💠 نكوهش #سوءظن و ستايش #حسن‌ظن به خداوند(۳) ✍ انسان بايد در طول زندگی به خداوند و رحمت او خوش بين و اميدوار باشد و به يقين بداند خداوند متعال از پدر و مادر نسبت به او مهربانتر است و با او به خوبی و احسن وجه مدارا خواهد نمود. 🌷امام رضا عليه السلام می فرمايند: أَحْسِنِ الظَّنَّ بِاللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ يَقُول: أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِي بِي إِنْ خَيْراً فَخَيْراً وَإِنْ شَرّاً فَشَرّاً؛ گمانت را به خدا نيكو گردان چرا كه خداوند می فرمايد: من نزد گمان بنده ام هستم اگر او به من خوش بين باشد من با او به خوبی معامله می كنم و بالعكس اگر نسبت به من بدبين باشد من هم مطابق همان نيت با او معامله می كنم. 🌹در روايت ديگری باز حضرت رضا عليه السلام می فرمايند: فَأَحْسِنِ الظَّنَّ بِاللَّهِ فَإِنَّ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ عليه السلام كَانَ يَقُولُ مَنْ حَسُنَ ظَنُّهُ بِاللَّهِ كَانَ اللَّهُ عِنْدَ ظَنِّهِ بِهِ وَمَنْ رَضِيَ بِالْقَلِيلِ مِنَ الرِّزْقِ قَبِلَ مِنْهُ الْيَسِيرَ مِنَ الْعَمَلِ؛ 🌸 گمان خود را نبست به پروردگار نيكو گردان زيرا حضرت ابا عبدالله عليه السلام مكرر می فرمودند: كسی كه گمانش نسبت به خداوند نيكو باشد خداوند در نزد گمان آن بنده نسبت به خودش خواهد بود ـ با او مطابق همان گمان معامله خواهد نمود ـ و كسی كه به مقدار اندكی از روزی اكتفا نمايد خداوند متقابلا عمل كم او را قبول خواهد نمود. 📚 وسائل الشيعه، ج15، ص229 🌍 @kashkoolmazhabimehrab

💠 نكوهش #سوءظن نسبت به مردم(۴) ✍ گفتیم که سوءظن دوقسم است: ۱. سوءظن به خدا، که در مذمت آن و نیز ستایش حسن ظن به خدا روایاتی ذکر شد. ۲. سوءظن به مردم، که در اینجا به برخی از روایات وارده در مذمت این نوع از سوءظن اشاره می شود؛ 🌷 رسول خدا صلّی اللّه عليه و آله و سلّم می فرمایند: إنَّ اللّهَ حَرَّمَ مِنَ المُسْلِمِ دَمَهُ وَ مالَهُ وَ عِرْضَهُ وَأَنْ يَظُنَّ بِهِ ظَنَّ السَّوْءِ؛(۱) خداوند خون و مال و آبروی مسلمان را محترم شمرده و سوءظن به مسلمان را تحريم فرموده است. ✅ در مذمت سوءظن به مردم همين بس كه حضرت آن را در كنار كشتن و تجاوز به آبروی مؤمن بيان نموده است. 🌹 اميرمؤمنان علی عليه السّلام می فرمایند: اطرحُوا سُوءَ الظّنّ بَيْنََكُمْ فَإِنّ اللّه عزّ وَ جَلّ نَهی عَنْ ذَلِكَ؛ نسبت به يكديگر سوءظن نداشته باشيد زيرا خدا از آن نهی كرده است.(۲) 🌸 پيامبر اكرم صلّی اللّه عليه و آله و سلّم فرمودند: إيّاكُم و الظَّنَّ؛ فإنَّ الظَّنَّ أكذَبُ الحَديثِ، و لا تَحَسَّسُوا، و لا تَجَسَّسُوا (۳) از گمان بپرهيزيد؛ زيرا گمان دروغ ترين سخن است، و تجسّس و كنجكاوى نكنيد. (۱) وسائل الشیعه، ج 15، ص230. (۲) مستدرک الوسایل، ج۹، ص۱۴۴، (۳) وسائل الشّیعه، ج ۱۸، ص ۳۸، ح ۴۲، 🌍 @kashkoolmazhabimehrab

