انتشار مقاله جدید تبيين دلالت‌هاي تربيتي «رسالة الحقوق» 🖋️سيدنقي موسوي چکيده مطالعات تربيتي در وجه رايج خود در زمان حاضر با غلبة رويکردهاي سکولار و ليبرال مواجه است و لازم است تربيت‌پژوهي اسلامي و در دل آن هم‌زمان با رشد قلمروِ مطالعات فقه تربيتي، عرصة حديث‌پژوهي تربيتي نیز رشد متوازني را تجربه کند؛ همان‌طورکه لازم است ادبيات «حقوق تربيتي» با هدف ارتقای «تقنين تربيتي» و کمک به حوزة «حکمراني تربيتي» مورد توجه قرار گيرد. براين‌اساس، نوشتار حاضر درصدد است «رسالة الحقوق» امام سجاد را که نظامي از حقوق و تکاليف را ارائه کرده است، مورد شرح و تفسير و دلالت‌يابي قرار دهد. روش پژوهش، توصيفي و استنباطي است و مؤلف تلاش کرده است که در ابتدا مضامين و معاني مربوط به تربيت را براساس ضوابط فهم متن کشف کند؛ سپس با گردآوري، تجميع و طبقه‌بندي مجموعة مداليل و معاني تربيتي استنباط‌شده، آنها را در چهار محور صورت‌بندي نمايد. برخي از نتايج مهم به شرح زير است: تربيت بر والدين و حکومت واجب است و مردم در قبال همديگر و بخصوص کودکان وظيفة اصلاحي و تربيتي به‌نحو رجحاني بر عهده دارند. محوري‌ترين مفهوم در حقوق معلم عبارت است از رعايت حريم شخصيت / نقش معلم (اکرام و احترام). تربيت براساس انگارة پدري (نسبت‌به همة کودکان و مردم) و انگارة امانت‌داري (نسبت‌به دانش) تصويرسازي مي‌شود و تربيت ماهيتاً نوعي اعانه و احسان است که بر شبکه‌‌اي از حقوق و تکاليف طولي و عرضي و الزامي و غيرالزامي (واجب و مستحب) قوام يافته است. کليدواژه‌ها: #تربيت_اعتقادي، #حديث_تربيتي، #آموزش_دين، #تربيت_ديني. #مقاله

📚مجموعه #مقالات فقه تربیتی #علمی_پژوهشی 💢استاد: حجت الاسلام دکتر سید عنایت الله کاظمی 👇👇👇

📚 مسجدمحوری در تربیت و تبیین مبانی آن نوع مقاله : مقاله پژوهشی نویسندگان: سید عنایت الله کاظمی سید نقی موسوی حسن شکوری چکیده تاریخ تعلیم و تربیت اسلامی با مسجد، پیوند وثیقی دارد و در مساجد، به‌عنوان اولین مراکز آموزشی در جهان اسلام، علاوه بر قرآن، دیگر شاخه‌های علمی نیز تدریس می‌شد. مساجد در طول قرن‌ها، کارکرد تعلیمی و تربیتی خود را با فرازوفرودهایی همچنان حفظ کرده‌اند. امروزه نیز ایده مدارس مسجد‌محور در تلاش است تا مسجدمحوری را احیا و همان نقش را ایفا نماید. با این مقدمه، سؤال اصلی نوشتار حاضر این است که آیا به لحاظ دینی، مسجدمحوری از مبانی استواری برخوردار است؟ آیا مساجد موجود، ظرفیت لازم برای تبدیل‌شدن به مدرسه رسمی را دارند؟ آیا با وجود تربیت رسمی و مدارس دولتی، حضور مسجد ـ مدرسه‌ها در آموزش و پرورش ضرورتی دارد؟ نوشتار پیش رو در پی آن است که با روش کیفی و توصیفی ـ استنباطی، پاسخی برای این سؤالات بیابد. در بیان مهم‌ترین نتایج تحقیق پیش رو باید گفت اولاً: از دیدگاه دین استفاده از فضای مسجد برای تعلیم و تعلم قرآن و مفاد دینی، جایز بلکه مستحب است؛ ثانیاً: می‌توان با رعایت شرایطی، سایر مفاد علمی را در مساجد آموزش داد؛ ثالثاً: مدرسه مسجد‌محور پدیده نوپیدایی است که اثبات کارایی آن نیاز به تجربه‌ورزی، ثبت تجارب، مطالعات میدانی طولی و سنجش آمار و نتایج دارد.... 💠@feqhe_tarbiati

