#بهای_بهشت ۴۹ ؛ ختم قرآن وقتی ما یاد امواتمان می‌کنیم برایشان سوره حمد و « قُل هُوَ اللّه » را می‌خوانیم. و بیشتر مسلمان‌ها توی نمازشان بعد از سوره حمد ، سوره‌ی قل هو الله را می‌خوانند. ثواب هر آیه حمد و « قُل هُوَ اللّه » در ماه رمضان یک ختم قرآن است که می‌شود یازده ختم قرآن. در غیر از ماه رمضان این مژده را خدمت شما بدهم که در روایات ما آمده که ثواب سوره حمد « کأَنَّمَا قَرَأَ ثُلُثَی الْقُرْآن » معادل دو سوم قرآن است. [1] و ثواب سوره توحید « فَقَدْ قَرَأَ ثُلُثَ الْقُرْآن‏ » [2] ثواب یک سوم قرآن است. بنابراین با خواندن سوره حمد و توحید ما یک ختم قرآن در غیر ماه رمضان انجام دادیم. برترین سوره بعد از سوره‌ی حمد برای خواندن در نمازها سوره « قُل هُوَ اللّه » است. [1] پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله : أَيُّمَا مُسْلِمٍ قَرَأَ فَاتِحَةَ الْكِتَابِ أُعْطِيَ مِنَ الْأَجْرِ كَأَنَّمَا قَرَأَ ثُلُثَيِ الْقُرْآن‏. (مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل ، ج‏4 ، ص : 331) [2] مَنْ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ مَرَّةً فَقَدْ قَرَأَ ثُلُثَ الْقُرْآن‏. (وسائل الشيعة ، ج‏6 ، ص : 223)

#بهای_بهشت ۵۰ ؛ سفارش کوه عرفان علّامه سید علی آقا قاضی طباطبایی رضوان الله علیه « کوهِ عرفان » بود. یکی از شاگردانش شد آیت الله خویی رضوان الله علیه که مرجع تقلید بود. یکی از شاگردانش علامه طباطبایی رضوان الله علیه شد که بزرگترین مُفسر شیعه شد. یکی از شاگردانش آیت الله بهجت رضوان الله علیه بود که چشم برزخی و « طِیُّ الارض » کمترین مقام ایشان بود. آیت الله بهجت از استاد اخلاق ما علّامه قاضی نقل کردند که بعد از ترک گناه و انجام واجب فقط مداومت بر یک مستحب می‌تواند شما را به « مقاماتِ بالای عرفانی » برساند ، آن هم خواندن نمازهای واجب در اول وقت است. از آیت الله بهجت پرسیدند : که نمازهای اول وقتمان را با حضور قلب بخوانیم تا به مقامات برسیم؟ ایشان فرمودند : نه ؛ نماز اول وقت بدون حضور قلب هم اگر مداومت داشته باشید به مرور زمان خداوند حضور قلب را به شما می‌دهد. [1] برای رسیدن به مقامات فقط مواظبت کنید بر نماز اول وقت. [1] علامه قاضی فرمودند هر کس نماز های واجب یومیّه را اول وقت بخواند ، به همه مقامات معنوی خواهد رسید. اگر نرسید مرا لعنت کند! ایشان نگفت : «خوب بخواند». معلوم می‌شود که نماز اول وقت خواندن ، حضور قلب آور هم هست. (زمزم عرفان ؛ محمدی ری شهری ، ص 85)

