کارگاه رجال - استاد خدادادنژاد @rejal98

ویژگی های کتاب رجال تفسیری 🔹 اولین کتاب رجالی به زبان فارسی اما در ارتباط با ویژگی‌های این کتاب اولین ویژگی ‌‌اش این است که #نخستین_کتاب_رجالی است که به #زبان_فارسی نوشته شده است. علاقه ‌مندان اطلاع دارند که تمام کتاب‌ های رجالی ما عربی است، به این جهت که علم رجال یک عمل خاصی بوده و مشتریان و مخاطبان ‌شان‌ هم یک قشر خاصی بوده‌ اند. فضلای حوزه که درس خارج فقه می ‌رفتند با روایات فقهی ارتباط داشتند و اولین مساله این بود که این روایت را از نظر سندی بررسی کنند و لذا نیاز داشتند به کتاب‌ های رجالی مراجعه کنند تا اطلاعاتی از راویان آن روایت فقهی بیابند. به این سبب تمام کتاب ‌های رجالی -از قدما گرفته تا کتاب‌ های رجالی متاخران و معاصران- به زبان عربی بوده است اما بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و تاسیس مراکز مختلف آموزشی و پژوهشگاهی چه در حوزه چه در دانشگاه و احیای علوم مختلف قرآنی و حدیثی، مخاطبان این علم توسعه پیدا کردند، لذا نیاز بود که یک کتاب رجالی آن‌ هم به زبان فارسی در اختیار باشد و #آیت‌_الله_جوادی_‌آملی این خلأ را احساس کردند، چنانچه ایشان در #تفسیر_تسنیم هم این نگاه را داشتند. در رابطه با رجال نیز همینطور، نظر ایشان به فارسی بودن اثر بود، لذا اولین ویژگی این است که نخستین کتاب رجالی است که به زبان فارسی نوشته شده، البته معنی اش این نیست که مباحث رجالی فارسی نداریم، محققان و پژوهشگران مختلفی هستند که کتاب‌هایی نوشته‌ اند اما هرکدام از آنها به بخشی از مباحث رجالی اشاره‌ کرده‌اند و نسبت به راویان حدیث یک کتاب رجالی به زبان فارسی نداشتیم و لذا این امر از ویژگی‌ های بسیار مهم چنین اثری است. 🔹 محور بودن یک تفسیر روایی دومین ویژگی‌ اش این است که با #محوریت_یک_تفسیر_روایی نوشته شده و محققان و پژوهشگران می ‌دانند کتاب‌ های رجالی با محوریت روایات کتب فقهی یعنی کتاب کافی، تهذیب ‌الأحکام، استبصار و من لا‌یحضره الفقیه نوشته شده بودند، چون این چهارکتاب بیشترین روایات فقهی را در خودشان جا داده‌اند و در حوزه‌ها توجه فقها، مجتهدان و فضلا به این روایات بوده و لذا جامع ‌الرویات محقق اردبیلی در قرن یازدهم با محوریت کتب اربعه نوشته شده بود. همچنین معجم رواة الحدیث #آیت_‌الله_خوئی -که خودش یک فقیه بزرگی بوده- در عصر ما با محوریت کتب اربعه نوشته شده اما نیاز بود یک کتاب رجالی داشته باشیم که محور را یک کتاب تفسیر روایی قرار بدهد. این بی ‌سابقه است وجود نداشته، لذا #آیت_‌الله_جوادی_‌آملی به این خلأ توجه کرده و یک تفسیر روایی به نام تفسیر کنز الدقائق را محور قرار داده و راویان این کتاب در رجال تفسیری معرفی شده است. این دومین ویژگی است که واقعا #بی_‌سابقه است. 🔹 استفاده از منابع رجال شیعی و سنی سومین ویژگی‌ا ی که این اثر دارد، این است که ما در این نوشتار در معرفی راویان تنها به گفته‌ ها و دیدگاه‌ های رجالیون شیعه بسنده نکردیم، یعنی در منابعی که ما به آنها مراجعه می ‌کردیم، این ‌گونه نبوده که فقط به منابع رجالی شیعه بسنده کنیم، بلکه درکنارش به #منابع_اهل_سنت هم مراجعه داشتیم و لذا در کتاب با هر عنوانی که برخورد می ‌کنید در پاورقی ارجاع به منابع داده شده است. ما منابع را دو بخش کرده‌ایم؛ منابع رجالی شیعه، منابع رجالی سنی. این بی ‌نظیر و بی ‌سابقه است و اینکه یک کتاب رجالی داشته باشیم که به هر دو منبع ارجاع دهد، بی ‌سابقه است. به همین جهت #کتابی_مقارنه‌ ای و تطبیقی است. 🔹 کاربردی بودن تمام مدخل ها چهارمین ویژگی آن #کاربردی_بودن تمام مدخل‌هاست، یعنی چندمحوری که ما انتخاب کردیم طبقه راوی، استادان و شاگردان راوی، همین طور مذهب او و جرح ‌و تعدیلش همه نقش کاربردی دارند. صرف بحث علمی محض نیست، مثلا در طبقه راوی بحث کرده‌ ایم که این راوی کدام معصوم را درک کرده یا نکرده است؟ از کدام معصوم نقل روایت کرده یا نکرده و... ثمره این موضوع در کجا ظاهر می ‌شود؟ ثمره‌ اش در مسند و مرسل بودن یک روایت خودش را نشان می ‌دهد، مثلا چرا استادان و شاگردان راوی را مطرح کرده‌ ایم؟ برای اینکه می‌ خواهیم توثیق راوی را بررسی کنیم، یکی از جاهایی که می‌ توان به وثاقت وی پی ببریم این است که چه کسی از او روایت کرده است؟ اگر شاگرد راوی از اصحاب اجماع باشد یا از ثقات سه‌ گانه، از آن استفاده می ‌کنند. چه ضرورتی داشت که مذهب و گرایش راوی را مطرح کنیم؟ برای اینکه این بحث میان علما و فقها مطرح است که روایت کدام راوی معتبر است؟ آیا راوی باید امامی باشد یا وثاقت تنها کفایت می‌ کند؟ بعضی می گویند ما تنها به روایت راویان امامی عمل می ‌کنیم اما بعضی می‌گویند نه، وثاقت کفایت می ‌کند؛ می‌ خواهد راوی امامی باشد یا غیرامامی، پس در هر صورت نیاز است که یک فقیه و یک محقق و پژوهشگر در جریان مذهب راوی قرار بگیرد.

