حرّیت و آزادی معنوی شرط توفیق مصلح دینی است. همچنان که یک زبونِ ملاحظه کار توفیق اصلاح خدایی نمی‌یابد و همچنان که یک گرفتار بیمار موفق به مداوای جامعه خود نمی‌گردد، یک اسیر و بنده مطامع نفسانی نیز موفق نخواهد شد دیگران را از اسارت‌های اجتماعی یا معنوی باز دارد. (بررسی‌اجمالی‌نهضت‌های‌اسلامی در‌صدساله‌اخیر، ص۱۰۷) @motahari_nab

شهادت تزریق خون است به پیکر اجتماع؛ این شهدا هستند که به پیکر اجتماع و در رگ‌های اجتماع- خاصه اجتماعاتی که دچار کم‏ خونی هستند- خون جدید وارد می‌کنند. (قیام‌وانقلاب‌مهدی(ع) ومقاله‌شهید، ص۸۷_۸۸) @motahari_nab

هر شخصیتی هم سنخ خود را جذب می‌کند و غیر هم سنخ را از خود دور می‌سازد. شخصیت عدالت و شرف، عناصر خیرخواه و عدالتجو را به سوی خویش جذب می‌کند و هواپرست‌ها و پول‌پرست‌ها و منافق‌ها را از خویش طرد می‌کند. شخصیت جنایت، جانیان را به دور خویش جمع می‌کند و نیکان را از خود دفع می‌کند. (جاذبه‌ودافعه‌علی(ع)، ص۲۸) @motahari_nab

می‌گویند مسیحیت این افتخار را دارد که هیچ اسمی از جنگ در آن نیست. اما ما می‌گوییم اسلام این افتخار را دارد که قانون جهاد دارد. مسیحیت که جهاد ندارد چون هیچ چیز ندارد، جامعه و قانون و تشکیلات اجتماعی براساس مسیحیت ندارد تا قانون جهاد هم داشته باشد. در مسیحیت چیزی نیست، چهار تا دستور اخلاقی است، یک سلسله نصیحت‌هاست از قبیل اینکه راست بگویید، دروغ نگویید، مال مردم را نخورید؛ این دیگر جهاد نمی‌خواهد. اسلام یک دینی است که وظیفه و تعهد خودش را این می‌داند که یک جامعه تشکیل بدهد. (جهاد، ص۲۸) @motahari_nab

از طبقه انبیا و طبقه ائمه و علمایی که راه ائمه را پیش گرفته‌اند که بگذریم، طبقه‏‌ای که در قیامت ظهور می‌کند برای شفاعت، طبقه شهدا هستند. این شفاعت، شفاعت هدایت است؛ ظهور و تجسم حقایقی است که در دنیا وقوع یافته است. بعد از انبیا و اوصیا و علمایی که پیرو واقعی آنها بودند، شهدا هستند که گروه گروه مردم را از ظلمات گمراهی نجات داده و به شاهراه روشن هدایت رسانده‌‏اند. (قیام‌وانقلاب‌مهدی(ع) ومقاله‌شهید، ص۹۰) @motahari_nab

هیچ کس به اندازه شهدا به بشریت خدمت نکرده است، چون آنها هستند که راه را برای دیگران باز می‌کنند و برای بشر آزادی را به هدیه می‌آورند، آنها هستند که برای بشر محیط عدالت به وجود می‌آورند که دانشمند به کار دانش خود مشغول باشد، مخترع با خیال راحت به کار اختراع خودش مشغول باشد، تاجر تجارت کند، محصل درس بخواند و هر کسی کار خودش را انجام بدهد. اوست که محیط(مناسب‏) را برای دیگران به وجود می‌آورد. مثَل آنها مثل چراغ و مثل برق است؛ اگر چراغ یا برق نباشد ما و شما چکار می‌توانیم انجام دهیم؟ (حماسه‌حسینی، ج۱، ص۳۲) @motahari_nab

بر ماست که به حقایق دین اسلام آشنا شویم و به آنها عمل کنیم و بدعت‌ها و خرافات را دور بریزیم و ملت خود را مسلمان و با ایمان بار آوریم تا گوى سعادت را در دنیا و آخرت برباییم. (پنج‌مقاله، ص۲۶) @motahari_nab

تجربه‌های تاریخی نشان داده است که جدایی علم و ایمان خسارت‌های غیر قابل جبران به بار آورده است. ایمان را در پرتو علم باید شناخت؛ ایمان در روشنایی علم از خرافات دور می‌ماند. با دور افتادن علم از ایمان، ایمان به جمود و تعصب کور و با شدت به دور خود چرخیدن و راه به جایی نبردن تبدیل می‌شود. آنجا که علم و معرفت نیست، ایمان مؤمنان نادان وسیله‌ای می‌شود در دست منافقان زیرک، که نمونه‌اش را در خوارج صدر اسلام و در دوره‌های بعد به اشکال مختلف دیده و می‌بینیم. علم بدون ایمان نیز تیغی است در کف زنگی مست؛ چراغی است در نیمه شب در دست دزد برای گزیده‌تر بردن کالا. (انسان‌وایمان، ص۲۸) @motahari_nab

بدن و جامه شهید از ناحیه روح و اندیشه و حق‏‌پرستی و پاکباختگی‏‌اش کسب شرافت کرده است. شهید اگر در میدان معرکه جان به جان‏‌آفرین تسلیم کند، بدون غسل و کفن با همان تن خون‏‌آلود و جامه خون‏‌آلود دفن می‌شود. (قیام‌وانقلاب‌مهدی(ع) ومقاله‌شهید، ص۶۹) @motahari_nab

یک نفر مسلمان، هم باید یک رابطه دائم و ثابت میان او و خدای خودش برقرار باشد و هم باید یک رابطه ثابت و دائم میان او و جامعه خودش برقرار باشد. بدون عبادت، ذکر و یاد خدا، مناجات با حق، حضور قلب، نماز و روزه نمی‌شود یک جامعه اسلامی ساخت و حتی خود انسان سالم نمی‌ماند. و همچنین بدون یک اجتماع صالح و یک محیط سالم، بدون امر به معروف و نهی از منکر، بدون رسیدگی و تعاطف و تراحم میان افراد مسلمان نمی‌شود عابد خوبی بود. (آزادی‌معنوی، ص۸۰) @motahari_nab

این مطلب راست است که شرایط زندگی بشر متغیر است و نیازهای بشر تغییر می‌کند ولی مطلب به این سادگی نیست. بشر یک نیازهای ثابت و همیشگی دارد و یک نیازهای متغیر و موقت. همه نیازهای بشر متغیر نیست. نیازهایی که مربوط به معنی زندگی انسان است ثابت است و نیازهایی که مربوط به شکل و صورت زندگی انسان است متغیر و متحول است. شما نمی‌توانید این مطلب را که شکل زندگی دائماً تغییر می‌کند دلیل بگیرید که روح زندگی هم همیشه باید تغییر کند. مسائل دینی متوجه روح زندگی است نه شکل زندگی. (پانزده‌گفتار، ص۴۱) @motahari_nab

اسلام وقتی صحیح تعلیم داده می‌شد نتیجه‌اش این بود که پسر پیغمبر روی انتسابش به پیغمبر هرگز حساب نمی‌کرد، روی عمل خودش حساب می‌کرد، حسابش فقط روی این بود که برنامه پیغمبر را اجرا کند. (احیای‌تفکراسلامی، ص۴۸) @motahari_nab