چکیده ای از مباحث استاد محمد جواد حیدری در خصوص فقه برای دانشجویان مقطع ارشد

سلام تعریف فقه اقتصاد:فقه الاقتصاد» شاخه‌ای از فقه اسلامی است که وظیفه‌اش تبیین و استنباط احکام شرعی معاملات، تولید، توزیع، مصرف، مالکیت، مالیات، بانکداری، بیمه، تجارت و سایر فعالیت‌های اقتصادی در جامعه اسلامی است. چند نکته برای درک بهتر: فقه یعنی علم به احکام عملی اسلام (بایدها و نبایدها) بر اساس منابعی مانند قرآن، سنت، اجماع و عقل. اقتصاد یعنی بررسی چگونگی تخصیص و استفاده از منابع برای رفع نیازهای انسان. وقتی این دو ترکیب می‌شوند، «فقه الاقتصاد» شکل می‌گیرد؛ یعنی شناخت رفتارهای اقتصادی مشروع و نامشروع از دیدگاه اسلام.

اقتصاد خرد (Microeconomics) به رفتار افراد و بنگاه‌های اقتصادی کوچک می‌پردازد؛ یعنی بررسی تصمیم‌های اقتصادیِ تک‌تک افراد، خانوارها و شرکت‌ها. مثلاً: چرا مردم فلان کالا رو می‌خرند یا نمی‌خرند تولیدکننده چگونه قیمت تعیین می‌کند نمونه: قیمت نان، تصمیم خرید ماشین، یا میزان تولید یک کارخانه کفش اقتصاد کلان (Macroeconomics) به رفتار کل اقتصاد یک کشور نگاه می‌کنه. یعنی بررسی متغیرهای بزرگ‌مقیاس مانند: نرخ بیکاری تورم رشد اقتصادی سیاست‌های پولی و مالی کشور نمونه: بودجه دولت، سیاست‌های بانکی، ارزش پول ملی و سطح عمومی قیمت‌ها. فقه در هر دو سطح نقش دارد، ولی نوع دخالتش فرق می‌کند: 🔸 در اقتصاد خرد فقه مستقیماً وارد عمل می‌شود و حکم رفتار فردی رو مشخص می‌کند: آیا این معامله صحیح یا باطل؟ آیا در قرارداد غرر (ابهام و فریب) وجود دارد؟ آیا این سود ربوی است؟ آیا این کسب‌وکار حلال یا حرام است؟ مثال: فردی می‌خواد وامی بگیرد، فقه می‌گوید اگر بهره‌ی ثابت تعیین بشود → ربا و حرام است؛ اما اگر به‌صورت شراکت (مضاربه، جعاله) باشد → حلال است. 🔸 در اقتصاد کلان فقه در سیاست‌گذاری‌ها و چارچوب کلی نظام اقتصادی دخالت می‌کند. تعیین ساختار بانکداری اسلامی نظارت بر سیاست پولی و مالی (مثلاً چاپ پول باید بدون ظلم به مردم باشد) تنظیم نظام توزیع درآمد و عدالت اقتصادی وضع قوانین درباره مالیات شرعی، زکات، خمس، انفال و بیت‌المال 📙 مثال: فقه می‌گوید منابع طبیعی (نفت، معادن، آب‌ها) مالکیت عمومی دارد و در اختیار دولت اسلامی به نمایندگی از مردم است؛ بنابراین درآمد حاصل از نفت فقط متعلق به دولت نیست، بلکه باید عادلانه در جامعه توزیع شود.