#بهای_بهشت 51 ؛ عذاب سقر آیا ممکن است بی‌نماز از گناه شراب ، مواد مخدر ، زنا ، احتکار ، چاقوکشی ، مال مردم خوردن ، دور باشد؟ بله. آیا ممکن است بی نماز از پلیدیِ تکبر دور باشد ؟ نه ، هرگز. خداوند به فرشتگان و ابلیس دستور داد که به آدم سجده کنند ابلیس در مقابل دستور خدا تکبر ورزید و سجده نکرد. « وَ إِذ قُلنا لِلمَلائِکةِ اسجُدُوا لِآدَم‌َ فَسَجَدُوا إِلاّ إِبلِیس‌َ أَبی‌ وَ استَکبَرَ » [1]. خداوند متعال در قرآن کریم هفده بار فرمود : باید نماز بخوانید. پنج بار با واژه « أَقِمِ الصَّلاةَ » و دوازده بار با واژه « أَقِیمُوا الصَّلاةَ ». موقع اذان هم که می‌شود مؤذن از طرف خدا صدا می‌زند که ای بنده من! بشتاب به سوی نماز و گفتگوی با من « حَیَّ عَلَی الصَّلاةِ » و بی نماز به دستور خدا جوابِ منفی می‌دهد و مقابل دستور خدا تکبر می‌ورزد. امام صادق علیه السلام فرمودند : در جهنم جایی ست به نام سَقَر « إنّ فی جَهنّمَ لَوادِیا للمُتَکبِّرینَ یقالُ لَه : سَقَرُ » [2] که جای متکبرین است. در قرآن آمده که بهشتیان از جهنمیان می‌پرسند : که شما چرا رفتید در سَقَر؟ آنها می‌گویند : « لَمْ نَک مِنَ الْمُصَلِّینَ » [3] ما در مقابل دستور خدا تکبر ورزیدیم و در جایگاه متکبرین در جهنم وارد شدیم و عذاب می‌شویم. [1] سوره بقره ، آیه 34. [2] ثواب الأعمال ، النص ، ص 223. [3] سوره مدّثر ، آیه 43.

#بهای_بهشت 52 ؛ دعای حضرت ابراهیم حضرت ابراهیم علیه السلام تا حدود سن صد سالگی فرزنددار نشد. جایی از قرآن و روایت ندیدم که حضرت ابراهیم دعا کرده باشد خدایا به من فرزند بده. ـ دعای حضرت زکریا علیه السلام برای فرزنددار شدن در قرآن آمده [1] ، ولی دعایی از حضرت ابراهیم برای فرزندار شدن نیامده ـ وقتی فرزنددار شد و پسرِ او شیرخواره بود خداوند دستور داد حدود هزار و دویست کیلومتر هاجر و فرزندت اسماعیل را ببر وسط بیابان‌های حِجاز بگذار و برگرد. وقتی آنها را وسط بیابان قرار داد دعا نکرد که خدایا این زن و کودک تنها هستند بگذار من کنارِ آنها بمانم. وقتی اسماعیل بزرگ شد خداوند به حضرت ابراهیم دستور داد که سر او را ببر. « إِنِّی أَرَىٰ فِی الْمَنَامِ أَنِّی أَذْبَحُک » [2] حضرت ابراهیم از خدا درخواست نکرد که خدایا او را به من ببخش و بگذار زنده بماند. اما در اواخر عمرش برای حضرت اسماعیل علیه السلام و فرزندان و نوه‌های خودش اینگونه دعا کرد که : « رَبِّ اجْعَلْنِی مُقِیمَ الصَّلَاةِ وَمِنْ ذُرِّیتِی » [3] خدایا من ، اسماعیل ، نوه‌ها ، و نسل‌ِ من ، را از اقامه کنندگان و برپا کنندگانِ نماز قرار بده. این دعا آن قدر مهم بود که حضرت ابراهیم در ادامه فرمودند : « رَبَّنَا وَ تَقَبَّلْ دُعَاءِ » خدایا این دعای من را حتماً حتماً بپذیر. در زیارت سیدالشهداء علیه السلام می‌خوانیم که « أَشْهَدُ أَنَّک قَدْ أَقَمْتَ الصَّلاةَ » [4] ما شهادت می‌دهیم تویی که فرزند حضرت ابراهیم هستی اقامه کننده نماز بودی. حضرت ابراهیم می‌دانست که « مِفتاحُ الجَنَّةِ الصَّلاةُ » [5] کلید بهشت نماز است و دوست داشت نسل او با اقامه نماز کلید بهشت را به دست بیاورند. [1] رَبِّ هَبْ لی مِنْ لَدُنْکَ ذُرِّیَّةً طَیِّبَةً إِنَّکَ سَمیعُ الدُّعاءِ. (سوره آل عمران ، آیه 38) [2] سوره صافّات ، آیه 102. [3] سوره ابراهیم ، آیه 40. [4] مفاتیح الجنان ، زیارت نامه پنجم امام حسین علیه السلام [5] شناخت نامه نماز ؛ ج 1 ؛ حدیث 306.

