خطبه 035-بعد از حكمیت ضرورت ستایش پروردگار خدا را سپاس! هر چند كه روزگار دشواریهای فراوان و حوادثی بزرگ پدید آورد، و شهادت می دهم جز خدای یگانه و بی مانند خدایی نباشد و جز او معبودی نیست، و گواهی می دهم محمد (ص) بنده و فرستاده اوست. علل شكست كوفیان پس از حمد و ستایش خدا! بدانید كه نافرمانی از دستور نصیحت كننده مهربان دانا و باتجربه، مایه حسرت و سرگردانی و سرانجامش پشیمانی است، من رای و فرمان خود را نسبت به حكمیت به شما گفتم، و نظر خالص خود را در اختیار شما گذاردم. (ای كاش كه از قصیر پسر سعد اطاعت می شد) ولی شما همانند مخالفانی ستمكار، و پیمان شكنانی نافرمان، از پذیرش آن سر باز زدید، تا آنجا كه نصیحت كننده در پند دادن به تردید افتاد، و از پند دادن خودداری كرد، داستان من و شما چنان است كه برادر هوازنی سروده است: (در سرزمین منعرج، دستور لازم را دادم اما نپذیرفتند، كه فردا سزای سركشی خود را چشیدند). @nahjolbalaghe5

خطبه 036-در بیم دادن نهروانیان تلاش در هدایت دشمن شما را از این می ترسانم! مبادا صبح كنید در حالی كه جنازه های شما در اطراف رود نهروان و زمینهای پست و بلند آن افتاده باشد، بدون آن كه برهان روشنی از پروردگار، و حجت و دلیل قاطعی داشته باشید، از خانه ها آواره گشته و به دام قضا گرفتار شدید. من شما را از این حكمیت نهی كردم ولی با سرسختی مخالفت نمودید، تا به دلخواه شما كشانده شدم. شما ای سبكسران، و بیخردان، ای ناكسان و بی پدران، من كه این فاجعه را ببار نیاوردم و هرگز زیان شما را نخواستم (زیرا امام همواره با حكمیت مخالف بود)

خطبه 037-ذكر فضائل خود ویژگیها و فضائل امام علی (ع) آنگاه كه همه از ترس سست شده، كنار كشیدند، من قیام كردم، و آن هنگام كه همه خود را پنهان كردند من آشكارا به میدان آمدم، و آن زمان كه همه لب فرو بستند، من سخن گفتم، و آن وقت كه همه باز ایستادند من با راهنمایی نور خدا به راه افتادم، در مقام حرف و شعار صدایم از همه آهسته تر بود اما در عمل برتر و پیشتاز بودم، زمام امور را به دست گرفتم، و جلوتر از همه پرواز كردم، و پاداش سبقت در فضیلتها را بردم. همانند كوهی كه تندبادها آن را به حركت درنمی آورد، و طوفانها آن را از جای برنمی كند، كسی نمی توانست عیبی در من بیابد، و سخن چینی جای عیبجویی در من نمی یافت. خوارترین افراد نزد من عزیز است تا حق او را باز گردانم، و نیرومندها در نظر من پست و ناتوانند تا حق را از آنها باز ستانم. علت سكوت و كناره گیری از خلافت در برابر خواسته های خدا راضی، و تسلیم فرمان او هستم، آیا می پندارید من به رسول خدا (ص) دروغی روا دارم؟ به خدا سوگند! من نخستین كسی هستم كه او را تصدیق كردم، و هرگز اول كسی نخواهم بود كه او را تكذیب كنم. در كار خود اندیشیدم دیدم پیش از بیعت، پیمان اطاعت و پیروی از سفارش رسول خدا (ص ) را برعهده دارم، كه از من برای دیگری پیمان گرفت (پیامبر (ص) فرمود اگر در امر حكومت كار به جدال و خونریزی كشانده شود، سكوت كن) @nahjolbalaghe5

خطبه 038-معنی شبهه ضرورت شناخت شبهات شبهه را برای این شبهه نامیدند كه به حق شباهت دارد. اما دوستان خدا نور هدایت كننده آنها در شبهات، یقین است. و راهنمای آنان مسیر هدایت الهی است، اما دشمنان خدا، دعوت كننده آنان در شبهات گمراهی است، و راهنمای آنان كوری است، آن كس كه از مرگ بترسد نجات نمی یابد، و آن كس كه مرگ را دوست دارد برای همیشه در دنیا نخواهد ماند. @nahjolbalaghe5

خطبه 039-نكوهش یاران نكوهش كوفیان گرفتار كسانی شدم كه چون امر می كنم فرمان نمی برند، و چون آنها را فرا می خوانم اجابت نمی كنند. ای مردم بی اصل و ریشه، در یاری پروردگارتان برای چه در انتظارید؟ آیا دینی ندارید كه شما را گرد آورد؟ و یا غیرتی كه شما را به خشم وادارد؟ علل شكست و نابودی كوفیان در میان شما بپا خاسته فریاد می كشم، و عاجزانه از شما یاری می خواهم، اما به سخنان من گوش نمی سپارید، و فرمان مرا اطاعت نمی كنید، تا آن كه پیامدهای ناگوار آشكار شد، نه با شما می توان انتقام خونی را گرفت، و نه با كمك شما می توان به هدف رسید. شما را به یاری برادرانتان می خوانم، مانند شتری كه از درد بنالد، ناله و فریاد سرمی دهید، و یا همانند حیوانی كه پشت آن زخم باشد، حركتی نمی كنید، تنها گروه اندكی به سوی من آمدند كه آنها نیز ناتوان و مضطرب بودند، گویا آنها را به سوی مرگ می كشانند، و مرگ را با چشمانشان می نگرند. @nahjolbalaghe5

