اخلاق اجتماعی در نهج البلاغه۱۳۹۴/۱۲/۱۷
https://www.porseman.com
#اخلاق اجتماعی از مهم ترین موضوعاتی است که ارتباط آدمیان را با خود، با جامعه و تاریخ مطرح می سازد؛ زیرا جامعه می تواند یک تمدن را بسازد نه یک فرد، و اجتماع انسانی پیوسته تاریخ را ساخته و به جلو برده است. از آنجایی که در میان ادیان الهی، اسلام یک دین اجتماعی است و در آن آرمان ها و ایده های جمع گرا فراوان دیده می شود، در جای جای نهج البلاغه، که از یکی از مهم ترین منابع این دین است؛ به این مهم بسیار پرداخته شده و گاه و بیگاه جامعه و اجتماع مورد عتاب و خطاب واقع گردیده است.
#سقوط یک جامعه در نگاه امام علی به خاطر سقوط هنجارهای اخلاقی و پیشرفت آن به خاطر همین هنجارهاست؛ چنان که نهج البلاغه، هنگامی که علت سقوط جامعه روزگار علی(ع) را تحلیل می نماید به مولفه های اخلاقی اشاره می کند.
بنابراین نویسنده در این مقاله کوشیده است تا بسترهای ترسیم شده از دیدگاه امام علی(علیه السلام) را در زمینه اخلاق اجتماعی به اختصار بیان نماید. گفتنی است نوشتار حاضر از فصلنامه اخلاق شماره ۱۲استفاده شده است.
این مطلب را با هم از نظر می گذرانیم:
ریشه یابی
پیش از هر سخنی برای ریشه یابی اندیشه های علوی پیرامون اخلاق اجتماعی، ناگزیریم بسترهایی را که اندیشه های آن حضرت در آنها جریان یافته است، بازشناسی کنیم.
از این روی، باید نخست مشخص کنیم که از دیدگاه نهج البلاغه زندگی اجتماعی بشری و مدنیت او آیا علتی بیرونی و خارجی داشته یا عاملی درونی و داخلی؟ و آیا اصالت با فرد است یا اجتماع؟
در این جا به عنوان مقدمه به پاسخ این دو سوال از دیدگاه امام علی(ع) می پردازیم تا موضوعاتی را که درباره جامعه انسانی و انسان اجتماعی در نهج البلاغه مطرح شده اند بهتر دریابیم.
انسان و اجتماع
بحث انسان و اجتماع و این که آدمیان چه نسبتی با اجتماع دارند، از دیرباز مورد بحث اندیشمندان و به ویژه فلاسفه بوده است.
برخی انسان را مدنی بالطبع دانسته، ولی برخی دیگر معتقدند که آدمی تنها از روی اضطرار و ناچاری به مدنیت و اجتماع روی می آورد.
گروهی دیگر گفته اند انسان نسبت به مدنیت اقتضایی ندارد (لااقتضاست) و انسان ها به خاطرعقل حسابگر خود به آن روی می آورند و گروهی دیگر آدمیان را متمایل به اجتماع و مدنیت دانسته اند.
کهن ترین نظریه در این باره، مربوط به افلاطون و پس از او ارسطو است. از دیدگاه افلاطون، هر انسانی به خاطر نیازمندی ها و منافع خود، ناچار است که اجتماعی باشد۱.
ارسطو که انسان را حیوانی اجتماعی می دانست بر روی این نکته تاکید می ورزید که نیازمندی های آدمی، او را ناگزیر از اجتماعی بودن می نماید۲.
علمای بزرگ اسلامی چون فارابی، ابوعلی سینا، ابن خلدون و اندیشمند هم روزگار ما، علامه طباطبایی، نیز همین نیازمندی را دلیل بر اجتماعی بودن انسان ها دانسته اند.
از دیدگاه نهج البلاغه نیز، انسان ها چون زندگی اجتماعی را امری متناسب با طبیعت عقلانی خویشتن می دانند، آن را برمی گزینند و این گزینش، به خاطر جبر یا از روی درماندگی نیست، بلکه از سر شعور و درک است. از این روی، در خطبه ۲۳ نهج البلاغه آمده است:
اگر کسی از شما در خویشاوندان خود خلل و کمبودی مشاهده کند مبادا از رفع آن سرباز زند، چون اگر نبخشد مالش افزون نمی شود. آن کس که دست دهنده خود را از بستگانش باز دارد، تنها یک دست را از آنها گرفته، اما دست های فراوانی را از خویش دور کرده است، و کسی که پروبال محبت خویش را بگستراند، دوستی خویشاوندانش تداوم خواهد یافت.