📚تبیین اصل رعایت تدریج در تربیت از دیدگاه فقه تربیتی نویسندگان: سید عنایت الله کاظمی؛ حسن شکوری؛ مجید تلخابی. چکیده موضوع تربیت، انسان است که تکاملی تدریجی دارد؛ ازاین‌رو هم اصل تربیت کردن و هم تربیت‌پذیری و تغییر در وی، زمان‏بر و متدرج است. یکی از اصول عام تربیت، اصل رعایت تدریج است که مفاد آن انجام اقدامات تربیتی به‌‌دور از شتاب و عجله، همراه با تأنی و تدریج است. حال به‌کارگیری این اصل در فرایند تربیت، در بدو امر مستلزم بررسی مشروعیت آن است. ازاین‌رو سؤال اصلی مقاله پیش رو، چیستی مبانی و ادله دینی اصل رعایت تدریج از نگاه فقه تربیتی است که دو سؤال درباره «قلمرو این اصل در تربیت و بررسی پیامدهای عدم رعایت آن» در ادامه می‌آید. نوشتار حاضر با روش استنباطی و تحلیلی و از خلال بررسی ادله قرآنی و روایی به دنبال یافتن پاسخ به سؤالات فوق است. در بیان مهم‏ترین نتایج و یافته‌های پژوهشی باید گفت براساس حکم عقل، رعایت تدریج و پرهیز از شتاب و عجله در تربیت، رجحان عقلی دارد که به‌ملازمه، رجحان و مطلوبیت شرعی آن نیز قابل ‌اثبات است. مستفاد از ادله نقلی نیز، رجحان و استحباب رعایت تدریج در فرایند تعلیم و تربیت از سوی مربیان است که اگر عدم رعایت آن موجب اشمئزاز از اصل تربیت شود و زمینه ضلالت متربی را فراهم سازد، رعایت تدریج الزامی خواهد بود. اصل رعایت تدریج به‌جهت شمول و قلمرو، تمام ساحات تربیت را در بر می‌گیرد و در هر ساحتی هم شامل نوع محتوای تربیتی و هم روش ارائه محتوا می‌شود. 💠@feqhe_tarbiati

📚قاعده هدایت از دیدگاه فقه تربیتی نویسندگان: علی رضا اعرافی مجید تلخابی سید عنایت الله کاظمی چکیده در عرصۀ تعلیم و تربیت یکی از قواعد مهم برای تثبیت و ترویج معارف و اندیشه‌های دینی متربیان، قاعدۀ هدایت است. مفاد این قاعده عبارت است از مجموعۀ فعالیت‌ها و اقدام‌های تربیتی خاص که بعد از آگاهی فرد باید انجام گیرد؛ با این هدف که فرد بدان آگاهی‌ها، التزام قلبی پیدا کند، خلقیات روحی و درونی در او ایجاد و رفتارهای دینی در او نمایان شود. به خلاف قاعدۀ ارشاد، در قاعدۀ هدایت، شخص نسبت به مسأله علم دارد؛ اما عامل تربیتی باید این علم و آگاهی را از راه تقویت اراده، ایجاد انگیزه در او و احیاناً تغییر شرایط محیطی و اجتماعی نهادینه سازد. وجوب هدایت مشروط به علم است و این وظیفه به عالم اختصاص پیدا می‌کند. همچنین وجوب هدایت، مشروط به ‌احتمال تأثیر در متربی است. این نوشتار با روش استنباطی و تحلیلی، قاعدۀ هدایت را در خلال بررسی ادلۀ نقلی اثبات و شرایط، قلمرو و مراتب آن در فرایند تربیت را بررسی می‌کند. در بیان مهم‎ترین نتایج تحقیق پیش رو باید گفت از دیدگاه فقهی اولاً هدایت در محدودۀ واجبات و محرمات، واجب است و در غیر آن رجحان دارد؛ ثانیاً به‌کارگیری اقدامات هدایتی دیگران اگر منجر به اضرار، اجبار و اکراه شود، جایز نیست؛ ثالثاً به‌کارگیری روش‌های مختلف هدایت، فی‌نفسه مطلوبیت شرعی دارد؛ اما در مواردی که هدایت جز با روشی خاص انجام نمی‌پذیرد، به‌کارگیری آن روش، از رجحان مطلق برخوردار است. 💠@feqhe_tarbiati