خطبه 040-در پاسخ شعار خوارج ضرورت حكومت سخن حقی است، كه از آن اراده باطل شده! آری درست است، فرمانی جز فرمان خدا نیست، ولی اینها می گویند زمامداری جز برای خدا نیست، در حالی كه مردم به زمامداری نیك یا بد، نیازمندند، تا مومنان در سایه حكومت، بكار خود مشغول و كافران هم بهره مند شوند، و مردم در استقرار حكومت، زندگی كنند، به وسیله حكومت بیت المال جمع آوری می گردد و به كمك آن با دشمنان می توان مبارزه كرد، جاده ها امن و امان، و حق ضعیفان از نیرومندان گرفته می شود، نیكوكاران در رفاه و از دست بدكاران، در امان می باشند. (در روایت دیگری آمده). منتظر حكم خدا درباره شما هستم. و نیز فرمود: اما در حكومت پاكان، پرهیزكار به خوبی انجام وظیفه می كند ولی در حكومت بدكاران، ناپاك از آن بهره مند می شود تا مدتش سرآید و مرگ فرا رسد. @nahjolbalaghe5

خطبه 041-وفاداری و نهی از منكر پرهیز از حیله و نیرنگ ای مردم! وفا همراه راستی است، كه سپری محكمتر و نگهدارنده تر از آن سراغ ندارم، آن كس كه از بازگشت خود به قیامت آگاه باشد خیانت و نیرنگ ندارد. اما امروز در محیط و زمانه ای زندگی می كنیم كه بیشتر مردم حیله و نیرنگ را، زیركی می پندارند، و افراد جاهل آنان را اهل تدبیر می خوانند. چگونه فكر می كنند؟ خدا بكشد آنها را؟ چه بسا شخصی تمام پیش آمدهای آینده را می داند، و راههای مكر و حیله را می شناسد ولی امر و نهی پروردگار مانع اوست، و با اینكه قدرت انجام آن را دارد آن را به روشنی رها می سازد، اما آن كس كه از گناه و مخالفت با دین پروا ندارد از فرصتها برای نیرنگ بازی، استفاده می كند. @nahjolbalaghe5

خطبه 042-پرهیز از هوسرانی پرهیز از آرزوهای طولانی و هواپرستی ای مردم! همانا بر شما از دو چیز می ترسم، هواپرستی و آرزوهای طولانی. اما پیروی از خواهش نفس، انسان را از حق باز می دارد، و آرزوهای طولانی، آخرت را از یاد می برد. آگاه باشید! دنیا به سرعت پشت كرده و از آن جز باقیمانده اندكی از ظرف آبی كه آن را خالی كرده باشند، نمانده است. به هوش باشید كه آخرت به سوی ما می آید، دنیا و آخرت، هر یك فرزندانی دارند. بكوشید از فرزندان آخرت باشید، نه دنیا، زیرا در روز قیامت، هر فرزندی به پدر و مادر خویش باز می گردد. امروز هنگام عمل است نه حساب رسی، و فردا روز حساب رسی است، نه عمل. ((حذا) به معنای شتابان و (جذا) به معنای بریده از نیك و بد، كه برخی نقل كردند) @nahjolbalaghe5

خطبه 043-علت درنگ در جنگ واقع نگری در برخورد با دشمن مهیا شدن من برای جنگ با شامیان، در حالیكه (جریر) را به رسالت به طرف آنان فرستاده ام، بستن راه صلح و باز داشتن شامیان از راه خیر است، اگر آن را انتخاب كنند. من مدت اقامت (جریر) را در شام معین كردم، كه اگر تاخیر كند یا فریبش دادند و یا از اطاعت من سر باز زده است. عقیده من اینكه صبر نموده با آنها مدارا كنید، گر چه مانع آن نیستم كه خود را برای پیكار آماده سازید. ضرورت جهاد با شامیان من بارها جنگ با معاویه را بررسی كرده ام، و پشت و روی آن را سنجیده، دیدم راهی جز پیكار، یا كافر شدن نسبت به آنچه پیامبر (ص) آورده باقی نمانده است، زیرا در گذشته كسی بر مردم حكومت می كرد كه اعمال او حوادثی آفرید و باعث گفتگو و سر و صداهای فراوان شد، مردم آنگاه اعتراض كردند و تغییرش دادند @nahjolbalaghe5

خطبه 044-سرزنش مصقله پسر هبیره تاسف از فرار مصقله خدا روی مصقله را زشت گرداند، كار بزرگواران را انجام داد، اما خود چونان بردگان فرار كرد، هنوز ثناخوان به مداحی او برنخاسته بود كه او را ساكت كرد، هنوز سخن ستایشگر او به پایان نرسیده بود كه آنها را به زحمت انداخت. اما اگر مردانه ایستاده بود همان مقدار كه داشت از او می پذیرفتیم و تا هنگام قدرت و توانایی به او مهلت می دادیم. @nahjolbalaghe5