حکایت سینماتوگراف ۲- بخش سی و پنجم 🔰 ســینمای دهــه ۷۰ نفوذ تفکر دوران به اصطلاح سازندگی به درون سینما 👤 #سعید_مستغاثی 🔸از ابتدای دهه ۷۰ و تقریبا مقارن برکناری محمد خاتمی از پست وزارت ارشاد با توجه به سیاست‌های اعلام شده دوران به اصطلاح سازندگی و قطع تدریجی کمک‌های دولتی از تولیدات داخلی، نوعی خودکفایی اجباری شامل حال سینما هم شد، خودکفایی که معنایش در سینما، در واقع پرهیز از ساخت فیلم‌های فرهنگی و به اصطلاح کم‌فروش بود و جهت گیری به سمت تولید فیلم‌هایی که لااقل در گیشه بتوانند بخشی از هزینه ساخت خود را جبران نمایند. 🔸 از همین روی فیلمسازان به سمت عناصر به اصطلاح گیشه پسند مانند ستاره و قهرمان و قصه و حادثه و تعلیق و زد و خورد و تعقیب و‌گریز و... رفتند. ظاهرا قرار بود که به‌تدریج سینما و تولیداتش در اختیار بخش خصوصی قرار داده شده و کم‌کم رنگ تجارت و صنعت بگیرد. 🔸آغاز این دوره (به جز زمان کوتاه تصدی علی لاریجانی بر وزارت ارشاد که چندان در بحث ما قرار نمی‌گیرد) با وزارت مصطفی میرسلیم و معاونت سینمایی عزت‌الله ضرغامی مصادف گردید که حدود ۵ سال به طول انجامید و در عین بها دادن تدریجی به فعالیت بخش خصوصی، هر سال قوانین و ضوابط شداد و غلاظ برای تولید فیلم‌ها در مجموعه‌ای مکتوب تحت عنوان «دفترچه سینمایی سال» درج می‌گردید تا جایی که حتی برای نوع پلان فیلم نیز محدودیت قرار داده شد. 🔸اگرچه افت محسوس مخاطب نسبت به دوره نخست بارز به نظر می‌رسید و شیب منحنی استقبال مخاطب سینمای ایران آغاز شده بود اما بعضی کارشناسان این افت مخاطب را فقط نسبت به ۲-۳ سال پایانی دوره اول دانسته‌اند که بازتاب اتمام جنگ هشت ساله و ایجاد فضای پس از آن، عوامل مهم هجوم مردم به سوی سرگرمی و سینما به شمار می‌آیند. 🔸می‌توان براساس آمار و اسناد ادعا کرد که از سال ۱۳۷۶ به بعد و همراه به اصطلاح بازشدن جو فرهنگی/هنری جامعه و شکسته شدن بسیاری از خطوط قرمز سال‌های قبل، به جای شکوفا شدن سینما خصوصا در حیطه سوژه‌ها و مسائل مختلف، سینمای ایران دچار پسرفتی شد که به اعتقاد بسیاری از کارشناسان و منتقدان، پدیده مبتذل و مذموم «فیلمفارسی» را به طور رسمی به عرصه آن بازگرداند. از همین سال به بعد است که فیلم‌های معروف به «دختر/پسری» پرده سینماهای ایران را اشغال نمود و تکرار فاجعه بار آن، تماشاگر را از سالن‌های سینما‌گریزان ساخت. #تصویر_روز https://kayhan.ir/001CmV

واکاوی تاریخ سینمای پس از انقلاب - حکایت سینماتوگراف 2 - بخش پنجاه و شش 🔰 جهش سینمای مستند از سال 1388 👤 #سعید_مستغاثی 🔸سال 1388 را می‌توان نقطه عطفی برای سینمای مستند ایران به شمار آورد. تا این سال فیلم‌های مستند بسیاری در ایران ساخته شده بود که ریشه‌های شکل گیری و سپس تکامل و گسترش آن را در جلد نخست از این دفتر به تفصیل و با ارائه اسناد و مدارک و شواهد معتبر و مستند آوردم. 