#ولایت_عهدی_امام_رضا
1- هدف مأمون از پیشنهاد ولایتعهدی به امام (ع)
مرحوم صدوق در عیون اخبار الرضا جلد دوم صفحه 167 تا 168 روایتی را ذکر می‌کند که در آن به‌خوبی اهداف مأمون از این پیشنهاد مشخص می‌شود.
آنچه مأمون بدان اشاره می‌کند بدین شرح است.
الف- این مرد کارهای خود را از ما پنهان کرده و مردم را به امامت خود می‌خواند ما او را بدین‌جهت ولیعهد قراردادیم که مردم را به خدمت ما و سلطنت ما بخواند.
ب- فریفتگانش بدانند او آن چنانکه ادعا می‌کند نیست خلافت شایسته ماست.
ج- اگر او را به حال خود واگذاریم در ما شکافی به وجود آورد که نتوانیم او را پرکنیم.
د- با ولایتعهدی خود را در پرتگاه قرار داده‌ایم نباید در کار وی سهل‌انگاری کنیم.
ه- پیش مردم او را به صورتی درآوریم که ازنظر آن‌ها شایستگی خلافت را نداشته باشد.
2- چگونگی پذیرش امام رضا علیه اسلام ولایتعهدی
امام (ع) با توجه به شرایطی که مأمون داشت و اینکه او هرگز قصد خیری ندارد از پذیرش ولایتعهدی امتناع می‌کرد لذا حضرت فرمود من هرگز این مسئولیت را با میل و رغبت قبول نکردم.
مأمون به حضرت عرض کرد ای فرزند رسول خدا این مسئولیت را باید بپذیری امام فرمود من هرگز این کار را با میل و رغبت انجام نمی‌دهم.
«فَقَالَ لَهُ الْمَأْمُونُ يَا ابْنَ رَسُولِ الله لَا بُدَّ لَكَ مِنْ قَبُولِ هَذَا الْأَمْرِ فَقَالَ لَسْتُ أَفْعَلُ ذَلِكَ طَائِعاً أَبَدا».([1])
از هروی نقل‌شده که گفت به خدا قسم امام رضا علیه اسلام مسئولیت ولایتعهدی را با میل و رغبت قبول نکرد حضرت با اکراه به‌سوی کوفه برده شد سپس تحت‌الحفظ به‌سوی بصره و فارس و مرو حرکت داده شد.
«الْوَرَّاقُ عَنْ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْهَرَوِيِّ قَالَ وَ الله مَا دَخَلَ الرِّضَا ع فِي هَذَا الْأَمْرِ طَائِعاً وَ قَدْ حُمِلَ إِلَى الْكُوفَةِ مُكْرَهاً ثُمَّ أُشْخِصَ مِنْهَا عَلَى طَرِيقِ الْبَصْرَةِ وَ فَارِسَ إِلَى مَرْو».([2])
3- شرط پذیرش امام رضا (علیهاسلام) برای پذیرش ولایتعهدی
وقتی حضرت ناچار به پذیرش ولایتعهدی شد فرمود به شرطی می‌پذیرم که هیچ کار دولتی را انجام ندهم لذا فرمود به شرطی قبول می‌کنم که:
الف- کسی را به سرپرستی جایی نگمارم.
ب- کسی را عزل نکنم.
ج- قانونی را نقض ننمایم.
د- و من از دور به شما مشاوره می‌دهم.
«َوَ أَنَا أَقْبَلُ ذَلِكَ عَلَى أَنِّي لَا أُوَلِّي أَحَداً وَ لَا أَعْزِلُ أَحَداً وَ لَا أَنْقُضُ رَسْماً وَ لَا سُنَّةً وَ أَكُونُ فِي الْأَمْرِ مِنْ بَعِيدٍ مُشِيراً»([3]).
4- عملکرد مأمون بعد از پذیرش
ولایتعهدی توسط امام (ع)
مأمون به مناسبت انتخاب امام رضا (ع) به‌عنوان وليعهد دستورهاى مهمى صادر كرد كه عبارت‌اند از:
الف- ترک لباس سیاه که لباس عباسیان بود و پوشیدن لباس سبز.
