صفت دوم علیم بودن است، کسی که طالب یک مسئولیتی است ابتدا باید جایگاه این مسئولیت را بشناسد و سپس در خود اندیشه کند که آیا یارای پذیرش آن مسئولیت را دارد یا خیر؛ در وحله سوم باید نسبت به حیطه آن مسئولیت و وظایف و اختیاراتش آگاهی داشته باشد به طوری که با دید روشن به آن ورود کند نه این که پس از پذیرش معلوم شود که احاطه‌ای بر حوزه مسئولیتش نداشته است، لذا حضرت این صفت را برای خود ذکر می‌کند که اگر آن را به من بسپارید نسبت به انجامش دانش کافی دارم و می توانم به نحو احسن آن را انجام دهم و تاریخ نیز گواه حسن انجام کار ایشان است.

ب- قوی و امین: در ماجرای فرار حضرت موسی(ع) از مصر، وی با دختران حضرت شعیب(ع) مواجه می شود که برای آب دادن به گوسفندانشان نیاز به کمک داشتند و حضرت به این کار مبادرت می ورزند، سپس دختران حضرت شعیب(ع) او را به خانه دعوت کردند تا با پدرشان برای استخدام وی صحبت کنند، در قرآن می فرماید:« قَالَتْ إِحْدَاهُمَا یَا أَبَتِ اسْتَأْجِرْهُ إِنَّ خَیْرَ مَنِ اسْتَأْجَرْتَ الْقَوِیُّ الْأَمِینُ ؛ یکی از دو دختر گفت: پدرم! او را استخدام کن، زیرا بهترین کسی را که می‌توانی استخدام کنی آن کسی است که قویّ و امین باشد» در این آیه دو شاخصه و ملاک مهم در شایستگی فرد برای انتخاب عنوان می گردد.

قوی بودن علاوه بر بعد جسمانی بر بعد روحی و روانی هم اطلاق می گردد و منظور دارای قوه و توان است که اصطلاحا به فرد دارای آن توانمند می گوییم. هر فردی که برای مسئولیتی انتخاب می شود لازم است که توانایی لازم برای انجام آن کار را داشته باشد، همچنان که برای ثبت نام شرایط سنی و سلامتی جسمی کاندیدا در نظر گرفته شده است توانمندی وی در عرصه اجرای وظایف و تکالیف حیطه مسئولیت هم لازم می باشد. ضمن این که برای اخذ مسئولیت در ایران اسلامی که دشمنان بزرگی دارد، قوت و استواری مسئولین در برابر تهدیدها، مشکلات و ناملایمات، شرط مهمی است.

هر فردی که برای مسئولیتی انتخاب می شود لازم است که توانایی لازم برای انجام آن کار را داشته باشد، همچنان که برای ثبت نام شرایط سنی و سلامتی جسمی کاندیدا در نظر گرفته شده است توانمندی وی در عرصه اجرای وظایف و تکالیف حیطه مسئولیت هم لازم می باشد. ضمن این که برای اخذ مسئولیت در ایران اسلامی که دشمنان بزرگی دارد، قوت و استواری مسئولین در برابر تهدیدها، مشکلات و ناملایمات، شرط مهمی است.

ضمن این که برای اخذ مسئولیت در ایران اسلامی که دشمنان بزرگی دارد، قوت و استواری مسئولین در برابر تهدیدها، مشکلات و ناملایمات، شرط مهمی است. فرد تنبل و کسل یا کسی که در برابر ناملایمات و مشکلات و پیچیدگی ها درمانده می شود و نمی تواند راهکاری برای برون رفت ارائه نماید از قوت کافی برای گرفتن مسئولیت های مهم برخوردار نیست و نباید برای سمت های مهم انتخاب شود، یا فردی که رفاه طلب و خوش گذران است و فارغ از مشکلات مردم بیشتر زمان خود را به امور شخصی و خانوادگی می پردازد فرد مناسبی برای مسئولیت های مهم نیست چرا که قوت خود را صرف امور دیگر می‌کند.

امین بودن ویژگی دیگری است که در این آیه بیان شده است، مسلما وقتی مسئولیت یک کشور و سرنوشت مردمش را به کسی می سپاریم باید آن فرد امین برای این مسئولیت باشد و نسبت به داشته های مردم اعم از مالی، فرهنگی و اجتماعی حساسیت لازم را داشته باشد و به این داشته ها به چشم حقارت نگاه نکند و یا آن را در معرض نابودی و تعرض قرار ندهد. ایران کشوری است با هزاران سال سابقه تمدنی که مردمان آن پس از تجربه هزاران سال استبداد به سیستم حاکمیت مردم سالاری بومی شده دست یافته اند، مردم سالاری بر مبنای ایرانیت و اسلامیت شیعی که برای آن از ابتدای مشروطه جنگیده اند و خون های بسیاری را تقدیم داشته اند؛ فرد منتخب باید امین دست آوردهای این مردم باشد.