💠 منشأ #سوءظن(۵) ✍ سوءظنّ و بد دلی از نتايج ضعف و پستی نفس و حاكی از خبث باطن انسان است، حضرت علی عليه السلام می فرمايند: 🌷 سُوءُ الظَّنِّ بِمَنْ لايَخُونُ مِنَ اللُّؤمِ؛ از پستی انسان است كه به كسانی كه خيانت پيشه نيستند، بدگمان باشد. (۱) ✅ زيرا انسان ضعيف النفس هر فكر فاسدی را كه به خاطرش می گذرد و به ذهنش خطور می كند می پذيرد و به آن ترتيب اثر نيز می دهد مثلا شيطان او را وا می دارد كه از او غيبت كند يا در بزرگداشت و احترام او بی اعتنائی و سستی نمايد و در ادای حقوق او كوتاهی كند، يا به ديده حقارت به او بنگرد و خود را از او بهتر بداند و اگر كسی از طينت پاكی برخوردار باشد، با ظن و گمان، آبروی كسی را نمی برد و به صورت حدس و گمان و يا تنها به بهانه اين كه من شنيدم فلانی مرتكب فلان خلاف شده است، حيثيت و شخصيت او را لكه دار نمی كند. ✅ و اميرمؤمنان عليه السّلام فرمود: 🌹 ضَعْ أَمْرَ أَخِيكَ عَلَی أَحْسَنِهِ حَتَّی يَأْتِيَكَ مَا يَغْلِبُكَ مِنْهُ وَلَا تَظُنَّنَّ بِكَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَخِيكَ سُوءاً و َأَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِي الْخَيْرِ مَحْمِلًا؛(۲) اعمال برادر ديني ات را به بهترين وجه توجيه و حمل كن، مگر اين كه دليلي بر خلاف آن قائم شود و هرگز نسبت به سخني كه از برادر مسلمانت صادر شده گمان بد مبر؛ تا هنگامي كه مي تواني براي آن توجيهي مناسب و راه صحيح داشته باشي. 📚 (۱) غررالحكم، 263 (۲) كافی، ج2، ص362 🌍 @kashkoolmazhabimehrab

💠 منشأ #سوءظن(۶) ✍ سوءظنّ و بد دلی از نتايج ضعف و پستی نفس و حاكی از خبث باطن انسان است، حضرت علی عليه السلام می فرمايند: 🌷 سُوءُ الظَّنِّ بِمَنْ لايَخُونُ مِنَ اللُّؤمِ؛ از پستی انسان است كه به كسانی كه خيانت پيشه نيستند، بدگمان باشد. (۱) ✅ زيرا انسان ضعيف النفس هر فكر فاسدی را كه به خاطرش می گذرد و به ذهنش خطور می كند می پذيرد و به آن ترتيب اثر نيز می دهد مثلا شيطان او را وا می دارد كه از او غيبت كند يا در بزرگداشت و احترام او بی اعتنائی و سستی نمايد و در ادای حقوق او كوتاهی كند، يا به ديده حقارت به او بنگرد و خود را از او بهتر بداند و اگر كسی از طينت پاكی برخوردار باشد، با ظن و گمان، آبروی كسی را نمی برد و به صورت حدس و گمان و يا تنها به بهانه اين كه من شنيدم فلانی مرتكب فلان خلاف شده است، حيثيت و شخصيت او را لكه دار نمی كند. ✅ و اميرمؤمنان عليه السّلام فرمود: 🌹 ضَعْ أَمْرَ أَخِيكَ عَلَی أَحْسَنِهِ حَتَّی يَأْتِيَكَ مَا يَغْلِبُكَ مِنْهُ وَلَا تَظُنَّنَّ بِكَلِمَةٍ خَرَجَتْ مِنْ أَخِيكَ سُوءاً و َأَنْتَ تَجِدُ لَهَا فِي الْخَيْرِ مَحْمِلًا؛(۲) اعمال برادر ديني ات را به بهترين وجه توجيه و حمل كن، مگر اين كه دليلي بر خلاف آن قائم شود و هرگز نسبت به سخني كه از برادر مسلمانت صادر شده گمان بد مبر؛ تا هنگامي كه مي تواني براي آن توجيهي مناسب و راه صحيح داشته باشي. 📚 (۱) غررالحكم، 263 (۲) كافی، ج2، ص362 🌍 @kashkoolmazhabimehrab

💠 از جمله زیان های #سوءظن(۸) 1 ـ گوشه گيری: ✍ يكی از زيان های فردی سوءظن اين است كه شخص بدگمان به دليل عدم اعتماد به مردم، هميشه در رنج و ناراحتی بسر می برد و به خاطر ترسی كه از مردم دارد و آنان را مورد اعتماد خود نمی داند، گوشه نشينی اختيار كرده و دور از اجتماع زندگی می كند. 🌷 حضرت علی عليه السّلام می فرمایند: مَن لَم يَحْسِنْ ظَنّهُ اِسْتَوْحَشَ مِن كُلّ أَحَدٍ؛ كسی كه بدبين است از همه وحشت دارد. (۱) 2 ـ غيبت قلبی: زيان فردی ديگری كه سوءظن دارد اين است كه گمان بد، خود نوعی غيبت قلبی است. علمای اخلاق سوءظن را يكی از مصاديق غيبت قلب می دانند، به اين معنی كه اگر انسان در دل و ضمير خود نسبت به برادر مسلمانش بدبين شد در دل از او غيبت كرده است و از ديدگاه دين مقدس اسلام، گذشته از ممنوع بودن گناه، فكر گناه نيز ناپسند است چون فكر گناه سبب می شود كه انسان صفای روح خود را از دست بدهد. 🌹 امير مؤمنان حضرت علی(ع) می فرمایند: مَن كَثُرَ فِكْرُهُ فِي المَعَاصِی دَعَتهُ إِلَيهَا؛ كسی كه زياد در باره گناهان فكر كند گناهان او را به سوی خود می كشاند. (۲) (۱) غررالحكم، ص254. (۲) همان، ص 186. 🌍 @kashkoolmazhabimehrab