#بهای_بهشت ۵۳ ؛ پانصد نخل خرما می خواهم چند تا ویژگی نماز امیرالمؤمنین علیه السلام را بیان کنم یک. هنگام شروع نماز از درک عظمت خدا رنگ صورت حضرت تغییر می‌کرد. [1] دو. رکوع را آن قدر طول می‌داد تا عرق از صورت و ساق پای حضرت جاری می‌شد. [2] سه. برخی از شبانه روز هزار رکعت نماز می‌خواند ؛ پانصد نخل خرما داشت که کنار هر نخل خرما دو رکعت نماز می‌خواند « کانَت لَهُ خَمسُمِئَةِ نَخلَةٍ ، وکانَ یصَلّی عِندَ کلِّ نَخلَةٍ رَکعَتَین‏ ». [3] چهار. صد در صد لحظاتِ همه نمازهایش ـ از تکبیرة الاحرام تا سلام نماز ـ حضور قلب داشت. با این نماز زیاد و زیبایی که می‌خواند بعد از نماز در تعقیبات می‌گفت : « إِلَهِی هَذِهِ صَلاَتِی صَلَّیتُهَا لاَ لِحَاجَةٍ مِنْک إِلَیهَا وَ لاَ رَغْبَةٍ مِنْک فِیهَا » [4] خدایا می‌دانم که تو به نماز علی هیچ نیازی نداری و من هستم به تویی که « صَمد » هستی و بی‌نیازی نیازمندم و به خاطر این نیازی که در خودم به معبودِ بزرگ احساس می‌کنم با تو گفتگو می‌کنم. [1] امام صادق علیه السلام : كانَ عَلِيٌّ عليه السلام إذا قامَ إلَى الصَّلاةِ فَقالَ : «وَجَّهتُ وَجهِيَ لِلَّذي فَطَرَ السَّماواتِ وَالأَرضَ» تَغَيَّرَ لَونُهُ حَتّى‏ يُعرَفَ ذلِكَ في وَجه. (شناخت نامه نماز ، ج‏2 ، ص 674) [2] الإمام الصادق عليه السلام : كانَ عَلِيٌّ عليه السلام يَركَعُ فَيَسيلُ عَرَقُهُ حَتّى‏ يَطَأَ في عَرَقِهِ مِن طولِ قِيامِه‏. (شناخت نامه نماز ، ج‏2 ، ص 674) [3] شناخت نامه نماز ، ج‏2 ، ص 688. [4] بحار الأنوار ، ج‏83 ، ص 38.

#بهای_بهشت ۵۴ ؛ دعای نماز به نمازگزار خداوند متعال در قرآن می‌فرماید : « حَافِظُوا عَلَى الصَّلَوَاتِ » [1] محافظت و مراقبت کنید از نمازهایتان. وقتی کسی خوب نماز می‌خواند فرشته‌ای این نماز زیبایش را به آسمان می‌برد و آن نماز ، نمازگزار را دعا می‌کند ، می‌گوید : « حَفِظْتَنِی حَفِظَک اللَّهُ » [2] تو مرا حفظ کردی خدا تو را حفظ کند. کسی که نمازش را صحیح می‌خواند و سعی می‌کند اول وقت بخواند ، با حضور قلب بخواند و با اخلاص این عبادت را به جا بیاورد ، نماز هم او را حفظ می‌کند. در دنیا او را از گناه حفظ می‌کند « إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‌ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکرِ ». [3] در لحظه جان دادن از سختی جان دادن حفظ می‌کند « شَفیعٌ بَینَهُ وبَینَ مَلَک المَوتِ ». در شب اول قبر از سؤال نکیر و منکر حفظ می‌کند و به او آرامش می‌دهد « جَوابٌ لِمُنکرٍ ونَکیرٍ ». در داخل قبر مونس او خواهد شد « اُنسٌ فی قَبرِهِ ». و در روز قیامت بین او و آتش جهنم حجابی می‌شود که مانعِ اثرگذاری آتش بر بدن او می‌شود. « سِترًا بَینَهُ وَ بَینَ النّار ». [4] بنابراین ما بیاییم هوای نمازهایمان را داشته باشیم تا خداوند به واسطه نماز ، هوایمان را داشته باشد. [1] سوره بقره ، آیه 238. [2] بحارالانوار ، ج 83 ، ص 25. [3] سوره عنکبوت ، آیه 45. [4] پیامبر اکرم صلی الله علیه آله : شَفیعٌ بَینَهُ وبَینَ مَلَک المَوتِ ، وانسٌ فی قَبرِهِ ، وفِراشٌ تَحتَ جَنبِهِ ، وجَوابٌ لِمُنکرٍ ونَکیرٍ. وتَکونُ صَلاةُ العَبدِ عِندَ المَحشَرِ تاجًا عَلى‏ رَأسِهِ ، ونورًا عَلى‏ وَجهِهِ ، ولِباسًا عَلى‏ بَدَنِهِ ، وَ سِترًا بَینَهُ وَ بَینَ النّار. بحار الانوار ؛ ج 82 ؛ ص 231.

