📌 مسئله حساس واردات کالاهای اساسی ✍️ مهدی فامیل‌محمدی؛ کارشناس تجارت خارجی #مسیرنگار 🔹حدود ۶۰ درصد از حجم کل واردات کشور معادل ۲۵ درصد از ارزش کل واردات را کالاهای اساسی کشاورزی تشکیل می‌دهد. عمده این واردات با استفاده از ارز ترجیحی و منابع درآمدی دولت تأمین می‌شود. با این حال، وابستگی زیاد به واردات، به ویژه از کشورهای تحریم‌کننده، تهدیدی جدی برای امنیت غذایی کشور به شمار می‌رود. در شرایط جنگ اقتصادی، ضروری است علاوه بر توجه به افزایش ضریب خودکفایی، الگوی وارداتی کشور به سمت کاهش وابستگی به کشورهای تحریم‌کننده حرکت کند. 🔹در حال حاضر، وابستگی شدیدی به شرکت‌های بزرگ غربی در زمینه واردات کالاهای اساسی مانند غلات، نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی در کشور وجود دارد. این شرکت‌ها، به خصوص چهار شرکت بزرگ آمریکایی و اروپایی معروف به ABCD (آرچر، بونگه، کارگیل و دریفوس)، بخش عمده‌ای از تجارت جهانی این کالاها را در دست دارند. وابستگی به این شرکت‌ها، کشور را در برابر نوسانات بازار جهانی و سیاست‌های تجاری آنها آسیب‌پذیر کرده است. مشکل اصلی برای معامله با این شرکت‌ها، الزام آن‌ها به پرداخت با ارزهایی مانند دلار و یورو و از طریق سیستم بانکی غربی است که علاوه بر هزینه‌های امنیتی و سیاسی، کارمزد قابل توجهی را نیز به همراه خواهد داشت. اصرار سیاستگذاران به استفاده از ارز حاصل از صادرات نفت برای واردات کالاهای اساسی، مشکل را پیچیده‌تر نیز کرده است. 🔹از طرفی در بودجه دو سال اخیر، کاهش سهم ارزی واردات کالای اساسی به دولت تکلیف شده است. بنابراین پیشنهاد می‌شود برای زدن دو نشان با یک تیر، اقدام به حذف واسطه‌گران لجستیکی و نظام پرداختی واردات از طریق انطباق نقشه ارزی و تجاری کشور با یکدیگر شود. یک راهکار این اقدام، انتقال مصارف ارزی واردات کالای اساسی به محل تولید این منابع یعنی کشور چین است. این امر می‌تواند هم به کاهش هزینه‌های واردات کمک کند و هم وابستگی به شبکه تأمین‌کننده غربی را کاهش دهد. بعنوان راهکار دیگر، استفاده از ظرفیت کشورهایی مانند برزیل برای تهاتر کالاهای اساسی با نیازهای متقابل این کشور نیز می‌تواند به بهبود تراز تجاری و تقویت امنیت غذایی کمک کند. @masireqtesad

