نماز ميّت ‏ بر مسلمانان لازم است وقتى خبر مرگ مسلمانى را شنيدند، براى نماز او حاضر شوند و اين واجب، واجب كفايى است يعنى اگر يك نفر يا گروهى انجام دهند، از بقيّه ساقط مى‏شود. غسل و كفن و دفن او نيز واجب كفايى مى‏باشد. واجب است بر هر ميّت مسلمان و شيعه، كه بالغ باشد، نماز ميّت بخوانند و بنابر احتياط واجب، بر بچّه نابالغ كه كمتر از شش سال نداشته باشد، نيز نماز بخوانند. سزاوارترين افراد، براى نماز بر ميّت، وارث او است و شوهر نسبت به همسرش از ديگران اولى‏ است (و اگر ديگران مى‏خوانند از آنها اجازه بگيرند). واجب است نمازگزار، نماز را رو به قبله بخواند، و سر جنازه به‏ سمت راست و پاى او به سمت چپ نمازگزار باشد، و ميّت را بر پشت بخوابانند. در نماز ميّت طهارت شرط نيست؛ يعنى پاك بودن بدن و لباس و داشتن وضو يا غسل و تيمّم، لازم نيست ولى بهتر است اين امور رعايت شود. مستحب است، اگر ميّت مرد است، امام جماعت يا كسى كه فرادى بر او نماز مى‏خواند روبه‏روى وسط قامت او بايستد و اگر ميّت زن است مقابل سينه‏اش قرار گيرد، و مستحب است كه پابرهنه نماز بخوانند؛ مثلًا پا را از كفش درآورند و روى كفش بگذارند كليات مفاتيح نوين، ص: 1186

خيرات براى اموات‏ سزاوار است بازماندگان، اموات خويش را فراموش نكنند؛ زيرا آنان دستشان از اعمال خير كوتاه است‏و لذا به احسان و دعاى فرزندان و خويشان و دوستان مؤمن خود، نيازمندند. مرحوم «علّامه مجلسى» مى‏فرمايد: مخصوصاً دعا كردن براى آنان در نماز شب و بعد از نمازهاى فريضه و در مكان‏هاى زيارتى خوب است و براى پدر و مادر بايد بيشتر دعا كرد و اعمال خير براى آنان بجا آورد. عمده خيرات براى پدر و مادر، اداى قرض آنان و اداى حقوق خدا و خلق از جانب آنان است. «1» در روايتى آمده است كه رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: براى مردگان خود هديه بفرستيد! گفتند: هديه براى آنان چيست؟ فرمود: صدقه و دعا. «2» همچنين فرمود: ارواح مؤمنان هر جمعه، به آسمان دنيا در برابر خانه‏ها و منزل‏هاى خود مى‏آيند و با صداى غمناكى ندا مى‏دهند كه اى خانواده ما، اى فرزندان ما و اى پدر و مادر و خويشان ما! به ما مهربانى كنيد؛ از اموالى كه در دست ما بود (و اكنون در اختيار شماست) با دادن درهمى و قرص نانى و جامه‏اى نسبت به ما ترحّم آوريد، كه خداوند شما را از جامه بهشت بپوشاند! رسول خدا صلى الله عليه و آله كه اين جملات را فرمود گريه كرد و صحابه نيز همراه او گريستند .... «3» همچنين آن حضرت فرمود: هر صدقه‏اى كه براى ميّت داده مى‏شود، فرشته‏اى آن را به مانند طبقى از نور مى‏گيرد و به كنار قبر مى‏آورد و مى‏گويد: « السَّلامُ عَلَيْكُمْ يا اهْلَ الْقُبُورِ » اين هديه را خانواده شما براى شما فرستاده‏اند. آنگاه آن ميّت اين هديه را تحويل مى‏گيرد و وارد قبرش مى‏كند كه همين سبب فراخى قبرش (و آسايش و آسودگى او) مى‏گردد. «4» مرحوم «علّامه مجلسى» مى‏فرمايد: «در حديث صحيحى آمده است كه امام صادق عليه السلام در هر شب براى فرزند خود و در هر روز، براى پدر و مادر خود، دو ركعت نماز مى‏خواندند (و به‏روح آنان هديه مى‏كردند) در ركعت اوّل سوره « انّا انزلناه‏ » و در ركعت دوم سوره « كوثر » را مى‏خواندند». «5» نكته قابل توجّه آن است كه انجام كارهاى خير، جهت اموات براى كسانى كه آن را انجام مى‏دهند نيز ثواب و پاداش فراوان دارد. امام صادق عليه السلام فرمود: ثواب اعمال خير، براى كسى كه براى مردگان انجام مى‏دهد، براى او و براى آن مرده، هر دو نوشته مى‏شود. «6» _____________________________ (1). زاد المعاد، صفحه 573. (2). مستدرك الوسائل، جلد 2، صفحه 484، حديث 23. (3). همان مدرك، حديث 24. (4). همان مدرك، صفحه 114، حديث 11. (5). زاد المعاد، صفحه 573. (6). همان مدرك، صفحه 574.