📚بررسی حکم ارشاد جاهل از منظر فقه تربیتی نویسنده: سید عنایت الله کاظمی چکیده ارشاد جاهل، شامل مجموعه اقداماتی مانند، تعلیم، اعلام و تذکر دادن می‌شود؛ زیرا گاهی متربی نمی‌داند و دانستن او هم با اعلام، محقق می‌شود و او از حکم‌الله باخبر می‌شود؛ گاهی متربی نمی‌داند اما با صرف اعلام، دانستن محقق نمی‌شود بلکه وی به تعلیم نیاز دارد؛ گاهی متربی حکم و موضوع را می‌داند اما در حال حاضر، غافل است که با تذکر و تنبه، متوجه می‌شود. ارشاد جاهل به‌عنوان یک اقدام تربیتی در مواردی واجب و در مواردی نیز مستحب است اما وجوب آن، مشروط به ‌احتمال تأثیر و عدم ضرر معتنابه به مرشد و مربی است. این نوشتار با روش استنباطی و تحلیلی دیدگاه فقه را در این مسئله موردپژوهش موردبررسی قرار می‌دهد. به‌اجمال و در بیان مهم‌ترین نتایج تحقیق پیش رو باید گفت از دیدگاه فقها ارشاد جاهل نسبت به‌حکم با قیودی مانند «دارا بودن شرایط عام تکلیف، الزامی بودن حکم، مورد ابتلا بودن حکم برای جاهل» واجب است اما در ارشاد به موضوع، بین فقها اختلاف‌نظر وجود دارد. برخی قائل به وجوب ارشاد جاهل هستند (علامه حلی،1401: 48) و برخی به عدم وجوب ارشاد قائل‌اند (عاملی، 1418: 2/579) اما به‌طورکلی ارشاد جاهل، در محدوده احکام غیر الزامی یا احکامی که مورد ابتلا نیست، رجحان دارد. 💠@feqhe_tarbiati

کارکرد اصل رعایت توان متربی در نظام تعلیم و تربیت نویسنده: سید عنایت الله کاظمی چکیده رعایت کردن توان متربی به‌عنوان یک قاعده عام در فرایند تعلیم و تربیت کاربرد دارد. ازآنجاکه ابعاد و ساحات وجودی انسان قابل تغییر و تربیت است توجه به اصل رعایت توان متربی، به‌عنوان عامل مهم و اثرگذار در ساحات تربیتی بیش‌ازپیش اهمیت پیدا می‌کند. امروزه یکی از شاخص‌های توسعه، بالا بودن درصد باسوادی اجتماعی است که معمولاً بر اساس قانون تعلیم اجباری محقق می‌شود. در این میان، تعلیم اجباری و حکم آن از نظر فقه تربیتی جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده و کارکرد اصل رعایت توان در این عرصه نیز موردتوجه دانشوران علوم تربیتی قرار گرفته است. از دیگر کاربردهای اصل رعایت توان می‌توان به تعلیم و تربیت کودکان استثنایی اشاره نمود که قواعد و اصول کلی تربیت این نوع از متربیان را دستخوش تغییر و تحول می‌سازد. شاید یکی از مهم‌ترین کارکردهای اصل رعایت توان متربی در نظام تعلیم و تعلم، در حوزه سنجش و ارزیابی عملکرد متربیان باشد. امروزه سنجش و ارزیابی در نظام آموزش‌وپرورش و ملاک رشد و پیشرفت تحصیلی متربیان غالباً بر اساس کمیت عددی و نمره انجام می‌گیرد، درحالی‌که ملاک سنجش مزبور، ناکارآمد است و اصل رعایت توان متربی معیار نوینی ارائه می‌دهد. 💠@feqhe_tarbiati

📚بررسی فقهی رعایت توان متربی در اقدامات تربیتی نویسندگان: مجید طرقی ؛ جعفر یوسفی؛سید عنایت الله کاظمی چکیده انسان موجودی مرکب از روح و جسم، ذوابعاد و به اصطلاح دارای ساحات وجودی است. تکامل آدمی، تدریجی بوده و در تمام ابعاد و ساحات، قابلیت کامل شدن را دارد. اما توان و استعدادهای آدمی خودبه‌خود شکوفا نمی‌شوند بلکه باید شرایط لازم آن فراهم گردد، حال به مهیا نمودن این شرایط و زمینه‌ها «تربیت» اطلاق می‌شود. رعایت توان و ظرفیت متربی به ‌عنوان اصل عام بر هر روش و اقدام تربیتی اثرگذار و حاکم بر کاربست سایر اصول تربیتی است. نظر به اهمیت این اصل، بررسی حکم فقهی این قاعده تربیتی، بیش‌ازپیش لزوم پیدا می‎کند. این نوشته در پی آن است که حکم فقهی «رعایت توان متربی» در اقدامات تربیتی را با روش تحقیق اجتهادی از خلال ادله عقلی و نقلی استنباط نماید. 💠@feqhe_tarbiati