براساس این خطبه، انسان در حیات اجتماعی، که صحنه سود و زیان است، نیازمند یاری دیگران است و این «نیاز» او را به سوی دیگران می کشاند و هر انسانی به خاطر ناملایمات و سختی ها نیازمند دوستی و مودت با خویشان است.
در خطبه ۱۲۷ می فرماید:
از پراکندگی و جدایی حذر کنید که انسان تنها بهره شیطان است، آن گونه که گوسفند تنها، طعمه گرگ است.
این عبارات، چهره اجتماع بشری را نشان می دهد که آدمیان برای گریز از شرور شیطانی و برای به دست آوردن منافعی که تنها در پرتو اجتماعی بودن به دست می آید ناگزیر باید انزوا و گوشه گیری را ترک کرد، به اجتماع روی آورند.
#اصالت فرد یا جامعه
اکنون که مشخص شد اجتماع یک صحنه گریزناپذیر برای انسان ها بوده و آدمیان به شدت نیازمند آن هستند، باید مشخص کنیم که در یک جامعه، اصالت با فرد است یا اجتماع یا هر دو؛ و اصولارابطه فرد با جامعه چه نوع رابطه ای است و ترکیب اجتماع چگونه ترکیبی است.
دراین باره چهار نظریه قابل طرح است:
الف- نظریه اصالت فرد محض: براساس این نظریه، جامعه وجود حقیقی ندارد، بلکه وجودش اعتباری است و در اجتماع،
🏝🔺مرحوم آیت الله شیخ مرتضی طالقان
استاد مرحوم آیت الله بهجت
درسی شنیدنی از زندگی این استاد بزرگوار :
نقل میکنند یه روز دیدن ایشان آمد و رفت توی حجره محل درس و مطالعه و شروع کرد به گریه کردن و مدام خودش رو خطاب میکرد :
مرتضی...مرتضی... سگ شدی؟
بعدا معلوم شد ایشان سر جریانی، عصبانی شده بودن لذا سریع پشیمان شده و بلافاصله بعد از مراجعه به حجره یا منزل ،اینطور نفس خود را توبیخ وسرزنش میکردند...
حالا بیایم خودمان را بااین معیار بسنجیم ببینیم کجای مبارزه با هوای نفس اماره ایم؟
چقدر تا الآن با صفات ناپسند، مبارزه کرده ایم و چند بار شده خودمان را توبیخ کنیم؟!
#خود_سازی
#اخلاق
#توبیخ_نفس
┈┈•✾🍃🇮🇷🍃✾•┈┈
🏝https://eitaa.com/esharat14
8.82M حجم رسانه بالاست
مشاهده در ایتا
📚خودمان نمی خواهیم «سلمان» بشویم !
می توانیم بشویم ، امّا نمیخواهیم بشویم !
🎙 آیت الله #بهجت
#اخلاق
🌸مرکز پاسخـ۱۸۰۲ـگویی
📽 ما را در آپارات ببینید
✍ پاسخگویآنلاینبهسوالاتشرعی👇
@Pasokhgoo_1802
فعلا قابلیت پخش رسانه در مرورگر فراهم نیست
مشاهده در پیام رسان ایتا
📚برگرد، حتی اگر بسیار دور شدی!
🎙 حجت الاسلام و المسلمین #حسینیقمی
#اخلاق
🌸مرکز پاسخـ۱۸۰۲ـگویی
✍ پاسخگویآنلاینبهسوالاتشرعی👇
@Pasokhgoo_1802
#اخلاق
#قرآن
کوچک شمردن گناه به دو صورت اتفاق میافتد:
1. مقایسه کردن: برای مثال فردی دچار خطا و گناهی میشود، وقتی به او اعتراض میشود؛ گناه خودش را با گناه بزرگ دیگری مقایسه میکند. این مقایسه کردن، همان کوچک شمردن گناه است.
2. توجیه کردن: فرد آلوده گناه میشود و برای این عمل زشت و بدش، دلایل بیهوده میآورد تا کار خود را توجیه کند. کتاب گناهشناسی اثر ارزشمند حجةالاسلام قرائتی، چند قسم توجیه در این زمینه ذکر کرده است. برای مثال وقتی از مشرکین علت پرستش بت را میپرسیدند، در جواب میگفتند: «لَوْ شاءَ اللَّهُ ما أَشْرَكْنا: اگر خدا میخواست ما بتپرست نمیشدیم». یا در مثال دیگری وقتی به شیطان خطاب شد چرا از سجده به آدم(علیه السّلام) سر باز زد؟ گفت: «رَبِّ بِما أَغْوَيْتَني: خدایا، تو مرا گمراه کردی».