📌 تحول ریلی کلانشهرها ✍️ حسین جعفری حقگو؛ کارشناس مسکن و شهرسازی #مسیرنگار 🔹 شهرهای اقماری پیرامون کلان‌شهرها به‌ویژه تهران، با هدف تمرکززدایی جمعیتی شکل گرفته‌اند، اما دسترسی کارآمد به شهر مادر از طریق حمل‌ونقل ریلی روزانه برون‌شهری به عنوان عاملی کلیدی در برنامه‌ریزی کالبدی و سیاست‌گذاری مسکن مطرح است. بررسی تجربه کلان‌شهرهای جهانی نشان می‌دهد حل بحران مسکن در قالب منطقه کلان‌شهری و با تکیه بر شبکه ریلی پرسرعت و کم‌تاخیر محقق شده است. 🔹 با این حال، در ایران چالش‌هایی مانند سرعت پایین قطارها، تاخیرات مکرر، خطوط فرسوده و مشترک با قطارهای باری و نبود سرمایه‌گذاری کافی (دولتی و خصوصی) موجب کاهش جذابیت این سیستم شده است. از سوی دیگر، رقابت ناعادلانه با حمل‌ونقل جاده‌ای به دلیل قیمت پایین سوخت و مدل اقتصادی نامناسب در بخش ریلی، انگیزه مشارکت بخش خصوصی را تضعیف کرده است. 🔹 برای بهبود این وضعیت، راهکارهایی مانند احداث خطوط مجزای پرسرعت (اکسپرس)، نوسازی خطوط موجود با کاهش فواصل قطعه‌بندی، توسعه ناوگان پیشرفته (کشنده‌های پرسرعت و کم‌مصرف)، تنوع‌بخشی به سبد انرژی (برقی/هیبریدی) و بازطراحی مدل اقتصادی با مشوق‌های مالیاتی و قیمت‌گذاری رقابتی پیشنهاد می‌شود. ✅ این اقدامات نه‌تنها زمان سفر را کاهش می‌دهد، بلکه با جذب مسافران روزانه، نقش موثری در توسعه متوازن کلان‌شهرها و حل بحران مسکن ایفا خواهد کرد. @masireqtesad

📌 سرمایه‌گذاری بانک‌ها، موتور محرک اقتصاد ✍️ مجتبی شهرابی فراهانی؛ کارشناس پول و بانک #مسیرنگار 🔹 سرمایه‌گذاری بانک‌ها، به‌ویژه در کشورهایی مانند ایران که بازار سرمایه توسعه‌یافته‌ای ندارند، می‌تواند نقش مهمی در رشد اقتصادی داشته باشد. قانون رفع موانع تولید در سال ۱۳۹۴ با هدف کاهش ریسک‌های بانکی، سرمایه‌گذاری بانک‌ها در فعالیت‌های غیربانکی را محدود کرد. 🔹 این محدودیت باعث کاهش چشمگیر میانگین نرخ رشد موجودی سرمایه، طی سال‌های ۱۳۹۱ تا ۱۳۹۶، از ۲.۷ درصد به ۰.۲ درصد طی سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۰ بود و بسیاری از پروژه‌های تولیدی و عمرانی را از حمایت مالی محروم کرد. 🔹 بانک‌ها در ایران از طریق مشارکت حقوقی و سرمایه‌گذاری مستقیم فعالیت می‌کنند و می‌توانند با تمرکز بر طرح‌های صادرات‌محور و صنایع پیشران، به افزایش تولید و اشتغال کمک کنند. 🔹 برای بهبود این وضعیت، پیشنهاد می‌شود نقش راهبردی بانک‌ها در سرمایه‌گذاری‌های مولد احیا شود، از ظرفیت شرکت‌های زیرمجموعه استفاده شود، صنایع استراتژیک شناسایی شوند و نهادهای نظارتی مستقل ایجاد شوند. ✅ این اقدامات می‌تواند ضمن افزایش کارایی اقتصاد، به کاهش وابستگی به واردات و رشد اقتصادی کمک کند. @masireqtesad

📌 توافقات تجاری ایران؛ کُند و ناکارآمد ✍️ محمدمحسن نجفیان؛ کارشناس تجارت خارجی #مسیرنگار 🔹 با وجود انعقاد بیش از ۱۴۰ موافقتنامه تجاری ایران با کشورهای مختلف در ۴۵ سال گذشته، تنها ۱۰ مورد از آن‌ها به توافقات ترجیحی یا آزاد تبدیل شده‌اند. این مسئله ناشی از عدم اولویت‌بندی صحیح شرکای تجاری، عدم پیگیری اجرای توافقات و کلی بودن چارچوب این موافقتنامه‌هاست که باعث کاهش اثربخشی آن‌ها می‌شود. 🔹 فرآیند تصویب این موافقتنامه‌ها در ایران بسیار زمان‌بر است و از مرحله مذاکره تا لازم‌الاجرا شدن می‌تواند ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد. به عنوان مثال، موافقتنامه تجارت ترجیحی با اندونزی حدود دو سال و موافقتنامه تجارت آزاد با اتحادیه اوراسیا بیش از هشت سال به طول انجامیده است. این در حالی است که بسیاری از موافقتنامه‌های تجاری بین‌المللی در کمتر از شش ماه به مرحله اجرا می‌رسند. 🔹 این تاخیرها نشان می‌دهد که فرآیندهای داخلی تصویب موافقتنامه‌های تجاری در ایران نیازمند بازنگری و اصلاح است تا بتوان از ظرفیت تجارت دوجانبه و چندجانبه برای توسعه اقتصادی و خنثی‌سازی تحریم‌ها بهره برد. @masireqtesad

