✍محمد علی ملک #اتفاقات_زبانی میان #شارع و #عرف در بیان #شیخ_اعظم_انصاری #سوال : چه اتفاقی در محاورات شارع و مبینان شریعت برای مفاهیم عرفی الفاظ رخ داده است؟ #جواب : با تتبع در آثار شیخ اعظم انصاری متوجه می شویم که چهار نوع اتفاق در محاورات شارع مقدس و مبینان شریعت برای مفاهیم عرفی الفاظ رخ داده است. دسته بندی و شناخت این اتفاقات باعث می شود تا مسیر درست را هنگام مقابله با الفاظ هر دسته در ادله شرعی بپیماییم. #اتفاق_اول : تحقق مفهوم شرعی و حذف مفهوم عرفی ● توضیح : مراد از اتفاق اول این است که مفاهیم عرفی الفاظ از میان رفته و مفاهیم جدید در کلام شارع برای آن الفاظ ایجاد شده است. این مفاهیم جدید توسط شارع وارد زبان شده است. این مفاهیم به "حقیقت شرعیه" یا "متشرعه" (بنابر تفاصیلی) نامگذاری شده اند. شیخ اعظم انصاری درباره ی حقیقت شرعیه و متشرعه در آثار خود ، مطالبی ارائه کرده است. ● روش شناخت : الفاظ عبادات مصداق اتفاق اول است که به صورت منضبط در کتب فقه و اصول مشخص هستند. گفتنی است مفاهیم عرفی این دسته از الفاظ حتی در استعمالات خود عرف نیز دیگر وجود نداشته یا به ندرت مشاهده می شود. فلذا به راحتی می توان الفاظ این دسته را -چه در کلام شارع و چه در کلام عرف- بر معانی شرعی حمل کرد و به صورت کامل حکم به حذف مفهوم عرفی از صحنه زبان داد. (البته ممکن است پیرامون این اتفاق اول حواشی دیگری -از جمله زمان تحقق مفهوم شرعی و حذف مفهوم عرفی در صحنه زبان- باشد که در کتب اصول فقه ذیل فصل حقیقت شرعیه مفصل بحث شده است) [منابع : مطارح الأنظار،ج1،ص85] #اتفاق_دوم : تحقق مفهوم شرعی در کنار پذیرش مفهوم عرفی ● توضیح : مراد از اتفاق دوم حالتی است که ضمن پذیرش و استعمال مفاهیم عرفی الفاظ در کلام شارع ، مشاهده می کنیم که شارع جدای از مفاهیم عرفی مفاهیم دیگری برای آن الفاظ در نظر گرفته و الفاظ را در آن مفاهیم نیز استعمال می کند. با تتبع در کلام شارع و آشنایی با مواضع کلام او می توانیم به این دسته از الفاظ آگاهی پیدا کنیم. "عرف الشارع ، عرف الامام" از عنوانهایی است که عمدتا برای این دست از مفاهیم شرعی الفاظ به کار رفته است. ● روش شناخت : همانطور که مشخص بود فرق این دسته الفاظ با الفاظ دسته قبل در این است که مفاهیم عرفی الفاظ قبل از میان رفته و سراغی از آن نه در کلام شارع و نه عرف نمی توان گرفت ، اما مفاهیم عرفی این دسته از الفاظ پا بر جاست فلذا برای تشخیص اینکه کجا در محاورات شارع و عرف مخاطب شارع ، مفاهیم عرفی به کار رفته و کجا مفاهیم شرعی بایستی در پی قرائن بود.شیخ اعظم انصاری قرائنی برای تمییز این دست از مفاهیم شرعی از مفاهیم عرفی ارائه کرده است. [منابع:كتاب الطهارة،ج1،ص184وج4،ص205-207 ] #اتفاق_سوم : تعامل مفهوم شرعی با مفهوم عرفی ● توضیح : اتفاق سوم زمانی رخ می دهد که شارع مفاهیم مد نظر خود را در کنار مفاهیم عرفی الفاظ مد نظر ، به صورت تعاملی بیان کند. به عبارت دیگر شارع مقدس مفهوم شرعی کاملا جدا برای لفظ در نظر نگرفته و صرفا مفهوم عرفی را مطابق با مفاهیم مد نظر خود تصحیح می کند. این حالت حتی باعث می شود که گفته شود در بعضی موارد اصلا مفهوم شرعی شکل نگرفته و تنها و تنها مفهوم عرفی توسط شارع اصلاح می شود. البته در عبارت صحیحتر گفته می شود مفهوم عرفی در سیر تکامل با مفهوم شرعی متحد شده و مفهوم کاملا مطابق با واقع شکل می گیرد. فلذا نامگذاری آنها به "واقع المفهوم" قابل فهم است.برای اصلاح مفهوم عرفی توسط شارع گونه های مختلفی ذکر گشته که برخی از آنها را شیخ اعظم نمی پذیرد چون دون شان شارع است. گفتنی است تفاوت این اتفاق با اتفاق اول در این است که در اتفاق اول مفهوم عرفی به کلی کنار زده شده در حالیکه در این اتفاق مفهوم عرفی اصلاح می گردد. ● روش شناخت : دقت در بیانات و مجموعه احکام شارع پیرامون مفاهیم این دسته از الفاظ و مقایسه آنها با زمانی که در کلام عرف استعمال شده اند ، می تواند ما را به مجموعه اصلاحات شارع در مورد مفاهیم این الفاظ برساند. قرائن دیگری نیز برای شناخت دقیق این مفاهیم وجود دارد. [منابع:كتاب الطهارة،ج3،ص119و120و187/مطارح الأنظار،ج1،ص37 و 38 و 40-44وج4،ص167-169/أحكام الخلل في الصلاة،ج1،ص132] #اتفاق_چهارم : عدم تحقق مفهوم شرعی و پذیرش مفهوم عرفی ● توضیح : اتفاق چهارم کاملا واضح است. در این اتفاق شارع مقدس همان مفاهیم عرفی را بدون هیچ تاسیس و تکمیلی برای الفاظش در نظر می گیرد. خصوصا که زبان شارع در بیان احکام زبان عرف است. نامگذاری آنها به "معانی عرفی" کاملا وجیه است. ● روش شناخت : با به دست نیامدن نتیجه ای از اعمال روش شناخت های اتفاقات سابق ، یقین می کنیم که اتفاق چهارم رخ داده و بدیهی است با رجوع به عرف ، مفهوم عرفی لفظ را می شناسیم. [منابع:كتاب الطهارة،ج3،ص331وج2،ص168/فرائد الأصول،ج1،ص137 👈 در ایتا @Kiamojtabaphd