📌انگاره‌های تاریخی ذهن 🔹 در دانش منطق ، آگاهی انسان به تصور و تصدیق / مفهوم و حکم تقسیم شده است و در آن از انواع تصور و تصدیق و چگونگی حکم در قضیه سخن گفته شده است. اما از #تصویر ذهنی و انگاره‌های کلان کمتر حرف زده شده است. در واقع تصورات و تصدیقات انسان به صورت مفرد (اتمیک) انسان را به واقعیت رهنمون نمی‌سازد بلکه به صورت شبکه‌ای تصویری از واقعیت را در ذهن بازسازی می‌کند و به این همانی تصویر ذهنی با واقعیت خارجی حکم می‌کند. شاید این همان فعالیت قدرتمند نفس آدمی است که قرآن از آن به #تسویل یاد می‌کند: ✔️ بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنفُسُكُمْ أَمْرًا ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻔﺲ ﺷﻤﺎ ﻛﺎﺭﻱ را ﺩﺭ ﻧﻈﺮﺗﺎﻥ ﺁﺭﺍﺳﺖ [ﺗﺎ ﺍﻧﺠﺎﻣﺶ ﺑﺮ ﺷﻤﺎ ﺁﺳﺎﻥ ﺷﻮﺩ] (یوسف ١٨ و۸۳) ✔️قَالَ قَدْ أُوتِيتَ سُؤْلَكَ يَا مُوسَىٰ ﺧﺪﺍ ﻓﺮﻣﻮﺩ: ﺍﻱ ﻣﻮﺳﻲ! ﺑﻪ ﻳﻘﻴﻦ ﺧﻮﺍﺳﺘﻪ‌ﺍﺕ ﺑﻪ ﺗﻮ ﻋﻄﺎ ﺷﺪ.(طه٣٦) ✔️قَالَ بَصُرْتُ بِمَا لَمْ يَبْصُرُوا بِهِ فَقَبَضْتُ قَبْضَةً مِّنْ أَثَرِ الرَّسُولِ فَنَبَذْتُهَا وَكَذَٰلِكَ سَوَّلَتْ لِي نَفْسِي ﮔﻔﺖ: ﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﻘﺎﻳﻖ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺭﻱ ﺁﮔﺎﻩ ﺷﺪم ﻛﻪ ﺁﻧﺎﻥ ﺁﮔﺎﻩ ﻧﺸﺪﻧﺪ، ﭘﺲ ﺍﻧﺪﻛﻲ ﺍﺯ ﺩﺍﻧﺶ ﻭ ﺍﺳﺮﺍﺭ ﺭﺳﻮﻝ ﺭﺍ ﮔﺮﻓﺘﻢ ﻭ [ﺑﺮ ﺍﺛﺮ ﻫﻮﺍﭘﺮﺳﺘﻲ]ﺁﻥ ﺭﺍ ﺩﻭﺭ ﺍﻧﺪﺍﺧﺘﻢ [ﻭ ﺑﻪ ﮔﻮﺳﺎﻟﻪ ﺳﺎﺯﻱ ﭘﺮﺩﺍﺧﺘﻢ] ﻭ ﺍﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ﻧﻔﺲ ﻣﻦ [ﺁﻥ ﻛﺎﺭ ﺑﺴﻴﺎﺭ ﺧﻄﺮﻧﺎﻙ ﺭﺍ ﺑﺮﺍﻱ ﮔﻤﺮﺍﻩ ﻛﺮﺩﻥ ﺑﻨﻲ ﺍﺳﺮﺍﺋﻴﻞ] ﺩﺭ ﻧﻈﺮم ﺁﺭﺍﺳﺖ.(طه٩٦) ✔️إِنَّ الَّذِينَ ارْتَدُّوا عَلَىٰ أَدْبَارِهِم مِّن بَعْدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّيْطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَأَمْلَىٰ لَهُمْ ﺑﻲ ﺗﺮﺩﻳﺪ ﻛﺴﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺭﻭﺷﻦ ﺷﺪﻥ ﻫﺪﺍﻳﺖ ﺑﺮﺍﻱ ﺁﻧﺎﻥ [ﺑﻪ ﻫﻤﺎﻥ ﻋﻘﺎﻳﺪ ﺑﺎﻃﻞ ﻭ ﻛﺮﺩﺍﺭ ﻧﺎﭘﺴﻨﺪﺷﺎﻥ]ﺑﺮﮔﺸﺘﻨﺪ. ﺷﻴﻄﺎﻥ ﺯﺷﺘﻲ ﻫﺎﻳﺸﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﻧﻈﺮﺷﺎﻥ ﺁﺭﺍﺳﺖ ﻭ ﺁﻧﺎﻥ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺁﺭﺯﻭﻫﺎﻱ ﺩﻭﺭ ﻭ ﺩﺭﺍﺯ ﺍﻧﺪﺍﺧﺖ .(محمد٢٥) ✔️همچنین آیات: زینّا اعمالهم (انعام ۱۰۸ و نمل ٤) 🔸ما بیش از آنکه با تصور‌های مفرد و تصدیق‌های مجزا و مستقل با واقعیت ارتباط داشته باشیم با تصویرهای شبکه‌ای و انگاره‌های ذهنی واقعیت را طلب می‌کنیم و می‌بینیم. تصویرهایی که محصول ترکیبی از تصورات و تصدیقاتی است که بخشی از آنها را خود تجربه کرده‌ام و بسیاری از آنها را با اعتماد به دیگران شنیده و پذیرفته‌ام. اجزای سازنده‌ی تصویرها و انگاره‌های ذهنی لزوما آگاهانه و فکر شده نیستند بلکه عموما غیر اگاهانه، مسلم‌انگاشته‌شده و طبیعی هستند که در لایه‌های زیرین ذهن و قلب آدمی قرار دارند و خود را بسیار پنهان داشته‌اند. 