#بررسیهای_قرانی #منابع_تفسیر #امکان_فهم_قرآن #معارف_قرانی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 📌 منابع تفسیر(1) ▪ منبع از ریشه «النَّبْع» (جوشش آب) به معنای جایی است كه چشمه از آن می‌جوشد و منابع آب محل‌های خارج شدن آن از زمین است[ترتیب كتاب العین، جمهره اللغه، معجم مقائیس اللغه (ذیل همین واژه).]. سرچشمه و منشأ هر چیزی را نیز منبع آن می‌گویند[معجم الوسیط، فرهنگ سیاح (ذیل همین واژه).]. منابع تفسیر، به اموری اطلاق می‌شود كه اطلاعات و داده‌هایی كه با مفاد آیه یا آیه‌هایی تناسب محتوایی دارد در اختیار مفسّر قرار می‌دهد و معانی آیات و مفاد واژگان به كار رفته در آن را روشن می‌كند، بنابراین، كلیه اموری كه مفسّر، معارف ناظر به مفاد آیات را ـ‌كه به نحوی در روشن شدن آن تأثیر دارند‌ـ از آنها به دست می‌آورد، منبع تفسیر به شمار می‌آید؛ به عنوان مثال، وقتی گفته می‌شود قرآن منبع تفسیر است، بدان معنا است كه در بین آیه‌های آن مطالبی یافت می‌شود كه ارتباط محتوایی با آیات دیگر دارد و در روشن شدن مفاد آن آیه‌ها به مفسّر كمك می‌كند. ▪ بحث از منابع تفسیر، كه در كتب علوم قرآن با عناوین «مآخذ تفسیر»[ البرهان فی علوم القرآن، ج 2، ص 156.] و «مصادر تفسیر»[ الصغیر، محمّد حسین علی، المبادی العامه لتفسیر القرآن الكریم، ص 53.] نیز از آن یاد شده است، یكی از مباحث مهم روش‌شناسی تفسیر است. توجه به منابع تفسیر سابقه‌ای بس طولانی دارد و اصولاً همزمان با نزول قرآن مطرح بوده است، ولی تدوین این منابع به صورت مستقل و تعیین حد و مرز هر یك و بحث و بررسی مستقل در باب آن، در زمان‌های متأخر از عصر نزول صورت پذیرفته و به رغم بحث‌های نسبتاً مفیدی كه مطرح شده است، هنوز نیازمند تلاش جدّی و تعمیق بیشتری است. منابع تفسیر، ارتباط تنگاتنگی با (قواعد تفسیر) دارد. قواعد تفسیر، تعیین‌كننده محدوده منابع تفسیر است؛ یعنی با توجه به این نكته كه در قواعد تفسیر لزوم مراجعه به قرآن، روایت، لغت و مانند آن ثابت می‌شود، در این جا از چگونگی دستیابی به آنها، روش استفاده و میزان اعتبار و اهمیّت هر یك سخن به میان می‌آید. از سوی دیگر، منابع تفسیر پیوند نزدیكی با علوم مورد نیاز مفسّر دارد؛ زیرا این علوم، مفسّر را در شناخت دقیق منابع یاری می‌رساند. به عنوان مثال، ممكن است مفسّری كه از علم رجال و درایه و اصول آگاهی ندارد، به خطا روایتی را كه به دلیل ضعف سند یا دلالت، فاقد شرایط لازم است، مورد استناد قرار دهد و بر اساس آن، فهمی نادرست از آیه را تفسیر آیه پندارد. در این مورد، استفاده نادرست مفسّر از منبع روایات، معلول عدم آگاهی وی از علوم مورد نیاز مفسّر است. از سوی دیگر، مشخص شدن منابع تفسیر در تعیین علوم مورد نیاز مفسّر تأثیر دارد؛ به عنوان مثال اگر روایات معتبر یكی از منابع تفسیر به شمار آید، علومی كه در شناخت اعتبار یا مفاد روایات مؤثّرند مانند علم رجال و علم درایه در قلمرو علوم مورد نیاز مفسّر قرار می‌گیرند. به هر حال، شناخت دقیق منابع تفسیر و میزان كارایی آن، نقش مهمی در تفسیر قرآن كریم دارد و این شناخت، ارتباط وثیقی با شناخت قواعد وعلوم مورد نیاز مفسّر دارد. 🔅🔅🔅 ✅ قرآن همراه است و هم راه ✳همواره با قرآن باشیم @rahighemakhtoom