📌 زغال سنگ؛ فرصت هدر رفته ایران ✍️ مصطفی عباسیان؛ کارشناس انرژی #مسیرنگار 🔹 ایران با وجود داشتن ۱۲ میلیارد تن ذخیره زغال‌سنگ، از این منبع ارزشمند انرژی کمترین استفاده را می‌کند. در حالی که بسیاری از کشورهای جهان از زغال‌سنگ در سبد انرژی خود بهره می‌برند، ایران تاکنون حتی یک نیروگاه زغال‌سوز را راه‌اندازی نکرده است. 🔹 بررسی آمارها نشان می‌دهد که گاز طبیعی با ۶۷.۶۶ درصد و نفت با ۳۰.۵۸ درصد بیشترین سهم را در سبد انرژی کشور دارند. در مقابل، سهم زغال‌سنگ تنها به ۰.۳۶ درصد محدود می‌شود که نشان‌دهنده عدم توجه جدی به این منبع انرژی است. 🔹 مهم‌ترین دلایل این وضعیت شامل سیاست‌های یارانه‌ای نامناسب، هزینه‌های بالای سرمایه‌گذاری، نبود زیرساخت‌های مناسب و اولویت‌بندی غلط در سیاست‌گذاری انرژی کشور می‌شود. به طوری که هزینه زغال‌سنگ تا شش برابر گاز یارانه‌ای است و این موضوع توجیه اقتصادی استفاده از آن را کاهش می‌دهد. ✅ برای بهبود این وضعیت، اصلاح ساختار یارانه‌های انرژی و ایجاد مشوق‌های سرمایه‌گذاری از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. تدوین سند جامع توسعه زغال‌سنگ با نگاه اقتصادی و زیست‌محیطی، گسترش همکاری‌های بین‌المللی در حوزه اکتشاف و استخراج و سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین فرآوری زغال‌سنگ از دیگر راهکارهای پیشنهادی است. همچنین توجه به ظرفیت‌های صادراتی و ایجاد ارزش افزوده در زنجیره تولید می‌تواند چشم‌انداز روشنی را برای توسعه این بخش از صنعت انرژی کشور ترسیم کند. @masireqtesad

📌 آیا پتروشیمی زمین‌گیر می‌شود؟ ✍️ علی‌رضا علی‌اکبری؛ کارشناس انرژی #مسیرنگار 🔹صنعت پتروشیمی به عنوان یک بخش راهبردی، نقش مهمی در توسعه اقتصادی ایفا می‌کند و محصولات آن در صنایع گوناگونی کاربرد دارد. پیش‌بینی می‌شود تقاضا برای محصولات پتروشیمی تا سال ۲۰۵۰ به شدت افزایش یابد و سهم آن در رشد تقاضای جهانی نفت به حدود ۵۰ درصد برسد. این رشد، ضرورت وجود سازوکارهای تأمین کارآمد را برای صنایع پایین‌دستی برجسته می‌کند. 🔹در ایران، با وجود ظرفیت بالای تولید (حدود ۹۲ میلیون تن)، چالش‌هایی مانند عدم توازن در زنجیره تأمین، نوسانات قیمت و عدم تطابق با استانداردهای بین‌المللی، مانع توسعه صنایع پایین‌دستی شده است. رقابت‌های سنگین، سودجویی دلالان و کمبود تنظیم‌گری، تأمین پایدار و آسان نهاده‌ها را با مشکل مواجه کرده است. 🔹ساز کارهای تأمین نهاده‌ها شامل دو بخش اصلی بسترهای عرضه (قراردادهای مستقیم، بازارهای فیزیکی، بورس، پلتفرم‌های تجارت الکترونیک، شرکت‌های توزیع) و ابزارهای تنظیمی (ذخایر استراتژیک، مشارکت و سرمایه‌گذاری مشترک، پایانه‌های ذخیره‌سازی، واردات نظام‌مند و اقتصاد چرخشی) است. طراحی و به‌کارگیری سازوکارهای مناسب با توجه به شرایط داخلی، برای توسعه پایدار این صنعت ضروری است. @masireqtesad

