علاوه بر این آیات، احادیثی وجود دارند که مجموعا بیان می کنند که برخی از بزرگان صحابه، قرآن را بر پیامبر گرامی اسلام (ص) قرائت می کرده اند. این احادیث به خوبی موید شکل گیری سوره ها در دوران رسالت هستند در این مورد به عنوان نمونه از دو نقل تاریخی یاد می کنیم؛ ۱- راغب اصفهانی درباره اُبَی بن کعب می نویسد: مسلمانان، قرائت ابی را ملاک و معیار قرار دادند، زیرا وی آخرین کسی بود که قرآن را بر پیامبر باز خواند. ۲- ذهبی درباره عرضه قرآن بر پیامبر نقل می کند: هفت تن قرآن را بر نبی اکرم عرضه می کردند عثمان بن عفان و علی و اُبَی و ابن مسعود و زید و ابوموسی و ابودرداء چنانچه قبلا هم اشاره کردیم نویسندگان وحی مشتاقانه به وظیفه کتابت قرآن جامه عمل می پوشاندند و برای اطمینان بیشتر از صحت نوشته های خود و اینکه مبادا بر اثر استنساخ یا علل احتمالی دیگر اشتباهی به مکتوبات قرآنی رخنه کرده باشد آن را بر پیامبر باز می خواندند.

درباره تشخص سوره های قرآن در دوران نزول باید اضافه نمود که در آن زمان هر بخش معینی از سوره ها عنوان خاصی به خود گرفته بودند که وجود این عناوین خود به خود گویای تعین و شکل گیری سوره ها در آن روزگار است. در این مورد مکرر از نبی مکرم اسلام (ص) روایت شده است که فرمود: اُعطیتُ مکان التوراة، السبع الطوال و مکان الانجیل، المثانی و مکان الزبور، المئين و فُضّلْتُ بالمفصل.

در مورد این حدیث اخیر فردا توضیحاتی خواهم داد انشاالله 🌹🌹🌹

يا فاطمة الزهراء يا فاطمة الزهراء

قال رسول الله (صلی الله علیه و آله وسلم): اُعطیتُ مکان التوراة، السبع الطوال و مکان الانجیل، المثانی و مکان الزبور، المئين و فُضّلْتُ بالمفصل دیروز بنا شد ترجمه این حدیث نبوی را به همراه توضیح آن امروز بیان کنیم، ترجمه؛ خداوند به جای تورات، سبع طوال و به جای انجیل، مثانی و به جای زبور، مئین را به من عطا فرمود و با مفصل برتری یافتم. توضیح؛ سبع طوال نام هفت سوره طولانی قرآن است که عبارت اند: از سوره های بقره - آل عمران- نساء - مائده - انعام - اعراف و انفال به همراه سوره توبه (از آن جا که میان دو سوره انفال و توبه، "بسم الله الرحمن الرحیم" فاصله نشده است در واقع یک سوره قلمداد شده اند). مثانی سوره هایی هستند که پس از مئین قرار گرفتند و شمار آیات آن از صد آیه کمتر است. مئین نام سوره هایی است که به دنبال سوره های سبع طوال قرار گرفته اند و هر یک تقریبا صد آیه دارند. مفصل عبارت است از تمام سوره هایی که دارای "حم" هستند و نیز شامل تمام سور کوتاه قرآن می باشد. (علت نامگذاری آنها به مفصل این است که به علت کوتاهی سوره ها "بسم الله های" زیادی میان آیات آن فاصله و جدایی انداخته است) از این نام گذاری سوره های قرآن به طوال و مثانی و مئین و مفصل معلوم می شود که سوره های قرآن و چینش وتدوین آنها در زمان خود رسول اکرم محقق شده است.

دلیل سوم بر جمع قرآن در دوران نزول،احادیث نبوی بیانگر ثواب ختم قرآن می باشند که فردا در مورد آنها صحبت خواهیم کرد. انشاالله 🌹🌹🌹

🏴السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمَظْلُومَةُ الْمَغْصُوبَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ أَيَّتُهَا الْمُضْطَهَدَةُ الْمَقْهُورَةُ، السَّلامُ عَلَيْكِ يا فاطِمَةُ بِنْتَ رَسُولِ اللّٰهِ وَرَحْمَةُ اللّٰهِ وَبَرَكاتُهُ

گفتیم سومین دلیل بر جمع قرآن در زمان پیامبر(ص) احادیثی هستند که درباره ثواب ختم قرآن وارد شده اند. در مورد ختم قرآن و ثواب مترتب بر آن نقل هایی در لابه لای متون روایی به چشم می خورد کهبه چند روایت از دهها روایت نبوی اشاره می کنند؛ ۱- اذا ختم العبد القرآن صلی عند ختمه ستون الف ملک ۲- کان اقویاء اصحاب رسول الله یقرأون القرآن فی سبع و بعضهم فی شهر و بعضهم فی شهرین و بعضهم فی اکثر من ذلك ٣- کان النبی اذا ختم جمع اهله و دعا بر اساس این روایات بی گمان صحیح نخواهد بود که ختم قرآن را پیش از رحلت به معنی قرائت آیات پراکنده بی آنکه در قالب سوره ها عرضه شده باشد قلمداد کنیم بلکه چنین احادیثی را باید حکایت از تلاوت سوره هایی دانست که تا آن زمان تشکل یافته بودند. لازم به یادآوری است پس از اتمام نزول وحی با فاصله ای که تا وقات پیامبر باقی بود به نظر می رسد عموم سوره ها در آن زمان انتظام شایسته را پیدا کرده بودند. احادیث ختم قطع نظر از دلالتی که بر گردآوری و نگارش همه سوره های قرآن قبل از رحلت دارند گویای این واقعیت هم هستند که پیامبر در راهی که برای توجه دادن عموم به قرآن در پیش گرفت موفق شده بود.

دلیل بر جمع قرآن در دوران نزول، وجود مصاحف در زمان حیات رسول اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) می باشد که فردا در مورد آن صحبت خواهيم کرد.انشالله 🌹🌹🌹

تالیفی مستقل در توضیح مناسبة بين سور از جیاب ابو جعفر بن الزبیر (م۸۷۱ ه.ق)

دیدار آیت‌الله علوی گرگانی(ره) و آیت‌الله وحید خراسانی (حفظه‌الله) شهریور ماه سال 1396