🔔محورهای مقالات «یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم» اعلام شد ✔️در آستانه صدسالگی حوزه علمیه قم، مراکز و مؤسسات تاریخی ـ اسنادی کشور با همراهی حوزه علمیه قم در صدد برپایی همایشی بین‌المللی برای تبیین جنبه‌های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی تکاپوی یکصدساله این نهاد تأثیرگذار در تاریخ ایران و جهان برآمدند. از این رو دبیرخانه بزرگداشت یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم چندی پیش فعالیت خود را آغاز کرد. این دبیرخانه در نظر دارد با تولید آثار علمی، پژوهشی، سمعی و بصری به مناسب صدمین سال تاسیس حوزه علمیه قم، خاستگاه تاریخی حوزه قم و نقش اثرگذار این حوزه در تاریخ معاصر ایران را واکاوی کند. علاقمندان می‌توانند پس از انتخاب موضوع، چکیده آثار خود را در قالب فایل word حداکثر تا اول خردادماه ۱۴۰۱ به رایانامه howzeg100@irdc.ir ارسال کرده و یا در پایگاه اطلاع رسانی این دبیرخانه به آدرس www.howzeh100.ir ثبت نمایند. همچنین مهلت ارسال اصل مقالات، ۱ شهریورماه ۱۴۰۱ خواهد بود. 👈 محورهای پنج گانه مقالات بدین شرح زیر است: https://b2n.ir/y95267 🆔 @ijtihad

💢توجه به تاریخ صدور روایات ✍️محمدباقر ملکیان 🔻در مراجعه به روایات اهل بیت علیهم‌السلام گاه می‌بینیم موضوعی تنها در روایات یکی از ائمه، و یا دوره‌ای خاص از امامت ائمه علیهم‌السلام ‌‌مورد توجّه قرار گرفته است، و امامان دیگر (چه متقدّم و چه متأخّر) به آن موضوع نپرداخته‌اند. در مباحث و کتب استدلالی فقه، به این امر چندان توجّهی نمی‌شود، یعنی فرقی نمی‌کند که امام صادق علیه‌السلام به موضوعی پرداخته باشند یا امام هادی و عسکری علیهما السلام. اما در مباحث تاریخی، این امر را نباید نادیده گرفت، و چه بسا توجّه به عصری که این روایت در آن صادر شده است، ما را در فهم روایت و جهت صدور آن یاری رساند. به عنوان نمونه می‌توان به روایاتی که در رد امامت محمد بن حنفیه و کیسانی گری نقل شده اشاره کرد. در مقاله‌ای به تفصیل به این امر پرداخته‌ام که محمد بن حنفیه هرگز ادعای امامت نداشت و اندیشه کیسانی گری در روزگار او شکل نگفته بود، اما در این یادداشت با نگاهی دیگر، نکته‌ای بدان مقاله اضافه می‌کنم. 👈 بخوانید: https://b2n.ir/g91164 🆔 @ijtihad

💢فقیه برای فهم موضوعات فضای مجازی، باید شخصاً ورود کند ✔️حجت‌الاسلام مهدی زمانی‌فرد 🔹ممکن است اشکال شود: وظیفه فقیه بیان حکم است اما تشخیص آن ارتباطی با فقیهی ندارد و بر عهده مکلف می‌باشد در حالی که شما در بیان خود می‌گویید در فقه فضای مجازی باید موضوع شناسی انجام شود. 🔸پاسخ: موضوعات احکام شرعی سه قسم هستند که یک قسم آن وظیفه مکلف است و دو قسم دیگر بر عهده فقیه می‌باشد. قسم اول موضوعات صرفه نام دارد یعنی موضوعات خارجیه که نیازمند نظر کارشناسی نیست مانند تشخصی اینکه ماهی فلس دارد یا ندارد، در این موارد فقیه دخالتی انجام نمی‌دهد. قسم دوم موضوعات مستنبطه هستند؛ یعنی موضوعاتی که مخترعات شارع مقدس می‌باشند و تبیین آن به مکلف، برعهده فقیه است؛ مانند صلاه. قسم سوم موضوعات عقلایی که مخترعات شارع نیستند اما دارای پیچیدگی‌هایی می‌باشند که در استنباط حکم تأثیرگزار هستند. در اینجا وظیفه فقیه موضوع شناسی و حکم شناسی است به عنوان نمونه مسئله بورس، تلقیه مصنوعی و … 🔹باید گفت فضای مجازی نیز دارای موضوع شناسی‌های مهم است که باید شخص فقیه برای فهم موضوع، ورود کند تا بتواند حکم صحیح آن را استنباط نماید؛ مانند فیلترینگ اینکه فیلترینگ چیست، کارکردآن چگونه است، آیا دخالت در حق مالکیت دیگران است، حق حاکم است یا حق مردم و… باید این موارد مشخص شود تا فقیه بتوان حکم صحیح صادر کند. هوش مصنوعی نیز از موارد مهم دیگر است. 👈 گزارشی از درس خارج «فقه فضای مجازی»: https://b2n.ir/f73713 🆔 @ijtihad