🔹درباره‌ی نحوه‌ی تصویرسازی ذهن از واقعیت و فرایند ایجاد انگاره‌های ذهنی کمتر سخن گفته‌ایم و بدین جهت از نقش آفرینی آن در فرایند ادراک و توصیف واقعیت غفلت کرده‌ایم. از این‌رو، بسیاری از قضاوتهای ما مسبوق به انگاره‌های غیر آشکار و مخفی است. تلاشی هم برای بازخوانی و بازتعریف آنها نداریم. در حالی که اگر خوب دقت کنیم و به زیرساخت‌های فکری و فرهنگی اندیشه خود و دیگران نظر کنیم ده‌ها عامل معرفتی و غیرمعرفتی موثر غیر تعریف‌شده‌ای را می‌توانیم بیابیم که در کمیت و کیفیت قضاوتهای ما و دیگران تاثیر مؤثری دارد. 🔸 یکی از انگاه‌های مهم ما، انگاره‌ها و تصویرهای تاریخی ماست که نوعا براساس شنیده‌ها و مطالعات جزئی، به طور ناخوداگاه در ذهن ما ساخته شده است. با شنیدن یک ماجرا از شخصی در گذشته، حکم به عمومیت آن می‌دهیم، از یک اتفاق جزیی در مقطع خاص، به شمولیت و مقبولیت همگانی آن رأی می‌دهیم. به طور نمونه وقتی یک کتاب کلاسیک آموزشی را مطالعه می‌کنیم چنین به ذهن خطور می‌کند که انگار همه نویسندگان گذشته هم همین رویه را داشته‌اند و به همین مسائل پرداخته و بدان پاسخ‌ داده‌اند. وقتی بدایه و نهایه علامه طباطبایی یا شرح منظومه‌ی ملاهادی سبزواری در فلسفه را می‌خوانیم چنین حسّی به ما دست می‌دهد که فلسفه از افلاطون و ارسطو، تا فارابی و ابن‌سینا و صدرا، همه برهمین نظم و صورتبندی تفلسف کرده‌اند. در حالی که اصلا چنین نبوده است. به همین جهت استاد شهید مطهری(رحمة الله علیه) در آموزش و تربیت فلسفی تلاش بر انگاره‌زدایی از برداشت‌های تاریخی نویسندگان و دانش‌پژوهان فلسفه دارد چرا که مانع بزرگی برای فهم مکاتب فلسفی و مسائل فلسفی و تحولات دانش فلسفه است. 🔹 انگاره‌های ذهنی و تلقی‌های اولیه و ارتکازی ما از گذشته‌ی تاریخی و فرهنگی جامعه‌ی خود و سایر جوامع، مانع بزرگی برای فهم شرایطی استکه امروز در آن قرار گرفته‌ایم چرا که گذشته آینه‌ای است که امروز را در قاب آن می‌نگریم. وضعیت اکنون ما ادامه‌ی وضعیت گذشته‌ی ماست و در نسبت با آن، امروز معنا می‌یابد و قابل سنجش است. اگر تصویر ذهنی ما از گذشته که نقطه و شاقول سنجش امروز ماست مخدوش باشد طبیعتا سنجش و ارزیابی ما از وضعیت امروز ناقص و غلط خواهد بود. به طور نمونه تصویر مشوش و ناواقعی و رؤیایی از روابط متقابل مردم و روحانیت در گذشته، موجب برخی سنجشها و تحلیل‌های غلط از امروز این روابط شده است. ✅ #امتداد_حکمت_و_فلسفه https://eitaa.com/hekmat121