#بهای_بهشت ۵۵ ؛ مناظره امام رضا علیه السلام مأمون عباسی بین امام رضا علیه السلام و بزرگان ادیان یک مناظره‌ای تشکیل داد. امام رضا علیه السلام جاثلیق را که بزرگ مسیحیان بود شکست داد. « رأسُ الجالوت » که بزرگ یهودیان بود را ضربه فنی کرد. نوبت رسید به « عمرانِ صابی » که بزرگ صابئین بود که آنها خودشان را پیروان حضرت یحیی علیه السلام می‌دانستند. حضرت مناظره را شروع کرد و عمرانِ صابی هر فنی به کار برد نتوانست حضرت را شکست بدهد و حضرت جواب تمام سؤالات او را داد. وقتی لحظه اذان رسید امام رضا علیه السلام مناظره را رها کرد و رفت برای نماز اول وقت. عمران گفت : « فَقَدْ رَقَّ قَلْبِی » قلبم به دین اسلام متمایل شده ، بمان تا مناظره را ادامه بدهیم. اگر او مسلمان می‌شد ممکن بود تعداد زیادی از صابئین مسلمان شوند و شیعیان خوشحال از اینکه امامشان توانسته بر تمام علمای ادیان غلبه کند و رها کردن مناظره ممکن بود بعضی فکر کنند حضرت از مناظره فرار کرده است. حضرت در جواب او فرمودند : « نُصَلِّی‏ وَ نَعُودُ » ما می‌رویم نماز می‌خوانیم و برمی‌گردیم مناظره را ادامه می‌دهیم. [1] امام رضا علیه السلام اعتقاد داشت وقتی خداوند تبارک و تعالی در اذان می‌فرماید : « حَیَّ عَلَی الصَّلاةِ » ـ یعنی بشتاب به سوی نماز ـ حضرت باید هر کاری دارند رها کنند ، حتی مناظره با دشمنان در دفاع از اسلام. [1] فَقَالَ عِمْرَانُ يَا سَيِّدِي لَا تَقْطَعْ عَلَيَّ مَسْأَلَتِي فَقَدْ رَقَّ قَلْبِي قَالَ الرِّضَا علیه السلام نُصَلِّي‏ وَ نَعُودُ. بحار الأنوار ، ج‏ 10 ، 313.

#بهای_بهشت ۵۶ ؛ قطره به اقیانوس این سؤال را پاسخ بدهیم؟ چند درصد از نماز جماعت‌هایی را که شرکت می‌کنیم در صف اول می‌ایستیم؟ دو تا حدیث از پیامبر عزیزمان صلّی الله علیه و آله بگویم برای اینکه اهمیت صفِ اول را بهتر بفهمیم. یک. فرمودند : برتری صفِ اول نماز جماعت بر صف دوم « کفَضْلِی عَلَى أُمَّتِی » مانند برتری من است بر تمام امتم. [1] اگر تمام امت سلمان فارسی باشند در مقابل پیامبر عزیزمان قطره هستند نسبت به اقیانوس. دو. فرمودند : « لَوْ عَلِمَ النَّاسُ مَا فِی النِّدَاءِ وَ الصَّفِّ الْأَوَّلِ لَاسْتَهَمُوا عَلَیه » [2] اگر مردم فضیلتِ صف اول نماز جماعت را می‌دانستند همه هجوم می‌آوردند برای حضور در صف اول و چون امکان ایستادن همه در صف اول نیست و مومنان حاضر نمی‌شدند از این ثواب محروم بشوند کار به قرعه کشی می‌افتاد تا هر کسی که به او قرعه افتاده در صف اول بایستد. بیاییم از این ثواب بزرگ جا نمانیم. [1] فَضْلُ الصَّفِّ الْأَوَّلِ عَلَى الثَّانِي كَفَضْلِي عَلَى أُمَّتِي‏. (مستدرك الوسائل ، ج ‏6 ، ص 462) [2] بحار الأنوار ، ج ‏85 ، ص 20.