📌 احیای مرغ آرین؛ مسیر خودکفایی ✍️ محمدعلی ارفعی؛ کارشناس کشاورزی #مسیرنگار 🔹تامین نهاده‌های باکیفیت، چالش اصلی صنعت مرغداری ایران است. جوجه یکروزه، به عنوان نهاده کلیدی، در انحصار چند شرکت خارجی مانند تایسون و آویاژن قرار دارد. تجربه موفق شرکت تایسون آمریکا در خرید و توسعه سویه کاب نشان می‌دهد که اتصال لاین به یک زنجیره کامل تولید، عامل موفقیت است. 🔹در ایران، لاین مرغ آرین به دلیل عدم توسعه، توان رقابت با سویه‌های خارجی را از دست داده است. برای احیای آن، باید متولی واحدی از ابتدا تا انتهای زنجیره تعیین شود. 🔹در برنامه هفتم توسعه، سهم ۲۰ درصدی بازار برای مرغ آرین پیش‌بینی شده که تحقق آن تنها از طریق تولید قراردادی امکان‌پذیر است. موفقیت این طرح نیازمند حمایت دولت، تضمین بازار فروش و اعطای مزایای ویژه صادراتی به تولیدکنندگان مرغ آرین است تا انگیزه بیشتری برای استفاده از این سویه داخلی داشته باشند. @masireqtesad

📌 ضربه به اقتصاد گازی اسرائیل ✍️ مصطفی عباسیان؛ کارشناس انرژی #مسیرنگار 🔹رژیم صهیونیستی در سال‌های اخیر با افزایش تولید و صادرات گاز طبیعی به مصر و اردن، تلاش کرده است جایگاه اقتصادی و سیاسی خود را در منطقه تقویت کند. این رژیم که کمتر از ۲۵ سال است به تولید گاز روی آورده، توانسته سهم گاز طبیعی را در ترکیب انرژی خود به ۴۴ درصد برساند و با صادرات ۱۱.۶ میلیارد متر مکعب گاز در سال ۲۰۲۳، به یک بازیگر کلیدی در بازار گاز منطقه‌ای تبدیل شود. 🔹با این حال، گسترش بازار LNG و امکان جایگزینی گاز اسرائیل با منابعی مانند LNG قطر، فرصت‌هایی برای کاهش وابستگی مصر و اردن به گاز اسرائیل فراهم کرده است. از سوی دیگر، استفاده از ابزارهای اقتصادی و نفوذ سیاسی ایران می‌تواند راهکاری موثر برای کاهش وابستگی کشورهای منطقه به گاز اسرائیل و اعمال فشار بر این رژیم برای تغییر سیاست‌هایش باشد. 🔹جایگزینی واردات گاز اسرائیل با LNG قطر و تقویت روابط انرژی منطقه‌ای، می‌تواند موازنه قدرت را تغییر داده و حمایت از حقوق فلسطینیان را تقویت کند. @masireqtesad