2- ملاک های روایی در علم رجال و درایه و در مبحث تعادل و تراجیح ملاک‌هایی برای ترجیح یکی از دو نقل متعارض بیان شده است که در اینجا ملاک‌های مذکور در یکی از روایات را بیان می نماییم. طبق این روایت عمر بن حنظله خدمت امام صادق(ع) رسیده و سوال می‌کند که اگر میان دو حاکم شرع مردد شدم چه کنم و امام(ع) می فرمایند به فرد عادل تر، صادق تر، فقیه تر و با تقوا تر مراجعه نما؛ طبق این روایت بر فرض این که میان دو فرد که عالم هستند تردید وجود داشته باشد باید ملاکات مذکور مورد بررسی قرار گیرد و هر کدام که در این شاخصه ها امتیاز بیشتری داشت انتخاب گردد. این ملاکات از اهمیت بسیاری برخوردار هستند که وجودشان در یک فرد می تواند شایستگی او را اثبات نماید. عدالت: صفت بسیار بزرگی است که در تعریف آن گفته اند قرار دادن هر چیز در جای خود، اگر کسی متصف بر این صفت باشد شایسته گزین خواهد بود و افراد را بر طبق شایستگی که دارند در مسئولیت های مختلف خواهد گمارد و ملاکات شخصی و جناحی را کنار می نهد.

شخص عادل حق هر کسی را به او می دهد و این گونه نیست که اداره جامعه به نحوی گردد که فاصله طبقاتی ایجاد شود و عده ای از امکانات بیت المال بیشتر استفاده کنند و عده ای دیگر هیچ بهره ای از آن نداشته باشند. شخص عادل فرصت ها را هم به اندازه ظرفیت افراد تقسیم می‌کند و اینگونه نیست که رابطه بازی و پارتی بازی بهترین فرصت ها را برای یک قشر یا یک طبقه خاص قبضه نماید. عدالت صفتی است که در انسان نسبی است و هرچه نسبت آن در یک مسئول بیشتر باشد صلاحیت او در آن پست و مقام بیشتر خواهد بود لذا امام(ع) این شاخصه را در اول قرار دادند.

صداقت: دومین ملاکی که امام(ع) بیان می دارند صداقت است، ویژگی ای که متاسفانه در اهل سیاست کمتر دیده می شود و لزوم آن در جامعه ما بسیار احساس می شود چرا که مردم از دروغگویی مسئولین و وعده های دروغی که می دهند کلافه شده اند؛ مسئولی که با مردم خود صادق نباشد هرگز نمی تواند برای آنها خدمت کند، ضمن این که دروغ گفتن نشانه ضعف است که دروغگو سعی میکند ضعف خود را با آن پنهان نماید؛ لذا جامعه باید به درجه ای از بلوغ سیاسی برسد که صادق را از غیر صادق شناخته و به کاذب فرصت گرفتن پست های حساس را ندهد.

تفقه: سومین شاخصه ای که امام(ع) بیان فرموده تفقه است که به معنای دین شناسی می باشد؛ فردی که دین شناس نباشد و از مبانی و اهداف دین آگاهی نداشته باشد قطعا نمی تواند در جامعه ایمانی کارکرد مناسبی داشته باشد؛ لذا بر کسی که می خواهد در نظام اسلامی بر کرسی ریاست جمهوری تکیه بزند لازم است تا نسبت به مبانی دینی آگاهی کافی داشته باشد.

تقوا: همه موارد مذکور از اهمیت بسیاری برخوردار هستند تقوا نیز در سطح آنها بوده و اهمیت بسیاری دارد چه آن که مسئولی که خدا ترس نباشد، مسئولی که به روز جزا و پاسخ دادن در محکمه الهی باور نداشته باشد ممکن است هر اقدام ضد بشری و ضد دینی را مرتکب شود حال به صورت علنی یا مخفیانه؛ از این رو خوف الهی باعث می شود فرد پیش از انجام هر عملی نسبت به عواقب اخروی آن اندیشه نماید. قطعا کسانی که اختلاس می‌کنند یا حق زیردستان و مردم را پایمال می نمایند و در حق ضعفاء ظلم روا می دارند از تقوا بهره ای ندارند و الا ترس از روز جزا مانع از اقداماتشان می شد.

تقابل با نظر دشمن: در ادامه این روایت پیگیری عمر بن حنظله موجب می گردد امام(ع) ملاک بسیار با اهمیتی را بیان نمایند و آن مخالفت با نظر دشمن است چرا که دشمن هرگز صلاح و مصلحت ما را نمی خواهد و هر آنچه انجام می دهد نهایتا به ضرر ما است. پیشنهادات و نظرات رسانه هایی که از سوی کشورهای معاند پشتیبانی می‌شوند با توجه به این ملاک نه تنها باید کنار گذاشته شوند بلکه باید مخالف آن عمل شود؛ یعنی اگر رسانه معاند یک کاندیدا را مورد تایید قرار داد و در تبلیغ او کوشید باید در صلاحیت وی تردید نماییم و تحقیق کنیم که این فرد کدام خواسته دشمن را برآورده می سازد که در تلاش هستند او را بر کرسی بنشانند.