💢«حکومت، تجسم عملی فقه»؛ مبانی فقهی و شخص فقیه در اندیشه انقلاب اسلامی ✔️در اتمسفر اندیشه‌ای کشور، مباحث بسیار گوناگون و متفاوتی پیرامون نقش و تأثیر فقه در اداره و مدیریت یک کشور مطرح می‌شود. برخی فقه را بستر و نرم‌افزار اداره جامعه و دسته‌ای دیگر براساس تئوری دین شخصی، فقه را بی‌تأثیر در حکمرانی می‌دانند. امام خمینی(ره) نظام جمهوری اسلامی را پس از پیروزی انقلاب اسلامی را بر پایه‌های فقه بنا نهاد و ولایت فقیه را به‌عنوان محور قرار داد. ایشان براساس فقه به اداره نظام و نوشتن قانون اساسی مبادرت کرد. این سوال که آیا فقه و مبانی فقهی می‌توانند جامعه را با اتکای به مردم اداره کند، محل بحث در گفتگوی رسانه «فکرت» با حجت‌الاسلام دکتر سید سجاد ایزدهی، قرار گرفت. عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی معتقد است: فقه باید خود را بازسازی و بازخوانی کند تا توانایی اداره کشور را داشته باشد. به همین جهت فقه با پشتوانه حوزه کلام و با ضمیمه حوزه اخلاق می‌تواند یک نظام جامع را اداره کند. 👈 مشروح این گفتگو را بخوانید: https://b2n.ir/n09776 🆔 @ijtihad

💢یادی از «فقیه پارسا»، آیت‌الله میرزاعلی فلسفی او یکی از برجسته‌ترین درس‌آموزان مکتب آیت‌الله خویی بود و به‌طور دقیق و منظم تقریرات درس را می‌نوشت. استاد گاهی با قلم خود مهر تأیید بر تقریرات او می‌زد و بسیاری از بزرگان و اهل‌دقت را به جزوه‌های ایشان ارجاع می‌داد. همین ویژگی‌های علمی باعث شد در روزهای پایان حضور آیت‌الله فلسفی در نجف، اجازه اجتهادی از طرف آیت‌الله سیدابوالقاسم خویی به نام ایشان صادر شود و با توجه به تسلط فوق‌العاده بر مبانی علمی و داشتن بیان شیوا و روان، درس کفایه او از پررونق‌ترین دروس آن روزگار نجف شد و مدرسان آن روز حوزه نجف می‌گفتند: «میرزا علی‌آقا فلسفی جادوی بیان دارد». استاد بعد از بازگشت از عراق به تهران رفت و سپس با دعوت آیت‌الله سیدهادی میلانی به حوزه علمیه مشهد آمد تا این حوزه یکی از چهره‌های برتر علمی و اخلاقی را به خود ببیند. درس پررونق، عالمانه و محققانه خارج فقه و اصول ایشان زیر گنبد مدرسه آیت‌الله خوئی از حافظه تاریخ حوزه علمیه خراسان پاک نخواهد شد. حضور نزدیک به ۵۰ سال در مشهد مقدس و اقدامات روزهای منتهی به پیروزی انقلاب مثل تعطیل‌کردن درس‌وبحث، شرکت در جلسات مشورتی علما در مشهد درمورد تصمیم‌گیری‌های مبارزاتی، حضور در جمع علمای متحصن و همراهی با دیگر عالمای مشهد، همچنین سال‌ها امامت در یکی از مهم‌ترین مساجد شهر مشهد (مسجد شهدا) و وجود شخصیت‌های برجسته علمی در حلقه شاگردان ایشان، از آن عالم وارسته چهره‌ای ماندگار در ذهن و باور مردم به یادگار گذاشت. 👈 متن یادداشت حجت‌الاسلام حسینعلی عنابستانی: https://b2n.ir/q69270 🆔 @ijtihad