صبر بر مصيبت و مراسم سوگوارى ‏ مرحوم «علّامه مجلسى» مى‏نويسد: «لازم است مصيبت‏ديدگان، در مصيبت صبر كنند، و به قضاى الهى راضى باشند، و بدانند كه خداوند صابران را پاداش فراوانى عنايت مى‏فرمايد. مستحب است بسيار بگويند: «إنَّا لِلَّهِ وَإنَّا إلَيْهِ راجِعُونَ» ، تا گناهانش آمرزيده شود» (و مفهوم آيه كه «همه چيز حتّى خود ما، از خداييم و به سوى او باز مى‏گرديم»، روح را آرامش مى‏بخشد). در روايتى با سند معتبر مى‏خوانيم: هركس مصيبتى را به‏خاطر آورد- اگر چه مدّتى از آن گذشته باشد- و بگويد: إنَّا لِلَّهِ وَ إنَّا إلَيْهِ راجِعُونَ، وَ الْحَمدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ، اللَّهُمَّ اْجُرْني‏ عَلى‏ ما از خداييم و به سوى او باز مى‏گرديم و ستايش ويژه پروردگار جهانيان است. خدايا بر اين‏ مُصيبَتي‏، وَ اخْلُفْ عَلَىَّ أفْضَلَ مِنْها، پاداش آن مصيبت به او داده خواهد شد». «1» مصيبت مرا پاداش ده و بهتر از آن را برايم جانشين قرار ده به خصوص، صبر كردن بر مصيبت از دست دادن فرزند بسيار سفارش شده است و به گفته «علّامه مجلسى» رحمه الله در حديث معتبرى آمده است: «هر كس فرزندش از دنيا برود و بر آن صبر و شكيبايى كند، براى‏او بهتر است از آن‏كه فرزندان زيادى از وى بمانند و در راه خدا جهاد نمايند!». و روايت شده است: «پاداش مؤمن به خاطر از دست دادن فرزندش بهشت است ...». «2» مناسب است انسان به هنگام مصيبت، به ياد مصائب اهل بيت عليهم السلام و پيشوايان بزرگ بيفتد و به ياد مظلوميّت آنان اشك بريزد كه به يقين پاداشى مضاعف خواهد داشت و در ضمن به آرامش نيز مى‏رسد. در احاديث معتبرى آمده است كه: «به هر كس مصيبتى رسد، مصيبت و مشكلات رسول خدا صلى الله عليه و آله را به ياد آورد كه مصيبت‏هاى او، از دشوارترين مصائب مى‏باشد» «3» و در هر مصيبتى فكر كند كه ممكن بود از آن مهمتر واقع شود، و واقع نشده، و خدا را بر آن شكر گويد. در روايت معتبرى از امام صادق عليه السلام نقل شده است كه آن حضرت به هنگام مصيبت اين دعا را مى‏خواندند: الْحَمْدُللَّهِ الَّذِي لَمْ يَجْعَلْ مُصِيبَتِي فِي دِيني، وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَوْ حمد و سپاس مخصوص خداوندى است كه مصيبت را در دينم قرار نداد، و حمد و سپاس مخصوص خداوندى است كه اگر ________________________ (1). زاد المعاد، صفحه 570. (2). همان مدرك، صفحه 572. (3). همان مدرك. كليات مفاتيح نوين، ص: 1195 شاءَ جَعَلَ مُصِيبَتي أَعْظَمَ مِمَّا كانَتْ، وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى الْأَمْرِ الَّذِي شاءَ مى‏خواست مصيبتم را بزرگتر از آن كه بود قرار مى‏داد، و حمد و سپاس مخصوص خداوند است بر آنچه اراده‏ أَنْ يَكُونَ فَكانَ. «1» انجام آن كرد و انجام شد. براى عزادارى بر اموات، نبايد بازماندگان مرتكب كارهاى خلاف شرع گردند و يا در هزينه‏ها دچار اسراف شوند. مناسب است، مراسم عزادارى و مجلس فاتحه، ساده برگزار شود و از آن هزينه‏ها، براى انجام امور خير و پرداخت كفّارات و ديون ميّت و نماز و روزه او- اگر نماز و روزه قضا دارد- مصرف كنند. همچنين از حركات ناپسند به هنگام ندبه و گريه و عزادارى براى ميّت، پرهيز نمايند و با گذاشتن دستگاه‏هاى صوتى قوى، براى مردم و همسايگان مزاحمت ايجاد نكنند. مرحوم «علّامه مجلسى» مى‏گويد: «مشهور آن است كه به هنگام عزادارى- جز در مرگ پدر و برادر- جامه دريدن و پاره كردن يقه، جايز نيست، و همچنين جايز نيست، انسان در مرگ كسى صورت و بدن خود را بخراشد و مو از سر و صورت بكند». «2» اگر مرد در مرگ زن، يا فرزند، لباس خود را پاره كند، يا زن در عزاى ميّت، صورت خود را بخراشد، به طورى كه خون بيايد، يا موى خود را بكند، بنابر احتياط واجب، بايد كفّاره‏اى مانند كفّاره قسم بدهد، يعنى ده فقير را اطعام كند و يا آنها را با لباسى بپوشاند و اگر نتواند، سه روز روزه بگيرد؛ بلكه اگر خون هم نيايد نيز، به اين دستور عمل نمايد. «3» گريه و ندبه براى ميّت جايز است، ولى نوحه‏سرايى او بايد بحقّ باشد و در ذكر اوصاف ميّت مبالغه نكند و دروغ نگويد. البتّه بجاست كه به عيوب ميّت اشاره نشود. «4» به هر حال، ندبه و گريه- كه از عواطف انسانى سرچشمه مى‏گيرد- جايز، بلكه پسنديده است؛ ولى در هر حال، نبايد از اعتدال خارج شود يا به گناه آلوده گردد، بلكه با صبر و شكيبايى و توجّه به مسأله مرگ، كه روزى دامان همه ما را خواهد گرفت، و آمادگى براى حسابرسى الهى، علاوه بر دريافت پاداش «صابران»، به خود سازى و تهذيب نفس بپردازد، و گرد و غبار غفلت را- كه سبب انواع گناهان است- از روح و جانش بزدايد و توجّه‏اش را به خدا بيشتر كند. از خداوند بزرگ مى‏خواهيم كه عاقبت همه ما را ختم به خير فرمايد و مرگ را آغاز آرامش و آسايش ما قرار دهد. ______________________________ (1). زاد المعاد، صفحه 573. (2). همان مدرك، صفحه 569. (3). همان مدرك، صفحه 570 و رس