امتیازات کتاب رجال تفسیری 🔹 نکته دیگر از این جهت که این اثر یک اثر رجالی است می ‌توان آن را با کتاب ‌های رجالی دیگر -ولو اینکه آن کتاب ‌ها به زبان عربی است- مقایسه کرد. این اثر در این مقایسه هم امتیازاتی دارد و آن امتیازها اجمالا این هستند که ما وقتی راوی را عنوان می ‌کنیم ذیل آن یک روایت از روایات تفسیری او را هم مورد اشاره قرار می ‌دهیم. این مساله در هیچ ‌کتاب رجالی نیست. نکته دوم این است که ما وقتی راوی را مطرح می ‌کنیم و می‌ خواهیم مثلا نسبت به مذهب و گرایش او اظهارنظر کنیم، تنها به اطلاعات تاریخی یا اطلاعات رجالیون گذشته بسنده نمی ‌کنیم، بلکه یک راه مهم که باید به آن توجه و احیا شود، این است که روایاتی که این راوی نقل کرده هم بررسی شود. آن هم باز مغفول واقع شده است و کمتر در کتاب‌های رجالی به چنین مساله‌ای توجه شده. ما با تتبع در منابع مختلف به جمع‌آوری روایات راوی می ‌پردازیم و از مجموع روایات او می ‌توانیم استظهار کنیم که این راوی مثلا شیعه بوده، شیعه دوازده‌امامی بوده، سنی بوده و گرایش فکری او به چه سمت ‌و سویی بوده است. در جرح ‌و تعدیل راوی آن‌هم ما تنها به گفته‌ های رجالیون بسنده نکرده ‌ایم، بلکه با تحلیل متن روایت او به نکاتی رسیدیم که می ‌توانیم از تحلیل مضامین روایاتش هم حُسن حال راوی را استظهار کنیم یا به وثاقت او اطلاع پیدا کنیم. همچنین ما در توثیق و تضعیف از دیدگاه رجالیون اهل سنت هم استفاده کره ‌ایم. این چند نکته‌ که ذکر شد از امتیازات این کتاب است. در پایان دوستان و علاقه‌مندان را به آن دومقاله‌ ای که معرفی کردم، ارجاع می ‌دهم تا بیشتر در جریان محتوای این کتاب قرار بگیرند. گزارش تصویری آیین رونمایی از کتاب گرانسنگ «رجال تفسیری»: https://b2n.ir/n35456 #آيت_الله_العظمی_جوادی_آملی 🆔 @a_javadiamoli_esra

پنجمین محوری که مطرح کردیم #جرح‌_و_تعدیل_راوی و توثیق و تضعیف اوست. آیا راوی ثقه است یا ثقه نیست؟ که این مهم ‌ترین مبحث به علم رجال است که شما از راه شناخت توثیق و تضعیف راوی نسبت به روایت او و اعتبار و عدم اعتبارش هم می ‌توانید نظر بدهید. 👇👇👇👇👇