#بررسیهای_قرانی #منابع_تفسیر #امکان_فهم_قرآن #معارف_قرانی #آموزه_های_قرآنی 🔅🔅🔅 📌 ضرورت شناخت دقیق از منابع تفسیر(2) شناخت صحیح و كامل هر موضوع، بستگی به میزان آگاهی‌ای دارد كه از راه‌های مختلف درباره آن به دست می‌آید و هر اندازه در این راستا به منابع غنی‌تر و مطمئن‌تری دسترسی داشته باشیم، شناخت دقیق‌تری به دست می‌آوریم. بر این اساس، فهم و شناخت مقاصد و مفاهیم آیات قرآن كریم ـ‌كه به زبان عربی و دارای معارف و احكام گوناگون است‌ـ نیاز به منابعی دارد كه كوتاهی در گزینش مراجعه به آنها، سبب برداشت ناقص و ناروا از آیات می‌شود؛ چه بسا منابعی كه در دسترس و دارای اعتبار است و نقش مهمی در فهم مقاصد قرآن دارد، ولی بر اثر ناآگاهی از منبع بودن آن و یا ناتوانی در مراجعه بدان، متروك ماند و در نتیجه، بسیاری از نكته‌های قرآنی مورد غفلت و یا سوء فهم قرار گیرد. به عنوان مثال اگر قرآن را یكی از منابع تفسیر بدانیم، درهای زیادی از معارف قرآن فراسوی مفسّر گشوده می‌شود و پاسخ بسیاری از پرسش‌های مربوط به آیات ـ‌كه از منابع دیگر به دست نمی‌آید‌ـ روشن می‌گردد. چنان كه اگر به روایت‌های اهل‌بیت (ع) به عنوان یكی دیگر از منابع تفسیر مراجعه كنیم، مطالب فراوانی در تفسیر آیه‌ها خواهیم یافت كه دست كم روشنگری و زمینه تفطن مفسّر به مقاصد آیات در زمینه‌های مختلف را فراهم می‌آورد. منابع تفسیر قرآن را می‌توان در شش مقوله زیر دسته‌بندی كرد: 1. قرآن؛ 2. روایات معصومین؛ 3. منابع لغوی؛ 4. منابع تاریخی؛ 5. عقل؛ 6. دستاوردهای تجربی. 🔅🔅🔅 ✅ قرآن همراه است و هم راه ✳همواره با قرآن باشیم @rahighemakhtoom

#منابع_تفسیر #یک_نکته_از_این_معنی #علوم_قرآنی 📌 تاریخ از منابع تفسیر(1) از آن‌جا که برخی آیه‌های قرآن در ارتباط با حوادث گذشته، به ویژه درباره تحولات عصر نزول است، ضرورت آگاهی از تاریخ برای فهم آیه‌های یاد شده انکار نشدنی است و به همین جهت، همان روزهای نخستین نزول آیه‌ها، سبب نزول نیز در کنار آن دهان به دهان نقل می‌شد. سبب نزول چیزی جز شرایط تاریخی آیه‌های نازل شده نیست. از یاران رسول الله(ص) گروهی به آن آگاهی داشته‌اند که برترین ایشان حضرت علی (ع) است[1] و دیگران هر چه دارند، از دریای بی‌کران دانش وی بهره برده‌اند. گروهی نیز برای آگاهی یافتن از آیه‌های مربوط به امتهای گذشته، به اهل کتاب مراجعه می‌کردند و تفصیل مطالب مطرح شده در قرآن را از آنان فرا می‌گرفتند، که این مراجعه را می‌توان یکی از عوامل نفوذ اسرائیلیات در تفسیر قرآن نیز دانست. 📋 موارد بهره‌گیری از نقل‌های تاریخی استفاده از منابع تاریخی برای فهم و تفسیر آیه‌ها، باید به اندازه‌ای باشد که مشکلات فهم را بر طرف کرده و مراد واقعی آیه را به ما بفهماند. زیرا پرداختن به جزییات و نکته‌های فرعی، مفسر را از کار اصلی خود، که تفسیر آیه‌هاست، باز داشته و به قصه‌پردازی می‌کشاند. ▪ آیات ناظر به تاریخ را می‌توان در چند دسته قرار دارد: 1.