#بهای_بهشت ۵۷ ؛ آدرس آسان وقتی ما بخواهیم آدرس بدهیم به دوستمان که بیاید در شهر ما و خانه ما ، به ما سر بزند طوری آدرس می‌دهیم که راحت‌تر و سریعتر به ما برسد. مثلاً می‌گوییم از مترو استفاده کن از اتوبوس استفاده نکن ، از فلان بلوار نیا چون ترافیک دارد ، از فلان خیابان آمدی دور برگردان اولی را برگرد نه دومی را. خداوند تبارک و تعالی هم وقتی می‌خواهد به ما آدرس بدهد ما را به سمت خودش هدایت کند « یا أَیهَا الْإِنسَانُ إِنَّک کادِحٌ إِلَىٰ رَبِّک کدْحًا فَمُلَاقِیهِ ».[1] چطور آدرس می‌دهد؟ آیت الله بهجت رضوان الله علیه فرمودند : خدای حکیم طوری آدرس می‌دهد که سریع‌تر و زودتر به او برسیم و بر چیزی بیشتر سفارش می‌کند که سرعت حرکت ما را بیشتر کند.[2] پیامبر عزیزمان صلّی الله علیه و آله فرمودند : « الصَّلاةُ قُربانُ کلِّ تَقِیٍّ » [3] نماز آن وسیله نقلیه‌ای است که هر انسان با تقوایی را به خدا می‌رساند. آیت الله بهجت رضوان الله علیه فرمودند : تمام عبادات ما را به خدا نزدیک می‌کنند ولی بیشترین قُرب و نزدیک شدن به واسطه نماز اتفاق می‌افتد. [4] به همین خاطر است که در آیات و روایات بیشترین تأکید را به نماز داشتیم و امامان بزرگوار علیهم السلام ما علاوه بر نمازهای واجب بسیار سفارش می‌کردند بر خواندن نمازهای مستحبی. [1] سوره انشقاق ؛ آیه 6. [2] برگی از دفتر آفتاب ، ص 84. [3] بحار الانوار ؛ ج 78 ؛ ص 60. [4] قُرب مراتبی دارد و بالاترین آن لقاء است و هر مرتبه از مراتب قُرب را مقربی است که بالاترین آن نماز است. (صدای سخن عشق ؛ مجموعه ای از حکمت ها و حکایت های نماز از زبان آیت الله العظمی بهجت ، ص 23)

#بهای_بهشت ۵۸ ؛ دعای سیدالشهداء ظهر عاشورا که جنگ امام حسین علیه السلام با دشمن شدت گرفته بود و تعدادی از یاران حضرت به شهادت رسیده بودند. ابوثمامه صائدی به حضرت عرض کرد : آقا موقع نماز است دوست دارم آخرین نماز را با شما بخوانم و بعد به شهادت برسم. حضرت خیلی خوشحال شدند از اینکه شدت جنگ و تشنگی و اینکه در محاصره دشمن هستند سبب نشده ابوثمامه ، نماز اول وقت را فراموش کند. حضرت فرمودند : « ذَکرتَ الصَّلاةَ » نماز را یاد کردی ـ نفرمودند : من را به یاد نماز انداختی چون حضرت به یاد نماز بودند ـ فرمودند : آفرین که خودت نماز را یاد کردی. من هم تو را دعا می‌کنم. « جَعَلَک اللَّهُ مِنَ المُصَلّینَ الذَّاکرینَ » [1] خدا تو را از نمازگزاران قرار بدهد که همیشه به یاد او هستند. این دعا آن قدر مهم است که شهید در رکاب امام حسین علیه السلام به واسطه‌ی این دعا مقامش بالاتر می‌رود. خداوند ما را جزء نمازگزاران ذاکر قرار بدهد. [1] بحار الانوار ؛ ج 45 ؛ ص 21.

