#خطبه_غرا_بیست_و_دو بعداز توضیح شرایط سختی که بر مردگان است خطاب به حاضران می فرماید این سرنوشت شماهم هست پس چرا مانند آنها به گناه مشغول هستید واز گذشتگان عبرت نمی گیرید وکار نیک انجام نمیدهید « أَ وَ لَسْتُمْ أَبْنَاءَ الْقَوْمِ وَ الْآبَاءَ وَ إِخْوَانَهُمْ وَ الْأَقْرِبَاءَ » آیا شما فرزندان ،پدران وبرادران وبستگان همان قوم نیستید یعنی شماهم همان راه را می روید ومرگ شمارا فرا می گیرد « تَحْتَذُونَ أَمْثِلَتَهُمْ » کلمه «تحتذون» از ریشه «حذو» و«احتذاء» به معنای «اقتداء» است یعنی ازآنها اقتدا می کنید ومانند آن عمل می کنید « وَ تَرْكَبُونَ قِدَّتَهُمْ » کلمه «قِدّه» به معنای طریق وراه است یعنی سوار بر راهشان شده بدون توجه به عواقبی که برای آنها بوده شماهم همان راه را می روید بدیگر سخن شما فقط در طریق اشتباه گذشتگان ازآنها پیروی می کنید اما هرگز به این فکر نمی کنید آنها که این مسیر را رفتند به چه سرنوشتی گرفتار شدند « وَ تَطَئُونَ جَادَّتَهُمْ » وهمان راهی را طی می کنید که آنان رفتند اما توجه نمی کنید سرانجام آنها چه شده است وهمین سرنوشت در انتظار شماست « إِنَّا وَجَدْنا آباءَنا عَلى‏ أُمَّةٍ وَ إِنَّا عَلى‏ آثارِهِمْ مُقْتَدُون‏ »(زخرف:۲۳ ) « فَالْقُلُوبُ قَاسِيَةٌ عَنْ حَظِّهَا »پس دلها از بهره بردن سخت شده است گویا دل مانند زمینی است که وقتی شخم زده باشد ونرم باشد گیاه درآن میروید اما وقتی خشک شود دیگر استعداد رویاندن گیاه را ندارد دل نیز بخاطر گناهان سخت وخشک شده است ومعارف در آن نمی روید وچنین کسی از خداوند متعال دور است در روایات آمده وقتی انسان به غیر خداوند مشغول شود دچار قساوت قلب می شود لذا فرمود زیاد درباره غیر خداوند متعال حرف نزنید زیرا حرف زدن در غیر خداوند باعث قساوت قلب می شود ودورترین انسانها به خداوند کسی است که قسی القلب باشد ودلش سخت شده باشد «قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص‏ لَا تُكْثِرُوا الْكَلَامَ بِغَيْرِ ذِكْرِ اللَّهِ فَإِنَّ كَثْرَةَ الْكَلَامِ بِغَيْرِ ذِكْرِ اللَّهِ تَقْسُو الْقَلْبَ إِنَّ أَبْعَدَ النَّاسِ مِنَ اللَّهِ الْقَلْبُ الْقَاسِي‏.»( بحارالانوارج۶۸ص۲۸۱) نه تنها حرفهای غیر خدائی موجب قساوت دل می شود بلکه آرزوهای طولانی در دنیا که نشانه فراموشی قیامت است نیز دل را سخت می کند لذا در روایت آمده است وقتی حضرت موسی صلوات الله علیه با خداوند نجوا می کرد خداوند فرمود ای موسی آرزوی طولانی نداشته باش تا قلبت سخت نشود وکسی که دلش سخت شده باشد از من دور است « قَالَ: فِيمَا نَاجَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مُوسَى صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَيْهِ يَا مُوسَى لَا تُطَوِّلْ فِي الدُّنْيَا أَمَلَكَ فَيَقْسُوَ قَلْبُكَ وَ الْقَاسِي‏ الْقَلْبِ مِنِّي بَعِيدٌ.»( بحارالانوار:ج۷۰ص۲۸۰) ازآنجاکه قلب به منزله چشمه وچشم به منزله جوی آب است ووقتی در چشم از گریه خبری نیست یعنی چشمه خشک شده است ودل بخاطر گناهان سخت شده است درادعیه وارد شده است خدایا اگرچه دلها سخت شده است وچشم ها خشکیده است واگرچه ما سزاوار عذاب هستیم اما تو سزاوار عفو وبخشش هستی (پس مارا ببخش) «وَ إِنْ كَانَتِ الْقُلُوبُ‏ قَاسِيَةً وَ إِنْ كَانَتِ الْأَعْيُنُ جَامِدَةً وَ إِنْ كُنَّا أَوْلَى بِالْعَذَابِ فَأَنْتَ أَوْلَى بِالْمَغْفِرَة»( بحار الانوار ج۷۷ص۳۴۴) یعنی قساوت وسختی دل را یاد خداوند متعال و لطف فضل او درمان می کند « لَاهِيَةٌ عَنْ رُشْدِهَا » دل از رشد ورستگاری غافل است وسرگرم امور دنیوی شده است « سَالِكَةٌ فِي غَيْرِ مِضْمَارِهَا » در غیر مسیری که باید برود یعنی مسیر سعادت ورستگاری حرکت می کند و در مسیر گناه ومعصیت گام بر میدارد « كَأَنَّ الْمَعْنِيَّ سِوَاهَا » گویا هدف از دستورات الهی غیراز ایشان است ومخاطب فرامین ونواهی الهی افراد دیگر هستند واو به این دستورات توجهی نمی کند « وَ كَأَنَّ الرُّشْدَ فِي إِحْرَازِ دُنْيَاهَا » وگویا رستگاری وسعادت در بدست آوردن دنیا وتحصیل متاع دنیاست در حالی که متاع دنیا دربرابر متاع آخرت چیز اندکی است«قُلْ مَتاعُ الدُّنْيا قَلِيلٌ » ( نسا:۷۷ )وهمین چیزاندک باعث فریب انسان می شود «وَ مَا الْحَياةُ الدُّنْيا إِلَّا مَتاعُ الْغُرُورِ »( حدید :۲۰ ) https://eitaa.com/jorenab