ب- اعطای کامل حقوق سربازان.
ج- ضرب درهم و دینار به نام امام رضا (ع).
5- عملکرد امام (ع) در مدت ولایتعهدی
الف- پیشنهاد ولایتعهدی به امام نشانه اعتراف عملی به‌حق امام علیه اسلام بود لذا مأمون خطاب به امام گفت من می‌بینم که شما از من به خلافت سزاوارتری لذا می‌خواهم خود را عزل و خلافت را به شما بدهم.
امام فرمود اگر این خلافت حق توست پس نباید چیزی که خداوند به تو عطا کرد را نپذیری و اگر حق تو نیست نمی‌توانی حق دیگری را به کس دیگری بدهی.([4])
ب- پذیرش ولایتعهدی این امکان را به امام (ع) داد تا بدون تقیه مباحث اعتقادی شیعه را بیان کند لذا جلسات و مناظراتی که حتی با حضور مأمون و سرشناسان علمی مذاهب دیگر صورت می‌گرفت و حضرت با دقت علمی جواب آن‌ها را می‌داد باعث شد که تفکر شیعی در سرتاسر ممالک اسلامی رونق یابد و مردم با تفکرات شیعی آشنا شوند لذا مأمون ناخواسته تریبون را در اختیار امام (ع) قرارداد و حضرت نیز به‌خوبی از آن بهر ه برد
ج- حضرت در بحث‌ها و مناظره‌ها به‌خوبی بر حقانیت شیعه تأکید می‌کرد اینکه تنها امامان معصوم شایسته این مقام هستند
[1] -عیون اخبار الرضا ج1 ص 140(بحارالانوار ج49 ص129)
[2] -عیون اخبار الرضا ج1 ص 141(بحار الانوار ج49ص140)
[3] -همان
[4] -بحار الانوار ج49 ص ۳۸
https://eitaa.com/jorenab
#ولایت_عهدی_امام_رضا
1- هدف مأمون از پیشنهاد ولایتعهدی به امام (ع)
مرحوم صدوق در عیون اخبار الرضا جلد دوم صفحه 167 تا 168 روایتی را ذکر می‌کند که در آن به‌خوبی اهداف مأمون از این پیشنهاد مشخص می‌شود.
آنچه مأمون بدان اشاره می‌کند بدین شرح است.
الف- این مرد کارهای خود را از ما پنهان کرده و مردم را به امامت خود می‌خواند ما او را بدین‌جهت ولیعهد قراردادیم که مردم را به خدمت ما و سلطنت ما بخواند.
ب- فریفتگانش بدانند او آن چنانکه ادعا می‌کند نیست خلافت شایسته ماست.
ج- اگر او را به حال خود واگذاریم در ما شکافی به وجود آورد که نتوانیم او را پرکنیم.
د- با ولایتعهدی خود را در پرتگاه قرار داده‌ایم نباید در کار وی سهل‌انگاری کنیم.
ه- پیش مردم او را به صورتی درآوریم که ازنظر آن‌ها شایستگی خلافت را نداشته باشد.
2- چگونگی پذیرش امام رضا علیه اسلام ولایتعهدی
امام (ع) با توجه به شرایطی که مأمون داشت و اینکه او هرگز قصد خیری ندارد از پذیرش ولایتعهدی امتناع می‌کرد لذا حضرت فرمود من هرگز این مسئولیت را با میل و رغبت قبول نکردم.
مأمون به حضرت عرض کرد ای فرزند رسول خدا این مسئولیت را باید بپذیری امام فرمود من هرگز این کار را با میل و رغبت انجام نمی‌دهم.