اقدامات زیان بار دولت ها یا مردم علیه اقتصاد کشور یعنی چه و چه حکمی دارد با دلیل بیان کنید. معنای «اقدامات زیان‌بار علیه اقتصاد کشور» یعنی هر رفتار، تصمیم یا سیاستی که باعث تضعیف، تخریب یا آسیب‌رسانی به نظام اقتصادی جامعه شود. این کار ممکن است از طرف دولت یا مردم انجام شود. 🔸 از طرف دولت: وقتی دولت با تصمیم‌های غلط یا غیرشرعی به اقتصاد مردم آسیب بزند، مثل: چاپ بی‌رویه پول و ایجاد تورم سنگین اختلاس، رانت‌خواری، سوءمدیریت در بیت‌المال تبعیض در واگذاری منابع عمومی قراردادهای ظالمانه اقتصادی با بیگانگان 📘 نتیجه: باعث فقر، بی‌عدالتی و سقوط مالی مردم می‌شود. 🔹 از طرف مردم: وقتی مردم با رفتار خود اقتصاد کشور را تضعیف می‌کنند، مثل: احتکار کالاهای ضروری برای گران‌فروشی قاچاق کالا یا ارز فرار مالیاتی اسراف و تبذیر در مصرف اخلال در بازار (مثل شایعه‌سازی برای بالا بردن قیمت ارز یا سکه) 📘 نتیجه: باعث نوسان بازار، بی‌اعتمادی و آسیب به رفاه عموم می‌شود. ۲️⃣ حکم فقهی این اقدامات اسلام اقتصاد را فقط یک مسئله دنیوی نمی‌داند. بلکه آن را ابزار عدالت، قوام جامعه و عمران زمین معرفی می‌کند. پس هرگونه اقدام زیان‌بار علیه آن حرام است. 📜 دلایل فقهی و قرآنی: 🩸 ۱. قاعده حرمت اضرار به غیر پیامبر ﷺ فرمودند: «لا ضَرَرَ و لا ضِرارَ فی الإسلام» یعنی: در اسلام هیچ‌ضرری به خود و دیگران روا نیست. ✅ پس هر اقدامی که موجب ضرر به اقتصاد جامعه شود، حرام است چه از سوی دولت باشد و چه از سوی مردم. 🏛️ ۲. قاعده تضییع بیت‌المال بیت‌المال یعنی دارایی عمومی مردم. هرگونه اهمال، اختلاس یا فساد در آن، خیانت به امانت الهی است. ✅ بر اساس فقه امامیه، حاکم اسلامی موظف است با چنین اقدامات شدیداً برخورد کند. ⚖️ ۳. آیه قرآن «وَ لا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاحِها» (اعراف، ۵۶) «پس در زمین پس از اصلاح آن فساد نکنید.» 📘 هر اقدامی که نظام اقتصادی عادلانه را برهم بزند، مصداق افساد فی‌الارض است. 💰 ۴. قاعده وجوب حفظ نظام فقها فرموده‌اند: «حِفظُ النِّظامِ من أهمّ الواجبات» یعنی حفظ نظم اجتماعی و اقتصادی از واجبات شرعی است، پس هر کاری که موجب فروپاشی یا ضعف اقتصاد کشور شود حرام و گاهی حرام شدید (کبیره) است. ۳️⃣ نمونه‌های واقعی و حکم هرکدام نوع اقدام انجام‌دهنده اثر حکم فقهی احتکار کالاهای اساسی (مثلاً دارو) مردم یا شرکت‌ها گران‌فروشی و آسیب به جان مردم حرام شدید – مستوجب تعزیر چاپ بی‌رویه پول دولت کاهش ارزش پول و گرانی عمومی حرام از جهت اضرار به مردم قاچاق کالا مردم آسیب به تولید داخلی حرام و تعزیر دارد اختلاس و سوءاستفاده از بیت‌المال مسئولان ظلم عمومی افساد فی‌الارض (در صورت گسترده) شایعه‌سازی اقتصادی در رسانه‌ها هرکس ایجاد تلاطم در بازار حرام و موجب تعزیر ۴️⃣ جمع‌بندی 📘 از دیدگاه فقه اسلامی: هر اقدام آگاهانه یا ناآگاهانه که موجب آسیب به ثبات، عدالت یا رفاه اقتصادی جامعه شود ـ چه از سوی دولت و چه از سوی مردم ـ حرام، گناه کبیره و در موارد شدید افساد فی‌الارض محسوب می‌شود. 📚 منابع فقهی برای استناد: المحقق نراقی، عوائد الایام، قاعده لا ضرر شهید ثانی، مسالک الافهام، باب البیوع امام خمینی، تحریر الوسیله، کتاب الخمس و کتاب البیع قرآن کریم، سوره اعراف آیه ۵۶، سوره بقره آیه ۲۷۹، و سوره نساء آیه ۲۹

