#شرح_عبارت اين يک قاعده کلى است که مى تواند در بسيارى از موارد راهگشاى انسان در مسأله شناخت افراد و جوامع بشرى و تشکيلات مختلف اجتماعى و سياسى و عقيدتى باشد (هر چند مانند هر قاعده کلى ممکن است استثناهايى داشته باشد) زيرا معمولا اعمال انسان ها بازتاب افکار و اخلاق و صفات درونى آن هاست و ظاهر آنان تراوشى از باطن شان است; همان گونه که در ضرب المثل معروف نقل شده: «از کوزه همان برون طراود که در اوست». بر اين اساس هنگامى که باطن کسى براى ما مشکوک شود بايد در اعمال او دقت کنيم و از لابه لاى آن به باطن او پى ببريم. قرآن مجيد نيز اين حقيقت را در آيات مختلف تأييد کرده و درباره منافقان گاه مى فرمايد: «(قَدْ بَدَتِ الْبَغْضَاءُ مِنْ أَفْوَاهِهِمْ وَمَا تُخْفِى صُدُورُهُمْ أَکْبَرُ); نشانه هاى عداوت آن ها از دهان و کلامشان آشکار شده و آن چه در دل هايشان پنهان مى دارند از آن مهم تر است».(آل عمران/۱۱۸) و در جاى ديگر مى فرمايد: «(وَلَوْ نَشَاءُ لاََرَيْنَاکَهُمْ فَلَعَرَفْتَهُمْ بِسِيمَاهُمْ وَلَتَعْرِفَنَّهُمْ فِى لَحْنِ الْقَوْلِ); اگر ما بخواهيم منافقان را به تو نشان مى دهيم تا آن ها را به قيافه هاشان بشناسى، هر چند مى توانى آن ها را از سخنانشان بشناسى».(محمد/۳۰) اميرمؤمنان على(عليه السلام) مى فرمايد: «مَا أَضْمر اَحَدٌ شَيئاً اِلاّ ظَهَرَ فِي فَلَتَاتِ لِسَانِهِ وَ صَفَحَاتِ وَجْهِهِ; کسى چيزى را در دل پنهان نمى کند مگر اين که در سخنانى که از دهانش بيرون مى پرد و در چهره اش، آشکار مى شود».(کلمات قصار/۲۶) فقها نيز در بحث عدالت مى گويند: حسن ظاهر و عمل به وظايف شرع حکايت از وجود ملکه عدالت در باطن مى کند. همان گونه که اشاره شد اين قاعده کلى مانند ساير قواعد بدون استثنا نيست; زيرا افرادى هستند بسيار پيچيده و به تعبير عاميانه «تودار» که به آسانى نمى توان آن ها را از اعمالشان شناخت; چنان رياکار و متظاهر و مردم فريبند که گاه افراد عاقل و هوشيار را نيز به خطا مى افکنند و به همين جهت امام(عليه السلام) در ادامه سخن چنين مى فرمايد: «پيامبر راستگو(صلى الله عليه وآله) فرمود: گاه خداوند بنده اى را دوست دارد ولى عملش را مبغوض مى شمرد و گاه عملش را دوست دارد و شخصش را مبغوض مى داند» دليل جدايى ظاهر از باطن و عمل از عقيده در اين گونه موارد، عوامل فوق العاده اى است که رخ مى دهد و شخص را از آن اصل کلى دور مى سازد; مثلا همنشينى با بدان و خوبان و قرار گرفتن در محيط هاى سالم يا فاسد و همچنين تعصب ها، کينه ها، حسادت ها، هوس هاى شديد و تبليغات مسموم يا سالم و فقر و تنگدستى فوق العاده و مانند آن، اين هاست که گاهى هماهنگى ظاهر و باطن را بر هم مى زند و از کوزه چيزى برون مى تراود که در آن نيست. #خطبه۱۵۴