💠 از جمله زیان های #سوءظن(۸) الف) زیان های فردی سوءظن 1 ـ گوشه گيری: ✍ يكی از زيان های فردی سوءظن اين است كه شخص بدگمان به دليل عدم اعتماد به مردم، هميشه در رنج و ناراحتی بسر می برد و به خاطر ترسی كه از مردم دارد و آنان را مورد اعتماد خود نمی داند، گوشه نشينی اختيار كرده و دور از اجتماع زندگی می كند. 🌷 حضرت علی عليه السّلام می فرمایند: مَن لَم يَحْسِنْ ظَنّهُ اِسْتَوْحَشَ مِن كُلّ أَحَدٍ؛ كسی كه بدبين است از همه وحشت دارد. (۱) 2 ـ غيبت قلبی: زيان فردی ديگری كه سوءظن دارد اين است كه گمان بد، خود نوعی غيبت قلبی است. علمای اخلاق سوءظن را يكی از مصاديق غيبت قلب می دانند، به اين معنی كه اگر انسان در دل و ضمير خود نسبت به برادر مسلمانش بدبين شد در دل از او غيبت كرده است و از ديدگاه دين مقدس اسلام، گذشته از ممنوع بودن گناه، فكر گناه نيز ناپسند است چون فكر گناه سبب می شود كه انسان صفای روح خود را از دست بدهد. 🌹 امير مؤمنان حضرت علی(ع) می فرمایند: مَن كَثُرَ فِكْرُهُ فِي المَعَاصِی دَعَتهُ إِلَيهَا؛ كسی كه زياد در باره گناهان فكر كند گناهان او را به سوی خود می كشاند. (۲) (۱) غررالحكم، ص254. (۲) همان، ص 186. 🌍 @kashkoolmazhabimehrab

💠 مفاسد #سوءظن(۹) ب) زيان های اجتماعی سوءظن 1⃣ اختلال در امور اجتماع. ✍ مردم بايد در معاشرت خود نسبت به يكديگر حسن ظن داشـته باشند، كه اگر حسن ظن و اعتماد متقابل نباشد چرخ زندگی از كار می افتد و ادامه فعاليت و همكاری برای مردم دشوار می شود، زيرا در اجتماعی كه مردم به يكديگر اطمينان نداشته باشند نمی توانند روابط خوب و پايداری ميان خود برقرار سازند. 2⃣ گسستن رشته الفت در اجتماع. يكی از زيانبارترين نتايج سوءظن اين است كه رشته الفت و مودّت مردم را از هم می گسلد و بين آنان تفرقه و جدايی به وجود می آورد. 🌷حضرت علی عليه السّلام می فرمایند: مَن غَلَبَ عَلَيهِ سُوءُ الظّنّ لَم يتْرَكْ بَيْنَهُ وَبَيْنَ خَليلٍ صُلْحًا؛ بر هر كس بدگمانی غلبه كند هر گونه صلح و صفا بين او و دوستانش از بين می رود. 📗 غررالحكم، ص264. 🌍 @kashkoolmazhabimehrab

💠 مفاسد #سوءظن(۱۰) ج) زيانهای معنوی سوءظن: تباه شدن عبادت و ايمان: ✍ از مفاسد ديگری كه سوءظن دارد اين است كه سبب فساد و تباهی عبادت انسان می شود. از اين رو اميرمؤمنان علی عليه السّلام مردم را از عاقبت اين بلايی كه دامن گير افراد می شود بر حذر داشته و می فرمايد: 🌷إيّاكَ أن تُسِيءَ الظَّنَّ؛ فإنّ سُوءَ الظَّنِّ يُفسِدُ العِبادَةَ و يُعظِّمُ الْوِزْرَ؛ از گمان بد دوری كنيد زيرا بدگمانی اثر عبادت را از بين می برد و گناه انسان را بزرگ می سازد.(۱) و نيز می فرمايند: 🌸 آفَةُ الدِّينِ سُوءُ الظَّن؛ سوءظن آفت دين است. (۲) و نيز آن حضرت فرمود: 🌹 لااِيمَانَ مَعَ سُوءِ ظَنّ؛ ايمان با سوءظن جمع نمی شود. (۳) 🌺 وَرُوِيَ أَنَّ دَاوُدَ عليه السلام قَالَ يَا رَبِّ مَا آمَنَ بِكَ مَنْ عَرَفَكَ وَلَمْ يُحْسِنِ الظَّنَّ بِك؛ روايت شده حضرت داود عليه السلام به خداوند عرضه می دارد خدايا؛ كسی كه تو را شناخت و به تو خوش بین و خوش گمان نبود در حقيقت به تو ايمان نياورده است. (۴) (۱) غررالحكم، ص263. (۲) همان، ص263. (۳) همان، ص264. (۴) مستدرك، ج11، ص248). 🌍 @kashkoolmazhabimehrab