💢حکم فقهی و حقوقی تعدد عوامل مقصر در حوادث رانندگی ✔️حجت‌الاسلام وحدتی شبیری 🔹در بحث تصادفات رانندگی گام نخست شناخت موضوع است. بعضا مسائل پیچیده است مثلا در یک حادثه ۵۰ ماشین تصادف‌ می‌کنند اینجا پیدا کردن مقصر راحت نیست قاضی باید به کارشناسان در موضوع شناسی ارجاع دهد و برای حکم شناسی باید از کارشناسان فقهی و حقوقی کمک بگیرد. 🔸از آنجایی که امروزه در موضوع مسئولیت مدنی حوادث خسارت بار پیچیده شده است، لذا از نظریه سنتی تقصیر فاصله گرفتند و از مسئله فرض تقصیر استفاده‌ می‌کنند بدین معنا که فرض این است که عامل خسارت مقصر است مگر اینکه اثبات خلاف کند. 🔹رفته رفته مسئله مسئولیت بدون تقصیر را مطرح کردند. ولی در نظریه کلاسیک در فقه اسلامی و تمام نظام‌های حقوقی نظریه تقصیر جا افتاده است و ما در فقه اسلامی‌ می‌توانیم این نظریه را داشته باشیم که البته در دیدگاه جدید نظریه استناد را مطرح کردند که هرکس خسارت به او استناد داده شود مقصر است؛ اما در باب اتلاف مباشری نیاز به اسناد تقصیر نیست. 🔸معتقدم که اگر قاضی تشخیص بدهد و از نظر کارشناس یا نظر خودش برایش اطمینان حاصل شود که اثرگزاری در میزان خسارت موثر است، در میزان خسارت هم باید این میزان را لحاظ کند یعنی اگر ۷۰ درصد مقصر بود باید ۷۰ درصد خسارت بدهد. 🔹استدلال ما اطلاق قاعده ضمان است «من اتلف مال الغیر فهو ضامن» بنابراین به همان اندازه که تلف کرده ضامن است. قواعد ضمانات و قواعد عمومی کافی است که قاضی از منظر فقهی حکم کند. 👈 بخوانید: نقد حجت‌الاسلام خادمی کوشا و دکتر مقدادی: https://b2n.ir/n14163 🆔 @ijtihad

💢ارزیابی نادرست گفتمان روشنفکری دینی از جایگاه فقه در اسلام ✍️ دکترحسن انصاری 🔻برخی روشنفکران عرب تمدن اسلامی را «تمدن فقه» توصیف کرده‌اند. این سخن از جنبه‌های مختلف سخن درستی است. از فقه در این تعبیر طبیعی است که تعبد شخصی به فروع فقهی مراد نیست. بلکه جنبه تمدنی فقه در اسلام است که مقصود است. روشنفکری دینی در ایران چند دهه‌ای است که در برابر توجه به جنبه‌های معنوی دین اهمیت فقه را کم جلوه‌ می‌دهد. البته آنچه از گفتمان روشنفکری دینی در ایران بر‌ می‌آید این است که منظورشان از فقه، فقه بمثابه دانش است. به نظرم این باور ناشی از دو فهم نادرست است: یکی از خود اسلام بمثابه دین و دیگری اسلام بمثابه تمدن. اسلام بمثابه دین بیش از آنکه نظامی الهیاتی باشد که از طریق مرجعیتی رسمی مانند کلیسا تحدید و مرزبندی شود دیانتی است که در واقع در حوزه عمل مؤمنانه (مقوله ایمان) و مطابق “سنت” معنا‌ می‌یابد و از اینجاست که شریعت در اسلام اهمیت دارد. اهمیت فقه در اسلام نیز ریشه در همین امر دارد. روشنفکری دینی از آنجا که به جنبه‌های تمدنی و تاریخی اسلام کمتر عنایت دارد اهمیت فقه را کمتر در‌ می‌یابد. راه اصلاح و نوگرایی دینی از فقه و اجتهاد فقهی و اجتهاد در اصول و فروع فقه آغاز‌ می‌شود. این نکته‌ای است که روشنفکری دینی از آن غافل است. حتی غزالی و شمس و مولانا را هم‌ نمی‌توان بدون فقه فهمید. 👈 متن یادداشت: https://b2n.ir/w22130 🆔 @ijtihad