📌 زنجیره تأمین؛ میدان نبرد 📰 نشریه فارین پالیسی #مسیرنگار 🔹خرابکاری در زنجیره‌های تأمین، از گذشته تا امروز، یکی از ابزارهای کلیدی در جنگ‌های اطلاعاتی و ژئوپلیتیکی بوده است. از جنگ سرد تا عصر دیجیتال، کشورها از نفوذ به زنجیره‌های تأمین برای جاسوسی و ضربه زدن به اقتصاد و زیرساخت‌های دشمنان خود استفاده کرده‌اند. نمونه اخیر این استراتژی، خرابکاری در دستگاه‌های ارتباطی (پیجرها) حزب‌الله لبنان است که توسط اسرائیل انجام شده و نشان‌دهنده تداوم اهمیت زنجیره‌های تأمین به‌عنوان نقطه ضعف حیاتی در جنگ‌های اطلاعاتی است. 🔹در طول تاریخ، مواردی مانند عملیات روبیکون توسط سازمان سیا یا نفوذ اتحاد جماهیر شوروی به زنجیره‌های تأمین غرب، ابعاد گسترده این استراتژی را آشکار کرده‌اند. در عصر دیجیتال، این نوع خرابکاری‌ها پیچیده‌تر شده‌اند؛ برای مثال، هک سولارویندز توسط روسیه نشان داد که نفوذ سایبری می‌تواند به زیرساخت‌های حیاتی آسیب برساند. 🔹چین نیز با رویکردی جامع و هماهنگ، از زنجیره‌های تأمین برای پیشبرد اهداف اقتصادی و نظامی خود بهره می‌گیرد. برخلاف شوروی، این کشور با ادغام تجارت، دولت و ارتش، از زنجیره‌های تأمین برای دستیابی به فناوری‌های پیشرفته و اطلاعات استراتژیک استفاده می‌کند. ⭕ برای مقابله با این تهدیدات، کشورها باید رویکردی جامع، پیشگیرانه و هماهنگ اتخاذ کنند. همکاری میان دولت‌ها، بخش خصوصی و نهادهای امنیتی در سطح بین‌المللی می‌تواند به ایجاد زنجیره‌های تأمین مقاوم و امن کمک کند و از سوءاستفاده دشمنان جلوگیری کند. امنیت زنجیره‌های تأمین، دیگر تنها یک مسئله اقتصادی نیست؛ بلکه به موضوعی حیاتی برای ثبات و امنیت جهانی تبدیل شده است. @masireqtesad

📌 تجارت ایران و فرصت‌های سوخته ✍️ محمدمحسن نجفیان؛ کارشناس تجارت خارجی #مسیرنگار 🔹 ایران دارای چندین موافقتنامه تجارت آزاد و ترجیحی با کشورهای مختلف است، اما سهم این توافق‌ها در تجارت خارجی کشور بسیار اندک (حدود ۵ درصد) است. 🔹 ایران دو موافقتنامه تجارت ترجیحی چندجانبه با گروه دی ۸ و اتحادیه اوراسیا دارد و در آستانه ورود به تجارت آزاد منطقه‌ای با اوراسیا است. همچنین، ۶ موافقتنامه تجارت ترجیحی دوجانبه با کشورهایی نظیر ترکیه، پاکستان و افغانستان دارد که با برخی از آن‌ها (مانند پاکستان) مذاکرات تجارت آزاد نیز در جریان است. 🔹 با وجود این، موافقتنامه‌های تجارت ترجیحی با تونس، کوبا و بوسنی و هرزگوین عملاً بی‌اثر بوده‌اند و حجم تجارت با این کشورها بسیار ناچیز است. تنها موافقتنامه تجارت آزاد ایران با سوریه نیز با وجود اصلاحات، تاکنون منجر به توسعه روابط تجاری نشده است. ⭕ این وضعیت نشان می‌دهد که ایران نتوانسته است به طور موثر از ظرفیت موافقتنامه‌های تجاری خود بهره‌برداری کند. برای بهبود این وضعیت، لازم است تا با اولویت‌بندی کشورها و کالاهای هدف، ضمن بازنگری و اصلاح موافقتنامه‌های موجود، برای انعقاد موافقتنامه‌های جدید نیز اقدام شود. @masireqtesad

