توصیه هایی از بزرگان علم و عمل
برگرفته از کتاب «نگرشی تجربی بر دروس و کتابهای حوزه علمیه» با اصلاحات ویرایشی:
۱.مرحوم آیه الله سید احمد خوانساری ره فرمودند: درس باید روی اساس و پایه باشد ، اینطور نباشد که شما مکاسب بخوانید اما از صرف بی اطلاع باشید. کتاب ها را ناقص نگذارید مثلاً نباید سیوطی را تا باب اضافه بخوانید و رها کنید.
۲. آیه الله دوزدوزانی فرمودند: به عقیده ی من آنچه باعث ترقی و ملاشدن است نگذشتن از مطلب قبل از فهم آن است نه زود گذشتن.
همچنین راجع به خواندن شرح لمعه می فرمودند: مسالک شرح بر شرح لمعه نیست ولی به عنوان شرح می شود از آن استفاده کرد.
۳. آیه الله العظمی وحید خراسانی حفظه الله در بین درس فرمودند: انسان اول باید بنده خدا بشود بعد به درس بپردازد.
۴.آیه الله صالحی مازندرانی ره گفتند: استاد باید همانطوری که مرغ دانه را برای جوجه هایش می شکافد درس را برای شاگردانش بشکافد.
۵.مرحوم آیه الله العظمی اراکی ره درباره درس خارج فرمودند: دروس سطح خیلی در خارج مدخلیت دارد اگر کسی سطحش کامل و تمام باشد سه سال درس خارج بس است.
۶.مرحوم آیه الله مرعشی نجفی ره از طلبه ای پرسیده بودند چه می خوانی ؟ گفته بود: مختصر، فرموده بودند: اگر می خواهی ملا شوی مطول بخوان.
۷.شخصی از آیه الله العظمی بروجردی ره نقل کردند که ایشان پانزده مرتبه شرح لمعه را مطالعه کرده اند.! همچنین شنیدم ایشان در اواخر عمرشان اشعار الفیه می خوانده اند.
۸.آیه الله سبحانی فرمودند: اگر می خواهید مجتهد شوید نظم داشته باشید.
بولیموس علمی
بیماری بولیموس از بیماری های شناخته شده دستگاه گوارش است در اثر این بیماری شخص شهوت و اشتهای غذا را از دست می دهد و احساس سیری می کند در حالی که بدن او بشدت نیازمند غذاست. او فکر می کند به غذا نیازی ندارد در حالی که ریز و درشت اعضای او به غذا محتاج است. فارابی در فصوص الحکم (فص ۲۴) به همین بیماری و شعب مختلف آن اشاره می کند و می گوید:أ ليس من به جوع بوليموس يعاف الطعام و يذوب بدنه جوعا؟!
فارابی در صدد شمردن بیماری های جسمی نیست اما می خواهد تذکر دهد که همین بیماری می تواند در روح و نفس انسان نیز ایجاد شود مثلاً شخص به شدت محتاج معنویت یا عشق و محبت و یا توجه و... باشد ولی آن را احساس نکند و گمان کند به هیچ کدام نیاز ندارد، ممکن است روزی متوجه آثار و تبعات این بیماری شود که درمان آن ممکن نباشد. حال این بیماری در عصر ما به نوعی دیگر خود را نشان داده است که می توان اسم آن را بولیموس علمی گذاشت. یعنی شخص در پژوهش ، مطالعه و تحقیقات علمی خود واقعا نیازمند مقدمات و مبادی و قواعد و قوانینی است که تاثیر بسزایی در نتیجه گیری او دارند ولی هرگز چنین احساس نیازی در وجود خود پیدا نمی کند و گمان می کند که خوب فهمیده و درست نتیجه گرفته است: «و هم یحسبون انهم یحسنون صنعا»! یقینا بدون تسلط جامع بر مقدمات و قوانین لازم برای فهم دین از جمله قوانین ادبی ، رجالی ، اصولی و عقلی و.... فهم صحیح ، محکم و مستحکم دین در احکام و معارف امکان ندارد هرچند امروزه خیلی از اصحاب و ارباب رشته های تخصصی گمان بر فهم دین دارند و خود را نیازمند هیچ رشته ی دیگری نمی دانند.