پیشگام دفاع از حریم ولایت @mjmehri

درس رجال استاد مردانی @ostadmardany110

پیشینه کتاب رجال تفسیری 🔹 کتاب‌ های فراوانی در زمینه #علم_رجال نوشته و همین سبب شده است #آیت_‌الله_جوادی_‌آملی که سه ‌دهه از عمر بابرکت خود را صرف تالیف کتاب ماندگار #تفسیر_تسنیم کرده‌اند، به این موضوع مهم هم توجهی ویژه پیدا کنند، چون یکی از روش‌هایی که در تفسیر قرآن به کار گرفته می‌شود تفسیر روایی و بهره‌گیری از روایات در تفسیر آیات است. چنانچه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان مبحث مستقلی تحت‌عنوان «بحثٌ روایی» منعقد کرده است. #آیت_‌الله_جوادی_‌آملی هم در تفسیر تسنیم ضمن اینکه از روش «تفسیر القرآن بالقرآن» بهره می‌گیرد، بابی را مستقلا اختصاص به بحث روایات داده و از آنجا که این روایات تفسیری -چنانچه اشاره کردیم- درطول تاریخ دچار آسیب‌ هایی شده، ایشان احساس کرده است روی #راویان_تفسیری هم باید کار جدی صورت بگیرد، چون کارهایی که تاکنون شده مربوط به روایات فقهی می‌ شود. به همین جهت این کار حدود 10 سال قبل آغاز شد. اصول و راهکارهای کلی از جانب ایشان داده شده بود. براساس راهکارهایی که ایشان داده بودند، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب که از تفاسیر معروف روایی به ‌حساب می ‌آید، محور کار قرار گرفت. چهارهزار راوی استخراج کرده‌ایم و بنا شد درباره هریک از آنان بحثی داشته باشیم. ابتدا درباره هر راوی یک گزارش اجمالی از شرح ‌حال وی ارائه می ‌دهیم و بعد بحث طبقه‌ اش را مطرح می ‌کنیم، بعد استادان و شاگردان او و بعد مبحث مربوط به مذهب و گرایشش را مورد بررسی قرار می‌ دهیم. آخرین بحث هم #تبیین_جایگاه_حدیثی_هر_راوی از نظر توثیق و تضعیف است که آیا می‌شود به حدیث او اعتماد کرد یا نه؟ چند جلد از این کار چاپ شده و مورد توجه قرار گرفته و تاکنون دومقاله در معرفی این اثر نوشته شده‌اند؛ یکی در فصلنامه نقد کتاب، شماره 8 و دیگری هم در مجله علمی-پژوهشی علوم حدیث، شماره 97 که این دومقاله به معرفی این کتاب پرداخته‌ اند و مبانی و قواعدی که در #توثیق_راویان به‌ کار گرفته می ‌شود در آنها ارائه ‌شده است. 👇👇👇👇👇

رجال استاد حیدری @rejalll

رجال (استاد شاه آبادی) @rejal_shahabadi

رجال سید جواد شبیری @hehjdjdndjdk

📘معرفی کتاب ✏️ تميز هذا التحقیق من الكتاب عن غيره بعدة أمور منها: 📍1- اشتمل في مقدمته على دراسة تناولت الكتاب ومؤلفه (100 صفحة تقريبا). 📍2- اشتمل على 11 فهرس من الفهارس الفنية. خمسة منها (للثقاة والممدوحين والضعاف والمجهولين والمهملين). وأعني بهم كل راو ثقة ورد ذكره في الكتاب وكل ممدوح وكل ضعيف الخ 📍3- اشتمل الكتاب على هامشين الأول منهما لبيان حال كل من ورد في سند الرواية من وثاقة أو مدح أو ضعف أو جهالة أو إهمال مع ذكر من وثق أو مدح أو ضعف. بالإضافة الى ذكر بعض المباني المفيدة لرفع الجهالة أو الإهمال أو مؤيدة وداعمة للمدح أو معارضة للضعف وغير ذلك. كأن يكون الراوي ممن روى في تفسير القمي. أو يكون ممن روى عنه البزنطي أو صفوان أو ابن أبي عمير. إلى غير ذلك من القواعد العامة التي يمكن أن يستفيد منها من يعتمدها. وأما الهامش الثاني فهو للتحقيق وقد اشتمل على تراجم جميع العناوين الواردة في الكتاب والبالغة (500) تقريبا. وايضا اشتمل على ما وقع من اختلاف في عملية ضبط النص وغير ذلك من المعاني اللغوية وبيان ما يحتاج الى بيان. 📍4- اشتمل الهامش على معالجة أهم المشاكل الموجودة في الكتاب والتي منها الروايات التي يفهم منها وقوع التحريف في القرآن. وقضية ابن سبأ والموقف الواضح من ابن عباس. وما ورد بصورة المدح وهو بالذم أشبه وكذلك الخلط الحاصل في ترجمة ابي بصير وغيرها كثير من التراجم. وهناك فوائد كثيرة جدا موجودة في الهوامش لم تذكر في المطبوعات السابقة. 📍5- اعتمد التحقيق على 6 مخطوطات أقدمها نسخت بتاريخ 577 هج. وكذلك استفدنا من المطبوع من خلال اجراء المقابلة معه والاستفادة من بعض ما ورد فيه من تعليقات اشرنا اليها في محلها. 📍 6- الكتاب حظي برعاية أبوية وإشراف مباشر من قبل عميد المحققين سماحة السيد محمد مهدي الخرسان أدام الله بقاءه ونفعنا ببركة دعاءة. وأيضا حظي بمراجعة سماحة السيد محمد باقر السيستاني حفظه الله. والذي كانت له ملاحظات مهمة وإشارات نافعة استفدنا منها كثيرا 🎙منقول عن المحقق دام عزه @rejal_shobeiri #️⃣ #رجال #کشی #رجال_کشی 🆔 @Rejal_science

