که روایات مسلمین به صورت کلی نقل شفاهی است و قابل اعتماد نیست.
👌تلاش جهت اثبات مکتوب بودن احادیث به همین سبب، در حقیقت دفاع از احادیث شیعه است.
📍شیخ کلینی بر خلاف شیخ طوسی و شیخ صدوق به استفاده خود از منابع مکتوب تصریح نکرده است.
✅با این حال روشن است که از منابع مکتوب استفاده کرده است.
✅✅علامه محمدتقی مجلسی در این باره میگوید: «محمد بن یعقوب کلینی اگرچه نگفته است که از آن کتب نقل کرده ام و لیکن از تتبع، ما را جزم بلکه یقین بهم رسیده است که از آن کتب روایت کرده است به وجوه بسیار»
📍متأسفانه کلینی نه در ضمن اسناد و نه در بخشی از کتاب، منابع خود را به شکلی صریح معرفی و فهرست آنها را گزارش نمیکند و همین مساله ابهام در کشف منابع الکافی را بوجود می آورد.
📍از مقایسه احادیث و اسناد کتاب الکافی با برخی منابع پیشین روشن میشود که کلینی گروهی از احادیث را به‌دلیل عدم دسترسی به منبع اصلی یا سهولت دسترسی به منبع بعدی از منابع باواسطه گزارش کرده است.
📍برای بازسازی منابع کتب حدیثی می بایست از اسناد آن استفاده کرد.
📍مشایخ در گزارش از منابع باواسطه دو گونه عمل کرده‌اند:
1️⃣نخست آنکه ابتدا طریق خود به منبع واسطه و سپس طریق منبع واسطه تا منبع اصلی و سپس محتوای آن را در گزارش خود آورده‌اند.
2️⃣دوم: در پاره‌ای اوقات مؤلف با اعتماد به درستی منبع واسطه مستقیما طریق خود به منبع اصلی را در ابتدای سند می‌آورد و سپس محتوای منبع اصلی را گزارش می‌کرد.
👌در این صورت اخذ حدیث از منبع متاخر بود، اما به منبع متقدم انتساب داده می‌شد.
📍استاد سیدمحمدجواد شبیری مصادر الکافی را با ذکر نمونه به چهار دسته تقسیم میکند.
🔸 1) مولفان معتبر و کتب مشهور مانند محاسن برقی
🔹2) مولفان تضعیف شده مانند ابوسمینه مولف الدلایل
🔸3) مواردی که در وثاقت آنها اختلاف است مانند سهل بن زیاد مولف کتاب التوحید و النوادر
🔹4) مولفان تضعیف شده که کتاب او معتبر است مانند: معلى بن محمد بصرى مؤلف کتاب التفسیر و الامامة.
📍در بررسی نقل شیخ کلینی از ضعفاء ممکن است یا او منبع را ضعیف نمیدانسته است و یا در آن دست از مطالب، ضعف راوی را قادح نمیدانسته است که شبیه آن را در مستحبات و امور اخلاقی سراغ داریم.
📍در یک تحقیقی با این دغدغه به این جا رسیدیم که گاهی کلینی با تعبیر بعض اصحابنا از مشایخ خودش تعبیر کرده است.
❗️یک احتمال این است که تقیه کرده است که به نظر ما زمان ایشان زمان تقیه نبوده است.
‼️بعد که پیگیری کردیم در حدود 50 مورد که این تعبیر وجود دارد یک منبعی است که کلینی استفاده کرده که یا خودش نمیشناخته و یا فراموش کرده و یا در آن نسخه نامش محو شده است.
ایرادی نیست که اگر شالوده خوب باشد حال راوی را نشناسیم.
📍مشکل اصلی در شناخت منبع کافی این است که در برخی اسناد چندین صاحب تالیف وجود دارد.
📍برخی راه‌های کشف منابع الکافی:
🔹1) کشف راویان مؤلف در سلسله اسناد
🔸2) بررسی طرق به منابع در فهارس
🔹3) اسناد پرتکرار
#خلاصه_جلسه
#ده_شب_در_محضر_الکافی
#شب_چهارم
#استاد_سرخه_ای
#موسسه_امام_هادی علیه السلام
🔸معاونت پژوهش🔸
🔰 مؤسسه امام هادی (علیه السلام) 🔰
@emamhadi_qom
🔰 گزارش تصویری چهارمین شب از دوره تخصصی "ده شب در محضر الکافی" از دوره های کوتاه مدت مؤسسه امام هادی (علیه السلام)
🔻 شب چهارم دوره با عنوان «مصدر شناسی الکافی»، باارائه استاد حجت الاسلام والمسلمین احسان سرخه ای، در روز سه شنبه ۱۴ آذر ماه ۱۴۰۲ ه.ش برگزار گردید.
گزارش تصویری در خبرگزاری حوزه: لینک
❖ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ❖
#گزارش_تصویری
#حدیث_شناسی
#دوره_سی_و_پنجم
#ده_شب_در_محضر_الکافی
#سرخه_ای
@emamhadi_qom