در فقه اسلامی، انفال به اموالی گفته می‌شود که مالک خصوصی ندارد و متعلق به «جامعه اسلامی» و تحت اختیار حاکم اسلامی (ولی فقیه) است. 📘 طبق آیه ۱ سوره انفال: «یَسْئَلونَکَ عَنِ الأَنفالِ قُلِ الأَنفالُ لِلّهِ وَ لِلرَّسول…» نمونه انفال:منابع طبیعی (نفت، گاز، معادن، جنگل‌ها، دریاها) زمین‌های موات و بی‌مالک در آمدهای عمومی دولت اسلامی اموال عمومی مانند آب‌ها، سدها، مراتع اقدامات زیان‌بار نسبت به انفال چیست؟ یعنی هر کاری که موجب تلف، تخریب، تصاحب غیرمجاز، یا استفاده نادرست از انفال شود. مثل: قطع غیرمجاز درختان جنگل برداشت نفت یا معدن بدون مجوز حیف‌ومیل درآمد عمومی از منابع طبیعی ساخت‌وساز در زمین‌های ملی واگذاری غیرقانونی منابع عمومی 🔸تفاوت «مسئولیت مدنی» و «مسئولیت کیفری» در قبال این اقدامات: مسئولیت مدنی یعنی: اگر کسی به مال، جان، یا حق دیگری ضرر بزند، باید آن ضرر را جبران کند. مسئولیت کیفری (یا جزایی): یعنی پاسخ‌گویی شخص مرتکبِ رفتار مجرمانه در برابر جامعه و دولت (حاکم شرع) به‌واسطه نقض مقررات و قوانین عمومی که برای حفظ نظم و امنیت اجتماعی وضع شده‌اند مثال‌های تطبیقی 🔹 مثال ۱: تخریب جنگل ملی فردی بدون مجوز صدها درخت در جنگل عمومی را می‌بُرد تا چوب بفروشد. مسئولیت مدنی: باید خسارت واردشده به بیت‌المال (ارزش درخت‌ها) را بپردازد. مسئولیت کیفری: چون فعل او همراه با سوءنیت است (تخریب اموال عمومی و تجاوز به انفال)، جرم و حرام محسوب می‌شود و مستوجب تعزیر و حبس است. حرام، از مصادیق «تعدی به مال المسلمین» (دزدی از اموال عمومی). در فقه امامیه، این فرد علاوه بر ضمان مالی، گناهکار است و حاکم شرع باید مجازاتش کند.

✅ هجوم به بیت فاطمه؛ مسأله‌ای که در تاریخ فراموش شد ✍🏻 🔥 استاد دانشگاه قم با بررسی منابع شیعه و اهل‌سنت، تأکیدکرد که هجوم به خانه حضرت فاطمه(س)، تهدید، ضربت و تحقیر ایشان، از مسلمات تاریخی است؛ تا جایی که حتی برخی منابع اهل‌سنت مانند «الاموال» و «فرائد السمطین» نیز به آن اذعان کرده‌اند. او می‌گوید: انکار شهادت حضرت زهرا(س) نادیده گرفتن رنجی است که تاریخ بر دوش دختر پیامبر(ص) گذاشت. 💔 اما در کنار این مصیبت، نباید از مدیریت و سیره و الگوی سبک زندگی حضرت غافل شویم؛ چرا که شناخت فاطمه(س) فقط در اشک خلاصه نمی‌شود، بلکه در فهم اموزه ها ومدیریت وادرس مادری است که برای ما ترسیم نمودند حضرت زهرا صدیقه شهیده با اگاهی از شگرد منافقان پرده های نقاب را از چهره کودتا چیان سقیفه کنار زد وغاصبان قصاب خلافت را به همگان معرفی کرد ❓آیا وقت آن نرسیده فاطمیه را از «سوگ» به

✅ هجوم به بیت فاطمه؛ مسأله‌ای که در تاریخ فراموش شد ✍🏻 🔥دکتر محمد جواد حیدری استاد دانشگاه قم در مسجد امام حسین علیه السلام اظهار داشت : با بررسی منابع شیعه و اهل‌سنت، تأکیدکرد که هجوم به خانه حضرت فاطمه(س)، تهدید، ضربت و تحقیر ایشان، از مسلمات تاریخی است؛ تا جایی که حتی برخی منابع اهل‌سنت مانند «الاموال» و «فرائد السمطین» نیز به آن اذعان کرده‌اند. او می‌گوید: انکار شهادت حضرت زهرا(س) نادیده گرفتن رنجی است که تاریخ بر دوش دختر پیامبر(ص) گذاشت. 💔 اما در کنار این مصیبت، نباید از مدیریت و سیره و الگوی سبک زندگی حضرت غافل شویم؛ چرا که شناخت فاطمه(س) فقط در اشک خلاصه نمی‌شود، بلکه در فهم اموزه ها ومدیریت وادرس مادری است که برای ما ترسیم نمودند حضرت زهرا صدیقه شهیده با اگاهی از شگرد منافقان پرده های نقاب را از چهره کودتا چیان سقیفه کنار زد وغاصبان قصاب خلافت را به همگان معرفی کرد ❓آیا وقت آن نرسیده فاطمیه را از «سوگ» به الگوی سبک زندگی تبدیل کنیم

