🔺️تأمّلی در آیه‌ای از قرآن. «أَ فَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلٰهَهُ هَوٰاهُ وَ أَضَلَّهُ اللّٰهُ عَلىٰ عِلْمٍ وَ خَتَمَ عَلىٰ سَمْعِهِ وَ قَلْبِهِ وَ جَعَلَ عَلىٰ بَصَرِهِ غِشٰاوَةً فَمَنْ يَهْدِيهِ مِنْ بَعْدِ اللّٰهِ أَ فَلاٰ تَذَكَّرُونَ آيا آن‌كس را ديدى كه هواى [نفس] خود را خداى خويش گرفته است، و خداوند او را از روى آگاهى به حالِ وى، در گمراهى واگذاشته و بر گوش و دلِ او مُهر نهاده و بر چشمِ او پرده‌اى كشيده است؟ پس چه كسى پس از خداوند او را رهنمون خواهد شد؟ آيا پند نمى‌گيريد؟ شریفهٔ جاثیه، آیهٔ ۲۳، ترجمهٔ موسوی گرمارودی.» در این‌که قید "عَلىٰ عِلْمٍ" به خدا باز می‌گردد یا به شخص گمراه، مفسّران دو احتمال داده‌اند: یکی آن‌که مانند ترجمهٔ بالا، به خدا باز گردد. به این اعتبار که خدا از ازل می‌دانست که چنین کسی شایستگی هدایت ندارد، پس به گروهِ گمراهانش درآورد. در میان ترجمه‌های برجستهٔ قرآن، فولادوند، استاد ولی، مجتبوی، و آیتی، به همین صورت ترجمه کرده‌اند. حالت دیگر آن‌که به شخص گمراه باز ‌گردد. یعنی او با آن‌که دانش‌ها اندوخته بود، ولی چون از هوای نفس پیروی می‌کرد، خدا گمراهش نمود. خرّمشاهی، کریم زمانی، و محمّدعلی کوشا به این صورت ترجمه کرده‌اند. مثلاً ترجمهٔ کریم زمانی: «پس آیا دیدی کسی را که هوا و هوسِ خود را معبودِ خویش گرفته است، و خداوند، او را با وجودِ آگاهی‌اش [در مسائل دینی و مذهبی] گمراه کرد و بر گوش و دلش مُهر بنهاد و بر چشمش پرده افکند؟ با این وضعیت چه کسی جز خدا او را هدایت تواند کرد؟ مگر پند نمی‌گیرید؟» علّامه در المیزان، تفسیر و ترجمهٔ اول را رد می‌کند: «این‌که بعضی از مفسّرین گفته‌اند مراد از علم در این آیه، علمِ خداوند است، یعنی خداوند با علم خودش به حال این بنده او را گمراه کرده، معنایی است که از سیاق آیه دور است.» ایشان آیه را، بر مبنای ترجمهٔ دوم، به این صورت تفسیر می‌کنند: «از آن‌جا که کلمهٔ "إِلٰهَهُ" مقدّم بر کلمهٔ "هَوٰاهُ" آمده (با این‌که می‌توانست بفرماید کسی که هوای خود را خدای خود گرفته) مراد این است که بفهماند چنین کسی می‌داند که خدایی دارد که باید او را بپرستد (و او خدای سبحان است) امّا به جای خداوند، هوای خود را می‌پرستد. پس چنین کسی آگاهانه به خداوند کافر است.» ایشان برای این تفسیر، به آیه‌ای دیگر از قرآن استشهاد می‌کنند: «وَ جَحَدُوا بِهٰا وَ اسْتَيْقَنَتْهٰا أَنْفُسُهُمْ ظُلْماً وَ عُلُوًّا فَانْظُرْ كَيْفَ كٰانَ عٰاقِبَةُ الْمُفْسِدِينَ و از سرِ ستم و گردنكشى، با آن‌كه در دل باور داشتند، آن را انكار كردند؛ پس بنگر كه سرانجام [كارِ] تبهكاران چگونه بود! نمل، ۱۴» «خواهی گفت: چطور ممکن است که کسی با بلد بودن راه، به بیراهه برود؟ در جواب می‌گوییم: منافات ندارد که آدمی راه را بداند، و در عین حال به بیراهه برود. برای این‌که علم، ملازم هدایت نیست، همچنان که ضلالت ملازم با جهل نیست؛ بلکه آن علمی ملازم با هدایت است که توأم با التزامِ عالِم به مقتضای علمش باشد [یعنی عالم به علم خود عمل کند].» #و_من_آیاته 🔺️به نخسا بپیوندید👇 https://eitaa.com/joinchat/1059389803C6b8e304aed