📌 نفت ایران؛ عقب‌ماندگی و راهکارها ✍️ مصطفی عباسیان؛ کارشناس انرژی #مسیرنگار 🔹صنعت نفت و گاز ایران با وجود جایگاه دوم جهانی در ذخایر، عملکردی نامتوازن در صادرات و توسعه منابع دارد. بررسی داده‌های ۱۹۸۰ تا ۲۰۲۳ نشان می‌دهد میانگین صادرات نفت ایران (۱۷۱۵ هزار بشکه/روز) به‌مراتب کمتر از عربستان (۶۲۷۵ هزار بشکه) و حتی امارات (۱۹۹۹ هزار بشکه) است. 🔹کاهش شدید صادرات ایران پس از ۲۰۱۰ (به ۴۰۴ هزار بشکه در ۲۰۲۰) عمدتاً ناشی از تحریم‌هاست، درحالی که کشورهای رقیب با بهره‌برداری کارآمدتر و جذب فرصت‌های بین‌المللی، روندی صعودی داشته‌اند. اختلاف فاحش در صادرات انباشته (۳۵ میلیارد بشکه ایران در مقابل ۹۴ میلیارد بشکه عربستان) نیز گویای این شکاف است. 🔹در بخش سرمایه‌گذاری، ایران با حداکثر ۱۰ میلیارد دلار در سال، از عربستان (۲۵ میلیارد) و امارات (۱۵ میلیارد) عقب است. توسعه میدان پارس جنوبی به‌عنوان نقطه قوت ایران، با چالش‌هایی مانند تحریم‌ها و خروج شرکت‌های خارجی (نظیر توتال) روبه‌رو شد، اما با تکیه بر توان داخلی، تولید گاز ایران از قطر پیشی گرفت. درحالی که قطر در توسعه «گنبد شمالی» از مشارکت گسترده خارجی بهره برد، ایران ۸۰ میلیارد دلار در پارس جنوبی سرمایه‌گذاری کرد. ⭕ برای جبران عقب‌ماندگی، راهبردهای کلانی چون افزایش سرمایه‌گذاری خارجی، توسعه میادین مشترک، اصلاح قراردادهای نفتی (به‌ویژه رفع موانع حقوقی مشارکت در تولید) و تقویت فناوری داخلی پیشنهاد می‌شود. این اقدامات برای کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی و افزایش رقابت‌پذیری در بازار جهانی ضروری است. @masireqtesad

📌 تحول صنعت مرغ با پرورش قراردادی ✍️ محمدعلی ارفعی؛ کارشناس کشاورزی #مسیرنگار 🔹پرورش قراردادی، سازوکاری است که شرکت‌های زنجیره‌ای تولید گوشت مرغ برای افزایش تولید و تامین پایدار نیاز بازار از آن بهره می‌برند. این روش که در ایران حدود ۲۰ درصد از تولید گوشت مرغ را شامل می‌شود (در مقایسه با ۹۰ درصد در آمریکا)، مزایای متعددی برای طرفین قرارداد دارد. 🔹شرکت‌های زنجیره‌ای بدون نیاز به سرمایه‌گذاری سنگین در زیرساخت‌ها، تولید خود را افزایش داده و مدیریت یکپارچه‌ای بر زنجیره تامین اعمال می‌کنند. در مقابل، مرغداران با کاهش ریسک‌های تولید و بازاریابی، بر مدیریت مزرعه و تولید باکیفیت تمرکز می‌کنند و از منابع مالی و فناوری‌های جدید بهره‌مند می‌شوند. 🔹در ایران، ۷۰ درصد تولید گوشت مرغ توسط واحدهای مستقل انجام می‌شود که این امر مدیریت یکپارچه و تاب‌آوری صنعت را در برابر نوسانات کاهش می‌دهد. توسعه شرکت‌های زنجیره‌ای در قالب تعاونی‌ها یا هلدینگ‌ها و رفع موانع پرورش قراردادی ضروری است. تسهیم عادلانه سود، رسمیت بخشیدن به قراردادها و نظارت بر آن‌ها و تدوین قوانین ضد انحصار از جمله الزامات گسترش این روش است. ✅ دولت باید با تنظیم قوانین حمایتی و مدیریت بازار، بسترهای لازم را برای مشارکت موثر زنجیره‌ها و مرغداران فراهم کند تا ضمن تقویت صنعت مرغ، تاب‌آوری و پایداری آن افزایش یابد. @masireqtesad