💠 جایگاه #سوءظن و حسن ظن(۱۱) ✍ نبايد فراموش كرد كه حسن ظن در شرايطی درست است كه در جامعه صلاح بر فساد غالب باشـد، ولی در جامعه ای كه اكثر افراد آن اهل فسادند، يعنی فساد بر صلاح غلبه دارد، خوش بينی و حمل بر صحّت بی مورد است. در اين گونه جوامع بايد با عينك بدبينی و سوءظن نظر كرد و چنانچه بدون اتكا به محمل قابل قبول و معتبر، كارهای مردم را توجيه و تصحيح كنيم، خود را فريب داده ايم. 🌷 اميرمؤمنان علی(ع) در این باره می فرمایند: هنگامی كه صلاح و نيكی، زمانه و مردم آن را در بر گيرد در چنين شرايطی اگر كسی گمان بد به ديگری ببرد كه از او گناهی آشكار نشده است بی ترديد به او ستم كرده است، اما هنگامی كه فساد بر زمان و اهل آن فراگير شد هر كس به ديگری گمان خوب ببرد قطعا خود را فريب داده است. 🌹 إِذَا اسْتَوْلیَ الصَّلاَحُ عَلَی الزّمَانِ و َأَهلِِهِ ثُمّ أَسَاءَ رَجُلٌ الظّنَّ بِرَجُلٍ لَم تظْهَرْ مِنْهُ حُوبَةٌ فَقَد ظَلَمَ، و َإِذَا اسْتَولیَ الفَسَادُ عَلیَ الزّماَنِ وَ أَهلِهِ فَأَحسَنَ رَجُلٌ الظّنَّ بِرَجُلٍٍ فََقَدْ غرَّرَ؛ 📗نهج البلاغه، حکمت ۱۱۰ 🌍 @kashkoolmazhabimehrab

💠راه علاج #سوءظن(۱۲) ✍ موراد زیر می تواند کمک شایانی به علاج سوء ظن بکند: ۱- شناخت مضرات و مفاسد سوءظن. ۲- بی اعتنایی به گمان بد و ترتیب اثر ندادن به آن. 🌷 پيامبر اسلام صلّی اللّه عليه و آله و سلّم فرمود: إِذَا ظَنَنتَ فَلاَ تُحَقِّقْ؛(۱) هرگاه گمان بد بردی آن را دنبال مكن. ۳- تا زمانی كه انسان از كسی كردار و رفتار بدی نديده است نبايد به او بدبين شود، زيرا شنيدن يا حدس و گمان، معيار خوبی و بدی اشخاص نيست و بسياری از مطالبی كه انسان می شنود بی پايه و بی دليل است. 🌹امام باقر عليه السّلام فرمود: از اميرالمؤمنين علي(ع) سؤال شد كه فاصله بين حق و باطل چه اندازه است؟ فرمود: چهار انگشت. آن گاه امیر مومنان علی(ع) دست خود را بر گوش و دو چشم خويش گذاشت و فرمود: آن چه چشمهايت ببيند حق است و آن چه گوشت شنيده بيشترش نادرست و باطل است. 🌸 سُئِلَ أَميِرُ المُؤْمَنيِِنَ عليه السّلام كَمْ بَيْنَ الحَقِّ وَ البَاطِلِ؟ فَقَالَ أَربَعُ أَصَابِعَ وَ وَضَعَ أَميِرُ المُؤمِنيِنَ عليه السّلام يَدَهُ عَلَی أُذُنِهِ وَعَيْنَيْهِ، فَقَالَ: مَا رَأَتْهُ عَيْناكَ فَهُوَ الحَقّ وَ مَا سَمِعَتْهُ اُذُناكَ فَأَكْثَرُهُ بَاطِلٌ؛ (۲) (۱) بحارالانوار، ج55، ص320. (۲)بحارالانوار، ج72، ص196. 🌍 @kashkoolmazhabimehrab