📚آموزش حفظ قرآن در مهدهای کودک از منظر فقه تربیتی نویسندگان: علیرضا اعرافی و سید عنایت‌الله کاظمی چکیده دست‌یابی به حکم فقهی آموزش حفظ قرآن در مهدکودک‌ها بر مبنای روش استنادی و تحلیلی با تأکید بر روش استنباط فقهی، موضوع این نوشتار است. آموزش حفظ قرآن یعنی واداشتن کودک پیش‌دبستانی به حفظ قرآن درحالی‌که شرعاً مرفوع القلم است و حکم تکلیفی بر او بار نمی‌شود، استنباط حکم فقهی را با چالش مواجه می‌سازد. اما با تتبع در ادله رفع قلم، به دست می‌آید که این ادله انصراف به افراد بالغ داشته و موضوعاً شامل نابالغ نمی‌شود، اما شمول و عدم شمول این ادله در مرتبه احکام الزامی است. ازاین‌رو استنباط حکم استحبابی حفظ قرآن برای متربیان پیس دبستانی بی‌اشکال است. با توجه به عدم تعیین سن خاص برای شروع آموزش حفظ قرآن در روایات و نیز گرایش ذاتی کودک به معنویت و قدرت حافظه او دست‌کم به لحاظ عقلی و عرفی مانعی از آموزش حفظ قرآن برای کودکان پیش‌دبستانی وجود ندارد. همچنین با تنقیح مناط از دلالت روایاتی که آموزش قرآن را حق فرزند بر والدین معرفی کرده، می‌توان دست‌کم استحباب آموزش حفظ قرآن را استنباط نمود. ازاین‌رو اجبار و الزام آنها به فراگیری قرآن جایز نیست و چنانچه این امر موجب تنفر از قرآن شود یا اسباب انحراف کودک در آینده را فراهم آورد، حرام است. 💠@feqhe_tarbiati

📚 تعلیم و تعلم قرآن از منظر فقه تربیتی* نویسندگان: مجید طرقی سید عنایت الله کاظمی چکیده قرآن، مهم‌ترین منبع استنباط احکام، از جایگاه والایی در عرصه فقه تربیتی برخوردار است. آبشخور اندیشه‌ها و آرای مفسران، فقها و دانشوران علوم اسلامی، قرآن و معارف نهفته آن است. ازاین‌رو آموزش و فراگیری آن مهم‌ترین عنصر نظام تعلیم و تربیت اسلامی به شمار می‌آید. آنچه ضرورت انجام تحقیق حاضر را توجیه می‌کند، دست‌یابی به حکم فقهی تعلیم و تعلم قرآن و سطح‌بندی مراتب آن است. مقتضای قواعد و ادله عامه، رجحان مطلق تعلیم و تعلم قرآن به‌ عنوان اولی است که در مواردی این حکم به حد وجوب می‌رسد. بنابراین حکم تعلیم تعلم قرآن، مشکک و ذومراتب است. 💠@feqhe_tarbiati

📚مجموعه #مقالات فقه تربیتی #علمی_پژوهشی 💢استاد: حجت الاسلام دکتر احمد شهامت 👇👇👇

📚#مقاله تربیت جامع از منظر فقه اسلامی نوع مقاله : مقاله پژوهشی نویسندگان: مجید طرقی؛ حسن شکوری؛ احمد شهامت چکیده پروردگار عالمیان وجود هریک از آحاد بشر را با مجموعه‌ای از ظرفیت‌ها و استعدادهای بالقوه‌ سرشته است تا این ودایع شکوفا و به‌ نقطۀ کمال خود نایل آیند. فرایند «تربیت» عهده‌دار زمینه‌سازی برای این مهم است. یکی از اصول تربیتی، «جامعیت در تربیت» است. سنجش میزان اعتبار و روایی این اصل با عرضه به‌ فقه، صورت می‌گیرد. این مهم با روش استنباط اجتهادی مصطلح و به ‌کمک روش توصیفی-تحلیلی، محقق می‌‌گردد. ادلۀ عام اقامه‌شده عبارت‌اند از: قاعدۀ احسان؛ قاعدۀ نصح المؤمن؛ قاعدۀ تأمین عدالت؛ قاعدۀ اعانه بر برّ؛ قاعدۀ اتقان عمل؛ قاعدۀ حرمت اعانه بر اثم؛ قاعدۀ لاضرر و لاضرار؛ قاعدۀ دفع ضرر محتمل. بر اساس این ادله، وجوب تربیت جامع، در مرتبه‌ای که ترک آن موجب اضرار قابلِ‌توجه به ‌متربی است، ثابت می‌گردد. در مراتب فراتر، که تربیت جامع موجب رشد و بالندگی بیشتر متربی باشد، به استحباب حکم می‌شود. تعیین مصداق این مراتب، به ‌عهده عرف متخصصان تربیتیِ خبره است. ادلۀ خاص اقامه‌شده عبارت‌اند از: جامعیت دستورات قرآن نسبت به ‌ساحات تربیتی؛ آیه وقایه؛ صحیحۀ عبدالله بن سنان و دلیل عقل. 💠@feqhe_tarbiati