در زندگی روزمره ما نیز این توجیهها وجود دارد. شخصی در رانندگی بیاحتیاطی میکند، به سبب سرعت غیر مجاز تصادف میکند و سبب کشته شدن برخی دیگر میشود و در بیان چرایی نیز میگوید: «قسمت بود»! گاهی توجیه، اعتقادی است؛ مانند یزید ملعون که وقتی با چوب خیزران بر دندانهای مبارک امام میزد، خواست خدا را علت شهادت حضرت و اسارت خاندان ایشان دانست.
⚡️#خطر_بد_زبانی
#عبادت منهای اخلاق!
✍یکی از بانوان مسلمان،خیلی از روزها را روزه میگرفت و خیلی از شبها را در نماز و عبادت به سر میبرد.
اما بد اخلاق بود و با زبانش همسایگان خود را اذیت میکرد.
🔹شخصی در محضر پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) از این بانو تعریف کرد که او اهل نماز و روزه است و تنها یک عیب دارد و آن این است که #بد_اخلاق است و با زبانش همسایگان را میرنجاند.
✍رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند :
«لا خَيرَ فيها ، هِي مِن أهْلِ النّارِ»
▫️در آن زن هیچ خیری نیست، او اهل جهنم است.
📚بحارالانوار، ج ۷۱، ص ۳۹۳
#اخلاق
❌ درباره حرفهای آقای عباس پالیزدار ❌
1️⃣ اولا کسی منکر فساد مالی در برخی مسئولین نیست . در #جمهوری_اسلامی ما مقامی در حد معاون اول رئیس جمهور داشتیم که به فساد مالی محکوم شد و زندان هم رفت . ( آقای رحیمی ، معاون اول احمدی نژاد)
👈 وزیر شهید رئیسی آقای ساداتی نژاد هم محکوم شد و الان زندان هست.
👈 مرحوم کردان که در دولت احمدی نژاد به عنوان وزیر کشور معرفی شد به مجلس ، با تحقیقات نمایندگان مشخص شد که مدارک تحصیلی او جعلی است و جلوی وزیر شدن او را گرفتند.
👈 کرباسچی شهردار تهران بود که با وجود حمایت های علنی برخی مسئولان رده بالا ، باز هم محاکمه شد و زندان رفت. قاضی دادگاه او آقای اژه ای بود.
👈 سعید مرتضوی که آقای پالیزدار به او اشاره کرده ، بله ، واقعا جرم مرتکب شده بود ، پست بالایی هم داشت ، اما محکوم شد .
و دیگر مواردی که در این نظام رخ داد و با فساد مسئولین مقابله شد.
❌ پس اینکه طوری حرف بزنیم که گویا در این کشور اصلا با فساد مسئولین کاری ندارند ، انصافا یک تهمت آشکار هست.❌
2️⃣ ما منکر فساد نیستیم ، اما هر انسانی که ذره ای #اخلاق برای او مهم هست می داند که اثبات فساد باید در #دادگاه صورت بگیرد ، نه با حرف های من و شما و فلانی و بهمانی ! رهبری هم صریحا فرمودند فساد باید در دادگاه اثبات شود.
👈 متاسفانه عادت کردیم فقط به خاطر حب و بغض های سیاسی که با افراد داریم ، به محض شنیدن یک افشاگری علیه فلان شخص سیاسی که از او خوشمان نمی آید ، سریع او را #محکوم می کنیم و حتی خواستار #اعدام او هم هستیم ‼️‼️
یادمان نرفته وقتی در جلسه ای مردم در حضور آقا شعار دادند مفسد اقتصادی اعدام باید گردد ، آقا فرمود مگر شما #قاضی هستید ⁉️ مگر حکم همه مفسدین اعدام هست ⁉️
3️⃣ اخلاق اسلامی به ما یاد داده برای قضاوت درست باید حرف هر دو طرف ماجرا شنیده شود ، خب ما حرف یک طرف را شنیدیم ، آیا افراد دیگر که در آن فیلم به آنها اتهام زده شد حرف خود را زدند و ما شنیدیم ⁉️
👈 منتظر نظر مسئولین قوه قضائیه در این باره می مانیم ، من و شما نه آن اسناد ادعایی را دیدیم ، نه قاضی هستیم ، پس فرقی ندارد اتهام فساد به چه افرادی زده شده ، نظر نهایی در این باره را باید قوه قضا بدهد و امیدواریم زودتر اظهار نظر کنند و فضای رسانه را درک کنند که اگر #روایت_درست زودتر گفته نشود ، #روایت_غلط همه جا منتشر می شود.
✍️ احسان عبادی