نکته عرشی از وجوه اعجاز اسلام قران کریم ومعارف قران اخلاق نبوی وسیره واموزه های اهل بیت علیهم السلام بویژه صحیفه سجادیه است اسراری که انسان فقط در پرتو تعلیم وتربیت اولیای الهی درک می کند ویعلمکم ما لم تکونوا تعملون ما معمولا در برابر قضای الهی وابتلائات شاکر نیستیم ودر مقابل سلب نعمت ها شکر گزار نیستیم ولی امام سجاد می فرماید : بار الها برمحمد والش درود فرست ومرا به قضایت دل خوش گردان وبه موارد حکم خود سینه ام را وسعت بخش وبه من اطمینان ده که به سبب ان اقرار کنم به این که قضایت جز به انچه خیر می باشد جاری نشده است وشکرم برای تو را بر انچه از من باز داشته ای زیادتر از شکرم بر انچه به من عطا فرموده ای قرار ده ...واجعل شکری لک علی ما زویت عنی اوفر من شکری ایاک علی ما خولتنی محمد جواد حیدری https://eitaa.com/mohammadjavadheidari

چنین حافظه ای در دنیا پیدا نمیشه قربان عظمت خدا برم. حتماً حتماً نگاه کنید الله اکبر واقعاً شگفت انگیز است

دکتر خیراندیش سکته قلبی و مغزی،حتما نگاه کنید. https://eitaa.com/mohammadjavadheidari

💥من یک عمر نان خور امام زمان (عج) بوده ام! ✍️آیت الله #ارفع (ره): مرحوم حاج #شیخ_عباس_قمی محدث بزرگ جزو پرکارترین نویسندگان عصر خویش بود در سفر و وطن مینوشت و از هر فرصتی برای نوشتن بهره می‌برد. کم می‌خوابید و زیاد مینوشت گاهی از فرط خستگی چرتش می‌برد، دوباره بیدار می‌شد و با سرعت وضو میگرفت و به نوشتن ادامه میداد وی عشق شدید به نگارش و تحقیق داشت و هیچ چیز او را از این شوق و عشق منصرف نمی کرد. یکبار مشغول پاکنویس یکی از کتابهایش بود چند نفر از علماء به دیدنش آمدند تا لحظاتی را با وی محفل انس تشکیل دهند. حاج شیخ پس از پذیرایی به هر کدام یک کاغذ و قلم داد و گفت عوض صحبتهای متفرقه لطف کنید این جزوه‌ها را پاکنویس کنید. در آن هنگام که در مشهد مقدس سکونت داشت روزهای پنج شنبه و جمعه به اتفاق عده ای به اطراف مشهد می‌رفت. همراهان ایشان عده ای از علماء مشهد بودند حاج شیخ عباس بعد از یک استراحت کوتاه کتاب‌های خود را پهن می‌کرد و شروع به مطالعه و نوشتن می‌نمود و از کوچکترین فرصت برای مطالعه و کتابت استفاده میکرد. یکی از علاقمندهای به حاج شیخ عباس دو سه روزی وی را به بیرون مشهد برای استراحت دعوت کرد. همینکه چند لحظه ای گذشت کتاب‌های خود را پهن و شروع به مطالعه و نوشتن کرد صاحبخانه گفت: من شما را برای استراحت به اینجا دعوت کرده ام. شیخ عباس به او فرمود: من چون نان امام زمان (عج) را می‌خورم، باید در مقابل آن خدمت بکنم. صاحبخانه گفت من از پول خودم می‌خواهم به شما غذا بدهم نه از سهم امام (علیه السلام) حاج شیخ لحظه ای تأمل کرد و گفت: آیا این بی انصافی نیست که من یک عمر نان خور امام زمان (عج) بوده ام، حالا که می‌خواهم دو سه روز سر سفره شما بنشینم برای ایشان کار نکنم؟ شیخ عباس قمی این جمله را گفت و دوباره مشغول مطالعه و نوشتن شد. 📚درنگستان : هزار نکته باریکتر ز مو اینجاست، ص۳۰۱ #سیره_علما https://eitaa.com/mohammadjavadheidari 💎کشکول ناب حوزوی🔻 ✅ @kashkolenab