💢اسلام سنتی در حوزه علمیه قم، تنها جریان واجدصلاحیت برای بهبود روابط پایدار با جامعه الازهر ✍️حجت‌الاسلام سیدعلی بطحائی 🔻چندین سال است که روابط حوزه علمیه قم با جامعه الازهر رو به سردی گراییده است. فتوای مهم شلتوت، توسط بازماندگان او «محمدفحام» از اسلام سنتی و حتی «یوسف قرضاوی» از نوسلفیه و اسلام سیاسی منسوخ اعلام شده است. امروزه حتی عکس‌های یادگاری مشایخ ازهر با بزرگان قم و نقل خاطرات شیرین آن دوران؛ کارساز نیست و پرونده تقریب «حوزه علمیه قم با ازهر» راکد و خروارها خاک بر روی آن نشسته است. دارالتقریب مصر تعطیل و سالهاست از نشر کتب شیعه در مصر جلوگیری می‌شود. تجربه تلخ، بی‌فایده و شوی رسانه رئیس جمهور اسبق ایران در سال 1391 خورشیدی با شیخ جامعه الازهر حکایت از آن دارد که روش سیاسی و دیپلماتیک برای بهبود روابط با ازهر از طریق سیاسی ناپایدار و شکننده است. تجربه این دیدار این نکته را گوشزد می‌کند که از راه اسلام سیاسی نمی‌توان با به روابطی پایدار با الازهر دست یافت. خط مشی ازهر با اینکه به سیاست حاکمان مصر وابسته است ولی در لایه‌های زیرین خود، تعلق عمیقی با سنتی‌های جهان اسلام دارد و هر جریانی که سنتی است را با خود همراه می‌داند. نگارنده معتقد است تنها کلید توفیق بهبود مناسبات با الازهر در دستان مراجع سنتی حوزه علمیه قم است. سنتی‌های الازهر و سنتی‌های حوزه علمیه قم در پس تحولات نسخه‌های اسلام سیاسی، ظرفیت بالایی برای برپایی روابطی از جنس علمی و دغدغه‌های مشترک دارند. 👈 متن یادداشت را در «شبکه اجتهاد» بخوانید: https://b2n.ir/t78240 🆔 @ijtihad

💢کتابی رجالی با محوریت تفسیر ✍️حجت‌الاسلام ابوطالب علی‌نژاد ✂️کتاب‌های فراوانی در زمینه علم رجال نوشته و همین سبب شده است آیت‌الله جوادی‌آملی که سه‌دهه از عمر بابرکت خود را صرف تالیف کتاب ماندگار تفسیر تسنیم کرده‌اند، به این موضوع مهم توجهی ویژه پیدا کنند، چون یکی از روش‌هایی که در تفسیر قرآن به کار گرفته می‌شود تفسیر روایی و بهره‌گیری از روایات در تفسیر آیات است. چنانچه علامه طباطبایی در تفسیر المیزان مبحث مستقلی تحت‌عنوان «بحثٌ روایی» منعقد کرده است. آیت‌الله جوادی‌ هم در تفسیر تسنیم ضمن اینکه از روش «تفسیر القرآن بالقرآن» بهره می‌گیرد، بابی را مستقلا اختصاص به بحث روایات داده و از آنجا که این روایات تفسیری درطول تاریخ دچار آسیب‌هایی شده، ایشان احساس کرده است روی راویان تفسیری هم باید کار جدی صورت بگیرد، چون کارهایی که تاکنون شده مربوط به روایات فقهی می‌شود. اصول و راهکارهای کلی از جانب ایشان داده شده بود. براساس راهکارهایی که ایشان داده بودند، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب که از تفاسیر معروف روایی به‌حساب می‌آید، محور کار قرار گرفت. چهارهزار راوی استخراج کرده‌ایم و بنا شد درباره هریک از آنان بحثی داشته باشیم. ابتدا درباره هر راوی یک گزارش اجمالی از شرح‌حال وی ارائه می‌دهیم و بعد بحث طبقه‌اش را مطرح می‌کنیم، بعد استادان و شاگردان او و بعد مبحث مربوط به مذهب و گرایشش را مورد بررسی قرار می‌دهیم. آخرین بحث هم تبیین جایگاه حدیثی هر راوی از نظر توثیق و تضعیف است که آیا می‌شود به حدیث او اعتماد کرد یا نه؟ 👈 ویژگی‌های کتاب «رجال تفسیری»: https://b2n.ir/d97939 🆔 @ijtihad

💢اهداف و سیاست‌های دبیرخانه همایش یکصدمین سال بازتأسیس حوزه علمیه قم ✔️حجت‌الاسلام والمسلمین احمد خزائی، رئیس مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی و دبیر همایش یکصدمین سال باز تأسیس حوزه علمیه قم به تشریح اهداف و سیاست‌های این دبیرخانه پرداخت و گزارشی از سایت این همایش بین المللی ارائه کرد. 👈بخوانید: https://b2n.ir/y81500 🆔 @ijtihad