✅ باب انسداد و نقش علم رجال در ارزیابی میراث روایی (1) 👤 حمیدرضا تمدن 🔸یکی از ابواب بسیار مهم در اصول فقه مبحث انسداد است که متأسفانه در حوزه های علمیه و دانشگاه ها هرگز مورد توجه قرار نگرفته و استادان نیز به راحتی از کنار آن عبور می کنند، حال آن که در بر دارنده مهم ترین نکات و ظرایف است که مطالعه آن را بر هر محقق علوم دینی ضروری می سازد. 📌1- یک نکته که از لا به لای مقدمات و تنبیهات باب انسداد جلب توجه می کند آن است که ادله کلامی بر التزام اجمالی به تراث حدیثی دلالت می کنند. نکته جالب آن است که تقریبا تمام اصولیان حتی پیروان مدرسه سید احمد بن طاووس تا آیت الله خویی و شاگردانشان هم به این نکته اذعان کرده اند. 📌2- در این میان برخی از پیروان مدرسه رجالی مذکور (با نهایت احترام به ایشان)، علم رجال را تنها حاکم بر ارزیابی میراث حدیثی قرار داده و اصل را بر عدم التزام به روایات می دانند مگر آن که خلافش (آن هم فقط به واسطه علم رجال) ثابت شود. حال آن که طبق مبنای مشهور قدما، نقش علم رجال تنها در مقام امتثال و جهت حصول فراغ یقینی پس از انحلال التزام اجمالی مذکور است نه اصل تنجیز. به عنوان مثال آیا روایت صحیحی که نماز به سمت قبله را بر ما واجب کرده، اصل نماز را نیز همان روایت واجب کرده است؟ مسلّما خیر. بنا بر این اصل الزام توسط ادله دیگر، پیش از آن که سخن از علم رجال به میان آید ثابت شده است. 📌3- البته بدیهی است که بحث التزام اجمالی با آنچه اخباریان ادّعا کرده اند بسیار متفاوت است. 📌4- مشهور فقیهان امامیه از زمان شیخ صدوق، سید مرتضی و شیخ طوسی تا شیخ انصاری و حتی آیت الله خویی (در آینده به فقیهان معاصر خواهم پرداخت ان شاءالله) تمسک به اصل برائت و عدم فحص کافی در اخبار را موجب از بین رفتن احکام و در نهایت اصل دین می دانند. 📌5-نکته عجیب آن است که طی سده اخیر و خصوصا با گسترش منهج آیت الله خویی، روش قدما و مشهور به کلی فراموش شده و آنچه سید احمد بن طاووس بنا نهاده به عنوان روش مشهور تلقی می شود. 📌6- تفاوت روش مشهور با آنچه امروزه مشهور نامیده می شود در بسیاری از مسائل اصولی و غیر اصولی قابل پیگیری است و تنها به نوع نگاه به میراث روایی و ابزار ارزیابی آن (ارزیابی به وسیله علم رجال یا کل علوم دینی) منحصر نمی شود که به شرط حیات در آینده به برخی از آنها خواهم پرداخت. 💢در انتها از همه محققان جوان علوم دینی تقاضا دارم فارغ از قیل و قال ها، به روش هایی که پیش از منهج موجود مشهور بوده است اهتمام بورزند. 🆔 @fiqh_osoul 🆔 @Rejal_science