«فَقَالَ لَهُ الْمَأْمُونُ يَا ابْنَ رَسُولِ الله لَا بُدَّ لَكَ مِنْ قَبُولِ هَذَا الْأَمْرِ فَقَالَ لَسْتُ أَفْعَلُ ذَلِكَ طَائِعاً أَبَدا».([1])
از هروی نقل‌شده که گفت به خدا قسم امام رضا علیه اسلام مسئولیت ولایتعهدی را با میل و رغبت قبول نکرد حضرت با اکراه به‌سوی کوفه برده شد سپس تحت‌الحفظ به‌سوی بصره و فارس و مرو حرکت داده شد.
«الْوَرَّاقُ عَنْ عَلِيٍّ عَنْ أَبِيهِ عَنِ الْهَرَوِيِّ قَالَ وَ الله مَا دَخَلَ الرِّضَا ع فِي هَذَا الْأَمْرِ طَائِعاً وَ قَدْ حُمِلَ إِلَى الْكُوفَةِ مُكْرَهاً ثُمَّ أُشْخِصَ مِنْهَا عَلَى طَرِيقِ الْبَصْرَةِ وَ فَارِسَ إِلَى مَرْو».([2])
3- شرط پذیرش امام رضا (علیهاسلام) برای پذیرش ولایتعهدی
وقتی حضرت ناچار به پذیرش ولایتعهدی شد فرمود به شرطی می‌پذیرم که هیچ کار دولتی را انجام ندهم لذا فرمود به شرطی قبول می‌کنم که:
الف- کسی را به سرپرستی جایی نگمارم.
ب- کسی را عزل نکنم.
ج- قانونی را نقض ننمایم.
د- و من از دور به شما مشاوره می‌دهم.
«َوَ أَنَا أَقْبَلُ ذَلِكَ عَلَى أَنِّي لَا أُوَلِّي أَحَداً وَ لَا أَعْزِلُ أَحَداً وَ لَا أَنْقُضُ رَسْماً وَ لَا سُنَّةً وَ أَكُونُ فِي الْأَمْرِ مِنْ بَعِيدٍ مُشِيراً»([3]).
4- عملکرد مأمون بعد از پذیرش
ولایتعهدی توسط امام (ع)
مأمون به مناسبت انتخاب امام رضا (ع) به‌عنوان وليعهد دستورهاى مهمى صادر كرد كه عبارت‌اند از:
الف- ترک لباس سیاه که لباس عباسیان بود و پوشیدن لباس سبز.
ب- اعطای کامل حقوق سربازان.
ج- ضرب درهم و دینار به نام امام رضا (ع).
5- عملکرد امام (ع) در مدت ولایتعهدی
الف- پیشنهاد ولایتعهدی به امام نشانه اعتراف عملی به‌حق امام علیه اسلام بود لذا مأمون خطاب به امام گفت من می‌بینم که شما از من به خلافت سزاوارتری لذا می‌خواهم خود را عزل و خلافت را به شما بدهم.
امام فرمود اگر این خلافت حق توست پس نباید چیزی که خداوند به تو عطا کرد را نپذیری و اگر حق تو نیست نمی‌توانی حق دیگری را به کس دیگری بدهی.([4])
ب- پذیرش ولایتعهدی این امکان را به امام (ع) داد تا بدون تقیه مباحث اعتقادی شیعه را بیان کند لذا جلسات و مناظراتی که حتی با حضور مأمون و سرشناسان علمی مذاهب دیگر صورت می‌گرفت و حضرت با دقت علمی جواب آن‌ها را می‌داد باعث شد که تفکر شیعی در سرتاسر ممالک اسلامی رونق یابد و مردم با تفکرات شیعی آشنا شوند لذا مأمون ناخواسته تریبون را در اختیار امام (ع) قرارداد و حضرت نیز به‌خوبی از آن بهر ه برد
ج- حضرت در بحث‌ها و مناظره‌ها به‌خوبی بر حقانیت شیعه تأکید می‌کرد اینکه تنها امامان معصوم شایسته این مقام هستند
[1] -عیون اخبار الرضا ج1 ص 140(بحارالانوار ج49 ص129)
[2] -عیون اخبار الرضا ج1 ص 141(بحار الانوار ج49ص140)
[3] -همان
[4] -بحار الانوار ج49 ص ۳۸
https://eitaa.com/jorenab