💢چرا دانش‌های اسلامی نتوانستند همپای پیشرفت دانش رشد کنند؟ ✔️حجت‌الاسلام سید سجاد ایزدهی 🔹امروزه حجم مباحث، موضوعات فقهی و دانش‌ها به مراتب توسعه پیدا کرده است و شاید هرچندسال، کل دانش بشری متحول‌ می‌شود به گونه‌ای که نسل امروز ادبیات نسل گذشته را و نسل گذشته ادبیات نسل امروز را متوجه نشود. به همین دلیل سیر رشد دانش از یکسوو تنوع بسیار زیاد مباحث فقهی در پیامد تصدی فقیهان بر حکومت بسیار زیاد شده است و دانش‌های اسلامی نتوانسته متوازن با این رشد، حرکت کند. 🔹برخلاف سیستم دانشگاهی که از پشتیبانی و بودجه دولتی برای رشد و توسعه علم برخوردارند، این قضیه در علوم حوزوی عملا وجود ندارد و طلبه‌ها عملا درگیر زندگی روزمره اقتصادی هستند و متاسفانه از پس زندگی عادی هم برنمی‌آیند. طبیعتا انتظار اینکه ‌آن‌ها بتوانند دانشی را متحول و رشد دهند خیلی سخت است چون علم هم در سایه اقتصاد و هم در سایه امنیت توسعه‌ می‌یابد. 🔹فضاسازی طلبه‌ها، پشتکاری ‌آن‌ها، ادامه دادن دروس در سالیان متعدد، قدری از این مشکلات را جبران کرده است اما کار جامع، نیازمند مقدمات و پشتیبانی‌های مناسب است. طبعا اگر انتظار باشد که حوزه علمیه نیازهای نو به نو و روزآمد نظام را پاسخ دهد، نظام هم باید برای این قضیه هزینه کند تا نیازهای خودش پاسخ داده شود اما از یکطرف، حوزه‌ها مکلف به پشتیبانی علوم انسانی هستند و از طرف دیگر از آن ظرفیت و امکانات لازم برای توسعه همه جانبه و روزآمد دانش‌ها برخوردار نیستند. 👈 ادامه مطلب: https://b2n.ir/d06572 🆔 @ijtihad

💢برداشتی از مفهوم ربا بر اساس آیات و تجربه دو سده اخیر در نظام‌های مالی ✔️امیر کرمانی، عضو دپارتمان فاینانس دانشگاه برکلی آمریکا 🔹آیات ۲۷۵ تا ۲۸۳ سوره بقره، آیات محوری در بحث ربا است و با مطالعه این آیات می‌توان به این سوالات پاسخ داد که چرا خداوند بیع را حلال و ربا را حرام اعلام کرده است. چرا خداوند ربا را در مقابل بیع قرار داده است؟ فرق بین مرابحه با قرض یا بهره چیست؟ 🔸در تمام راه‌های فرار از ربا اصلا بحث تفاوت در ظاهر نیست و اتفاقا تفاوت آن‌ها در این است که در یکی از این قراردادها وقتی فرد معسر می‌شود بدهی‌اش بصورت اتوماتیک افزایش پیدا می‌کند ولی در قرارداد دیگر بصورت اتوماتیک افزایش پیدا نمی‌کند. پس با توجه به قرارداد بیع و حیله‌های ربا، انگیزه‌های سودجویانه به رسمیت شناخته شده و نظر اسلام فقط بر قرض و کارهای تجاری شخصی نبوده است ولی این شرط را هم گذاشته است که اگر شخص توان بازپرداخت با سود را نداشت نمی‌توان این بدهی فرد را بصورت اتوماتیک افزایش داد. 🔹آنچه قرآن کریم در مورد ربا بیان فرموده است را نظام مالی مدرن در دویست‌ساله اخیر به آن رسیده؛ یعنی با ملاحظه تاریخ اقتصادی انگلیس و خیلی کشورهای دیگر فرد مدیون را به زندان می‌انداختند ولی امروزه ‌عدم توانایی پرداخت بدهی در آمریکا و کشورهای دیگر این یک طبیعت اقتصادی شمرده می‌شود و وارد بحث ورشکستگی می‌شود. 🔸اگر می‌خواهیم بحث ربا را متوجه شویم، باید اکوسیستم آن را متوجه شویم و اگر بخواهیم بحث ربا را از یک اقتصادی بزداییم باید اکوسیستمش را متحول کنیم. 👈 بیشتر بخوانید+ صوت نشست: https://b2n.ir/b14258 🆔 @ijtihad