#بهای_بهشت ۵۹ ؛ قلعه‌ی محکم خدا خداوند متعال به پیامبر عزیز صلّی الله علیه و آله فرمودند : « کلِمَةُ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ حِصْنی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنی اَمِنَ مِنْ عَذابی » [1] ذکر لا اِلهَ اِلّا اللّه قلعه محکم منِ خداست که کسی که وارد این قلعه بشود از عذابِ من در امان است. هم عذابِ آخرت و هم عذابِ دنیا. کسی که از بیابان وارد قلعه‌ای شود از غم و غصه‌ی آوارگی نجات پیدا می‌کند و به نشاط و شادی می‌رسد. کسی که این ذکر را با توجه بگوید غم و غصه‌اش می‌رود و به شادی می‌رساند. وقتی انسان وارد قلعه می‌شود از حملاتِ دشمن در امان می‌ماند. شیطان ، سگِ هار این عالم است که اجازه ورود به قلعه محکم خدا را ندارد و کسی که این ذکر را با توجه بگوید از حملات شیطان در امان است. آقا امام سجاد علیه السلام آن قدر بر این ذکر مداومت داشتند که « لِسانَهُ لازِقاً بِحَنَکهِ » [2] زبانشان به کامشان چسبیده بود از بس که این ذکر را می‌گفتند. در هنگام راه رفتن ، در بین غذا خوردن ، در لابه لای سخن گفتن با دیگران. این ذکر را خداوند در اذان و نمازمان قرار داده سعی کنیم آن را با توجه بگوییم. [1] كَلِمَةُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ حِصْنِي فَمَنْ قَالَهَا دَخَلَ حِصْنِي وَ مَنْ دَخَلَ حِصْنِي أَمِنَ مِنْ عَذَابِي‏. (بحار الأنوار ، ج ‏49 ، ص 127) شبیه آن : كَلِمَةُ لا اِلهَ اِلاَّ اللّهُ حِصْني فَمَنْ دَخَلَ حِصْني اَمِنَ مِنْ عَذابي. (عيون أخبار الرضا عليه السلام ، ج ‏2 ، ص 135) [2] بحار الأنوار ، ج 93 ص 161.

#بهای_بهشت ۶۰ ؛ آبشار رحمت خدا نام شیطان « ابلیس » است. ابلیس از واژه‌ی « بَلَس » است یعنی نا امید. خودش از رحمت حق ناامید شده و تلاش می‌کند انسان‌ها را از رحمت خدا ناامید کند. می‌گوید : با این همه گناهان بزرگ می‌خواهی نماز بخوانی؟ فکر می‌کنی خدا می‌پذیرد؟ صد درد صد جهنمی هستی. به جای اینکه بروی نماز بخوانی حداقل بیا دنیا را داشته باش. خداوند هم این پیام را به بندگان در قرآن داد که : ای بندگان من که زیاد گناه کرده‌اید « قُلْ یا عِبَادِی الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ لَا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ » [1] از رحمت من خدا نا امید نشوید. آبِ رحمت من آن قدر زیاد است که آتشِ گناهان شما را می‌تواند خاموش کند. آقا امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند : برای اینکه رحمت حق ، شامل حال شما بشود بروید نماز بخوانید. « الصَّلاةُ تَستَنزِلُ الرَّحمَةَ ». [2] هر چقدر بیشتر و بهتر نماز بخوانید ، بیشتر و بهتر رحمت خدا بر شما می‌بارد. غرق گنه نا امید ، مشو ز دربارِ ما * که عفو کردن بود ، در همه دم کار ما بنده‌ی شرمنده تو ، خالقِ بخشنده من * بیا بهشتت دهم ، مرو تو در نارِ ما. [1] سوره زُمر ، آیه 53. [2] غرر الحکم ، ج 2 ، ص 166.