اله‏هاى توضيح المسائل. (4). همان مدرك، صفحه 571.

تسليت به بازماندگان ‏ تسلّى بازماندگان و همدردى با صاحبان عزا از اصول انسانى و اسلامى به شمار مى‏رود. كسى كه عزيزى را از دست داده، وقتى حضور مردم در مراسم مختلف و تسليت آنان را ببيند، اندوه و آلامش كاسته مى‏شود؛ به همين دليل، در روايات اسلامى نسبت به اين امر تأكيد فراوان شده است. مرحوم «علّامه مجلسى» مى‏نويسد: مستحب است صاحبان عزا را تسليت گفته و آنها را به صبر و شكيبايى دعوت كرد، چه قبل از دفن ميّت و چه بعد از آن، و بعد از دفن، مورد تأكيد بيشترى است؛ كمترين چيز در تسليت آن است كه نزد مصيبت‏ديده بروند تا آنها را ببيند و آرام گيرد. در روايتى از رسول خدا صلى الله عليه و آله آمده است: «هر كس اندوهگينى را دعوت به صبر كند، در قيامت خداوند او را از لباس‏هاى زيباى بهشتى بپوشاند، و هر كس مصيبت‏زده‏اى را به صبر و شكيبايى دعوت كند، خداوند پاداش آن صاحب مصيبت را به وى كرامت كند، بى آن‏كه از اجر صاحب مصيبت چيزى كاسته شود». همچنين مستحب است تا سه روز، ديگران- مخصوصاً همسايگان- براى اهل خانه ميّت كه عزادارند، غذا بفرستند. «1» متأسّفانه در عصر ما قضيّه برعكس شده و گروه‏هاى زيادى از مردم، انتظار دارند عزاداران از آنها پذيرايى كنند، و گاه مخارج هنگفتى بر آنان تحميل مى‏شود و مصيبت آنها را افزون مى‏كند؛ چه خوب است اين بدعت‏ها ترك شود. ______________________________ (1). زاد المعاد، صفحه 570 و 571. (با تصرّف و تلخيص)

📽گزارشی از کتاب «سه دقیقه در قیامت» در اخبار سیما: http://m.aparat.com/v/1wvT6

عذاب وحشتناک ارتباط نامشروع با نامحرم در روز قیامت استاد： شیخ حسین انصاریان

💥نور شگفت انگیز عالم برزخ استاد انصاریان