📇 خلاصه متنی تفسیر سوره مبارکه بقره 🔖 آیات: ۶۳-۶۴ 📚 مفسر: علامه جوادی آملی 1⃣ اگرچه خدا از انسان عهدهای متفاوتی گرفت مثل عهد زمان ازل یا عهدی که از آدم و حوا گرفت، اما عهدی که از بنی اسراییل گرفت را #میثاق_غلیظ نامید علتش هم اعتیاد بنی اسراییل به #عهد_شکنی بود. 2⃣دو سوال مطرح میشود. اولاً آیا کوه طور قابلیت رفع و بالا بردن داشت؟ ثانیاً آیا این رفع طور، اختیار را از بنی اسراییل در مورد پذیرش میثاق گرفت؟ 3⃣در مورد سوال اول، دلیلی بر امتناع عقلی رفع طور وجود ندارد و ظاهر آیه هم آن را تایید کرد پس رفع طور اثبات میشود. 4⃣شاهد اول اینکه خدا کل آسمانها و زمین را بدون ستونی مرئی نگاه میدارد. اگر بگویند که دلیلش «جاذبه» است گوییم که از کجا معلوم که جاذبه تنها دلیل ایستادگی زمین و آسمان در جای خود باشند؟ خدایی که قدرت دارد تمام آسمان و زمین را بدون ستون مرئی نگه دارد این قدرت را دارد که چند لحظه کوه را روی سر نگه دارد. 5⃣شاهد دوم پرواز پرنده ها در آسمان است که بدون اینکه کسی آنها را نگه دارد در آسمان حرکت میکنند و قرآن گوید این فقط کار خداست لذا میتواند با اسبابی که از دسترس و علم فعلی ما خارج است کوه را هم در آسمان نگه دارد. 6⃣شاهد سوم هم کندن در #خیبر بوسیله امیرالمومنین است. در امالی صدوق آمده که پیامبر در آن قضیه، علی را خواند و چون حضرت امیر، درد چشم داشت پیامبر هم چشمش را خوب کرد و هم رنج سرما و گرما را از او گرفت. بعد به سمت در خیبر حمله کرد درحالیکه مرتبا به سمت او تیر پرتاب میکردند. رفت و در را کند و بیست متر به پشت سر خود انداخت درحالیکه چهل مرد نمیتوانستند آنرا حمل کنند. پیامبر فرمود: قسم به خدا که چهل فرشته او را کمک کردند. 7⃣سوال دوم اینکه آیا خدا گفت اگر ایمان نیاوردید این کوه را روی سر شما خراب میکنم و آنها از روی اضطرار پذیرفته‌اند؟ اگر اینطور باشد و #اختیار نباشد که دیگر تکاملی در آن نیست در حالیکه خدا فرمود انسان تا پایان عمر مختار است و اگر اختیار نباشد ایمان پذیرفته نیست چنانکه فرعون که در لحظات احتضار، توبه کرد اما پذیرفته نشد. 8⃣خدا فرمود ما طوری #نعمت_توبه را از دشمنان پیامبران گرفتیم که تا آخرین لحظه عمر توبه نمیکنند و تنها هنگام احتضار میخواهند توبه کنند. توده مردم اصلا زمان مرگ نمیفهمند که مرده اند بلکه تنها احساس میکنند وارد نشئه جدیدی شده اند لذا میخواهند توبه کنند. کم هستند کسانی که هنگام مرگ میفهمند مرده اند. توده وقتی میفهمند مرده اند که به او میگویند بدان مرده ای و مردن حق است و همه مرگ را چشیده‌اند پس حالا شهادت بگو! تازه میفهمد مرده است و این فشار کنونی، فشار دنیوی نیست! 9⃣محتضر، هنگام مرگ، مال و فرزند را هر جا که باشند در کنار خود میبیند و میفهمد که چیزهایی که در دنیا بوده تصویر مثالیِ مال و فرزند است نه حقیقت آن. در نشئه دنیا، عمل در اختیار #انسان است و میتواند عمل کند اما در برزخ، انسان در خدمت عمل و #ملکات خود است و اختیاری ندارد. اما اگر انسان پیری، «دقایقی قبل از احتضار» و مرگ توبه کند بهشتی است زیرا مباحث کلامی جدای از مباحث فقهی است لذا اگرچه در مورد معاملات او بحث است اما در مورد بهشتی شدنش بحثی نیست. 0⃣1⃣حضرت موسی در برابر فرعون ابتدا #براهین_عقلی را ارائه داد (همچون مباحث توحید و معاد)، بعد به سراغ معجزه و #براهین_عملی رفت. کسی که با براهین عقلی مومن نشود و نیاز به معجزات داشته باشد همانند بنی اسراییل است که #تفکر_حسی دارند نه عقلی، چنانکه اگر با معجزات موسی ایمان آوردند در فاصله کوتاهی با گوساله سامری هم کافر شدند چون نمیداند #معجزه و سحر چه فرقی دارد و چه رابطه ای بین معجزه و صدق ادعای رسالت چیست. 1⃣1⃣موسی(ع) پس از براهین عقلی و عملی، از خدا خواست که #توفیق_ایمان را به فرعون ندهد تا قصی القلب شود. گفتیم که گمراهی دادنی نیست اما توفیق دادنیست لذا اگر خدا #توفیق_ایمان را نداد شخص قصی القلب میشود. دلیل قبول نشدن ایمان فرعون در هنگام غرق شدن هم، ترس از غرق شدن نیست بلکه به این دلیل است که آن زمان دیگر فرعون در دنیا نبود که اختیار توبه داشته باشد