🔸اما در سال‌های پس از پیروزی انقلاب، مستند سازی همچون سال‌های قبل از آن و به همان روال ادامه داشت. فیلم‌هایی که این بار به جای تعریف وتمجید ازنظام شاهنشاهی و لوله کشی‌های نفت و «جواهرات سلطنتی»و«تپه‌های سیلک» و«جام حسنلو»، به انقلاب و دستاوردهای نهضت مردم و پس از آن جنگ تحمیلی و دوران دفاع مقدس می‌پرداخت. 🔻فیلم‌هایی همچون «برای آزادی» ساخته حسین ترابی یا «17 شهریور» و یا مستندهای شهید سید مرتضی آوینی از مناطق محروم ایران مانند «خان گزیده‌ها» یا «هفت قصه از بلوچستان» درباره بشاگرد و به خصوص مجموعه به یاد ماندنی «روایت فتح» که در چند فصل ساخته شد، از آن جمله هستند. 🔸اما از سال 1388، تحول مهمی در مستندسازی ایران صورت پذیرفت و تعدادی از مستندسازان جوان که در جریان وقایع بعد از انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری با طرح و توطئه‌های بی‌پرده و فتنه‌های هدایت شده از خارج کشور مواجه شده بودند، روی به مستندسازی آوردند. جوانانی که اغلب در جریان فعالیت‌های هنری و سینمایی نبودند و اکثرا از رشته‌های فنی به میدان آمده، احساس تکلیف کردند و به ساختن آثار مستند روی آوردند. 🔸هر یک از این فیلم‌های مستند به چالشی از مشکلات و معضلات اجتماعی و سیاسی و فرهنگی و اقتصادی این کشور می‌پرداخت و سعی در طرح سؤال و ابهاماتی داشت که به حل و رفع آن چالش و مشکلات کمک نموده و دانشگاه‌ها و دانشجویان را در مسیر حل و رفع آنها قرار دهد. 🔸آنچه در این فیلم‌های مستند بارز بود و نسبت به اغلب مستندهای قبلی متفاوت به نظر می‌رسید، پرداختن به پشت صحنه و عوامل پنهان اتفاقات اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و فرهنگی و همچنین نقب زدن به ریشه‌های تاریخی و فرهنگی و ارتباط با طرح‌های امروزین کانون‌های سلطه‌گر بین‌المللی بود. اغلب فیلم‌های یاد شده به پیوند معضلات و مشکلات یاد شده با تاریخ دو سده تهاجم فرهنگی غرب، یا به برنامه‌های مراکز بین‌المللی و یا جست‌وجوی ریشه‌های چالش‌های امروز در ماهیت و تضاد ماهوی با کانون‌های استعماری می‌پرداختند. 🔸بعدا و در سال 1394 این گروه با نگارنده تماس گرفت و در همان سال و همچنین 1395 در دفترشان جلساتی داشتیم در مورد مستندسازی که به مشورت برای مستند جدیدشان هم انجامید. فیلم مستندی که می‌خواستند درباره مسائل اقتصادی تولید کنند. قرار شد با مرحوم حسن شایانفر (مدیر سابق دفتر پژوهش‌های مؤسسه کیهان) هم دیداری داشته باشند که با فوت آن مرحوم به جایی نرسید و ارتباطمان هم قطع شد. 🔸متاسفانه در سال‌های بعد‌، برخی از این مستندسازان جوان به دلائل پرداختن به مسائل تاریخی و اجتماعی و ساخت فیلم‌هایی مستند که غالبا از پژوهش‌های دقیق و عمیق بی‌بهره بود و همچنین گرفتاری در یک بحران فکری به نام «سندرم جذب» که‌ گریبان بخشی از نیروهای جبهه فرهنگی انقلاب را گرفت، به بیراهه گرایش پیدا کرده و آثاری ساختند که در واقع نقض غرض خود بود و به ضد خویش بدل شدند. #تصویر_روز https://kayhan.ir/001E0Q