آیه‌هایی که ناظر به نسخ یا امضای احکام شرایع پیش از اسلام است. 2. آیه‌های که درباره سرنوشت پیامبران، امتها، اقوام و شخصیتهای تاریخی گذشته است. 3. آیه‌هایی که سنتهای غلط جامعه جاهلی را نفی کرده یا سنتهای صحیح و یا تحریف شده را احیا یا تصحیح نموده است. 4. آیه‌هایی که درباره ظهور اسلام و دگرگونیهای ناشی از آن در طی سالهای نزول قرآن است. 🔹 برای تفسیر آیه‌های یاد شده، نیازمند منابع تاریخی مختلفی هستیم، از قبیل: تاریخ پیامبران و امتهای آنان، تاریخ کتاب‌های آسمانی، تاریخ جامعه جاهلی پیش از اسلام و پس از آن، سیره و شخصیت پیامبر و موافقان و مخالفان آن حضرت، تاریخ برخوردهای فرهنگی و نظامی میان پیامبر اکرم(ص) و دشمنان اسلام، که می‌توان آن‌ها را در سه بخش زیر خلاصه کرد: الف. پیامبران گذشته و امم پیشین؛ ب. جامعه جاهلی قبل از اسلام؛ ج. پیامبر اسلام و جامعه اسلامی. الف. پیامبران گذشته و امم پیشین 🔹 در بسیاری از سوره‌های قرآن، مظالب متنوعی از قبیل: دعوت، مبارزه، رهبری، زمامداری، قضاوت، صنعت، عبادت، معجزه و ... درباره پیامبران گدشته . امم پیشین آمده است؛ گرچه شیوه قرآن در طرح داستان‌های پیامبران و غیر آنان، همانند داستان سرایان که به جزییات می‌پردازند هدفی جز گزارش ندارند نیست، بلکه بیان داستان‌ها هدفمند و در جهت هدایت مردم و رساندن آنان به مقام قرب الهی است و به همین جهت، تنها جنبه‌های آموزنده و هدایت‌گر آن در آیه‌ها مطرح و از بیان نکته‌‌هایی که نقش هدایتی چندانی ندارند، پرهیز شده است[2]. 🔹 ولی در هر صورت، اگر به منابع موثق تاریخی دسترسی داشته باشیم، زمینه فهم بهتر و بیشتری از آیه‌ها برای ما فراهم می‌شود. این مطلب حتی در مورد آیه‌هایی که مفاد آن‌ها روشن بوده و ابهامی در مدلول آن‌ها نیست نیز مطرح است؛ زیرا فهم بایسته و کامل آنها زمانی شکل می‌گیرد که در آن زمینه نکته‌های بیشتری برای ما معلوم باشد. 🔹 علاوه بر پیامبرانی که نام و داستان زندگی‌شان در قرآن آمده است، افراد برجسته دیگری نیز در قرآن یاد شده‌اند، چه خوبان با ایمان و چه بدان سرکش، مانند: لقمان، ذوالقرنین، اصحاب کهف، مومن آل فرعون، همسر فرعون، ملکه سبا، بخت النصر که به وصف از او یاد شده فرعون معاصر حضرت موسی (ع)، همسر عزیز مصر و اصحاب فیل. داستان‌هایی که درباره این گونه افراد در قرآن آمده، به دلیل آن که تنها بخش کوچکی از آن بیان شده است، دارای ابهام‌های زیادی است و چه بسا با توجه به منابع تاریخی و بهره‌گیری از آن‌ها، معنای آیه و برداشت ما از آن تغییر کند. هر چند تکیه اصلی بر نقل تاریخی نیست، ولی همین مظنونات تاریخی سبب می‌شود تا در بیان احتمال‌های مختلفی که درباره آیه مطرح است، با توجه به نقلهای تاریخی، در این زمینه اندیشیده شود که تعابیر به کار رفته در آیات با کدام یک از معانی احتمالی سازگارتر است، و در صورت اعتبار آن نقل تاریخی، معنای احتمالی سازگار با آن برگزیده شود[3] 🌱🌱🌱 🔅 دوستان عزیز #وقت بگذارید برای رونق بازار #دین همیشه این #فرصت ها در اختیار نیست. قدر #وقت ار نشناسد دل و کاری نکند بس #خجالت که از این حاصل ایام برد 🔅مدرسه تفسير و علوم قرآن @rahighemakhtoom

#منابع_تفسیر #یک_نکته_از_این_معنی #علوم_قرآنی 🔹 ب. جامعه جاهلی پیش از اسلام بخشی از آیه‌های قرآن در ارتباط با شرایطی است که در جامعه جاهلی پیش از اسلام و آغاز ظهور پیامبر اکرم(ص) وجود داشت. بی‌فرهنگی و وحشی‌گری، سنتها و عادت‌ها، برخی فضایل تحریف شده و دیگر مسایلی که مربوط به آن دوران بوده و در آیه‌ها آمده، نیازمند بررسی و تحلیل تاریخی است و بدون آن، فهم ما از قرآن ناقص خواهد بود. به عنوان مثال، در تفسیر آیه «انما النسی زیاده فی الکفر»[4] «جز این نیست که جا به جا کردن (ماه‌های حرام) فزونی در کفر است»، آگاهی از شیوه برخورد عرب جاهلی با ماه‌های سال (قمری) ضرورت دارد و تفسیر آیه «لیس البر بان تاتوا البیوت من ظهورها»[5] «و نیکی آن نیست که از خانه‌ها در آیید»، آشنایی با آداب زندگی و معاشرت مردمان جاهلیت نقش مهمی ایفا می‌کند. 🔹 ج. پیامبر اسلام و جامعه اسلامی این بخش از تاریخ را می‌توان به دو بخش فرعی دوران پیش از هجرت و دوران پس از هجرت تقسیم کرد. آیه‌هایی که درباره برخورد با مشرکان و مقاومت مسلمانان و سیر دعوت پیامبر اکرم(ص) است، مانند دعوت پنهان و درون خانوادگی، دعوت آشکارا، صبر و بردباری و پرهیز از درگیری نظامی، آیه‌های تقیه، ابتلا و امتحان و مشخص شدن مومن واقعی از منافق، وقایعی که منجر به هجرت پیامبر اکرم(ص) و مسلمانان از مکه شد، بیان‌گر دوران پیش از هجرت است و نقلهای تاریخی ناظر به این وقایع، در فهم این آیات موثر است. دوران بعد از هجرت، در برگیرنده آیه‌های بیان‌گر برخورد نظامی با مشرکان مکه، آیه‌های ناظر به مهاجرت و انصار و پایان رو در رویی دو قبیله اوس و خزرج و نیز یهودیان اطراف مدینه و سرانجام آن‌ها، منافقان و مشکل آفرینی آنان در راه پیشرفت اسلام است.نمونه این گونه آیات ، آیه افک است که ناظر به تهمت زدن برخی از منافقان به یکی از همسران پیامبر اکرم(ص) است و بدون بهره‌گیری از تاریخ، ابعاد آن مبهم و فهم آن مشکل خواهد بود[6]. ___________________________________ [1] . حاکم حسکانی، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل، ج 1، ص 40، 44و 45؛ شیخ صدوق، محمد بن علی، عیون اخبار الرضا، ج 1، ص 67. [2] . بر این اساس، قصه‌های قرآن دارای حلقه‌های مفقوده است و کسی که بخواهد بدان دست یابد، باید به منابع تاریخی مراجعه کند؛ اما این بدان معنا نیست که گفته‌های مورخان را بی کم و کاست بپذیرد، بلکه باید شرایطی برای آن در نظر گرفت که بیان کردیم. [3] . ر.ک: المیزان، ج 13، ص 397و 398. [4] . سوره توبه، آیه 37. [5] . سوره بقره، آیه 189. [6] . ر.ک: عاملی، جعفر مرتضی، حدیث الافک. در این کتاب، روایات تاریخی مربوط به آیات افک مورد نقادی جدی قرار گرفته و اکاذیب چندی بر ملا شده است. غلامعلی عزیزی‎کیا- روش ‎شناسی تفسیر قرآن 🌱🌱🌱 🔅 دوستان عزیز #وقت بگذارید برای رونق بازار #دین همیشه این #فرصت ها در اختیار نیست. قدر #وقت ار نشناسد دل و کاری نکند بس #خجالت که از این حاصل ایام برد 🔅مدرسه تفسير و علوم قرآن @rahighemakhtoom