❓#سوال446 : ⚜ #اعتقادی ✅دکتر عبدالکریم سروش "جابه جایی ماه های قمری ؛     یک اشتباه تاریخی" چند سالی است که با شروع ماه رمضان سوالات متعددی ذهنم را مشغول می کند و سعی کردم برایشان جواب های مستندی پیدا کنم. ـ چرا ماه های قمری جا به جا می شوند و با این جا به جایی تاریخ تمام تولد ها و جنگ ها و ...جا به جا می شود؟ ـ چرا در بین 12 ماه قمری ، رمضان برای روزه گرفتن انتخاب شده است؟ ـ چرا ربیع الاول که معنیش اول بهار است ، با این سیستم چرخشی ، گاهی می افتد اول پاییز ، گاهی وسط تابستان؟ پس چرا اسمش ربیع الاول است؟ ـ و کلی سوال دیگر ... بر اساس مطالعاتی که در این چند سال به صورت گسسته انجام دادم ، به یک نتیجه جالب و البته مستند رسیدم: " ماه های قمری در گذشته ثابت بوده و هر چند سال یک بار ، سال قمری 13 ماهه می شده است و نام ماه سیزدهم هم " نسی " بوده است. نتیجه این تحقیق را به طور خلاصه برایتان می گویم : "بیشترین استفاده تقویم ها در تمدن های قدیمی مثل ایران و مصر ، برای کشاورزی بوده که مثلاً بدانند چه موقع شروع کاشت محصولاتشان هست یا کی بارندگی ها یا طغیان رودها شروع می شود. در کنار آن اعیاد و مراسم مذهبی هم ، روزهای ثابتی در طول سال بودند. این تقویم ها بر اساس گردش یک بار زمین به دور خورشید و به اصطلاح ، تقویم شمسی بودند و بنابراین در سال های مختلف ، ماه ها در طول سال جا به جا نمی شدند. اما سال قمری ارتباطی با گردش زمین به دور خورشید ندارد و تنها تعداد ماه هایش با سال شمسی در عدد 12 برابر هست. از آن جا که مدت گردش ماه به دور زمین ، ملاک محاسبه طول یک ماه قمری هست و این مدت در ماه های مختلف 29 یا 30 روز می شود ، بنابراین در مجموع هر سال قمری 10 یا 11 روز از سال شمسی کمتر است. (تفاوت بین 10 یا 11 روز هم در این است که آن سال شمسی کبیسه باشد یا نه).این امر باعث می شود که مثلاً بعد از 10 سال ، تقویم قمری حدود 100 روز که تقریباً برابر با یک فصل سه ماهه می شود ، از تقویم شمسی عقب بیفتد و آن ماه های تقویم قمری که مثلاً 10 سال قبل در فصل بهار بودند ، به فصل زمستان منتقل بشوند.اتفاقی که الآن هم رخ می دهد. آیا منجم هايى که در زمینه تقویم قمری فعالیت می کردند ، به عقلشان نمی رسید که این تقویم متغیر به درد کشاورزی یا سایر کارهایی که به فصول سال ارتباط دارند نمی خورد؟ منجمین به خوبی این موضوع را می دانستند و برای جلوگیری از این اتفاق ، راهکاری داشتند: هر دو یا سه سال ، یک ماه اضافی در سال بعد ، در نظر می گرفتند که اسمش الآن دیگر در تقویم قمری نیست: ماه "نسی" یا ماه "فراموش شده". این کار یعنی هر چند سال ، 13 ماهه شدن یکی از سال ها ، باعث می شد که تقویم قمری در سال جا به جا نشود. این روش محاسبه، در واقع ابداع یهودیانی بود که آن ها هم، بر اساس تقویم قمری کار می کردند و حدود 1600 سال پیش ، یعنی دویست سال قبل از اسلام، پایه گذاری شد و در جزیرةالعرب هم از آن استفاده می شد. (رجوع به آثار الباقیه و حاشیه ٔ التفهیم بیرونی از جلال همائی ص 225 شود.) اما چه بلایی بر سر این تقویم درصدر اسلام آمد؟ شاید قوی ترین دلیلی که می توان برای این کار مسلمانان یافت، خارج شدن آنان از سلطه تقویم یهودی بود.همانند جریان تغییر قبله. اگر ماه های قمری را بر این اساس در کنار ماه های شمسی قرار بدهیم، به نتیجه جالبی می رسیم: در ماه های ربیع الاول و ربیع الثانی که معادل با فروردین و اردیبهشت هستند ، هوا بهاری بوده و به دلیل بارندگی های نزولات کشاورزی و احشام در وضعیت خوبی بودند و غذا به وفور یافت می شده و شترها، دهمین ماه بارداری خود را می گذراندند. ماه های جمادی الاول و جمادی الثانی معادل با خرداد و تیر ، هوا شروع به گرم شدن کرده و آذوقه ها رو به کاستی می گذارد. نام این دو ماه، با کلمهً جمادی شروع می شوند و معنی سخت شدن زمین و محصولات کشاورزی را می دهند. ماه رجب ، معادل مرداد ماه را می توان از ریشهً سامی آرامی ریزبا(علی الاصول رِجبا ، خورشید ، تابستان) یا از سامی غربی رشپ(ایزد آتش) گرفت. یعنی در مجموع ، معلوم می شود ماه رجب، در اصل به معنی ماه فصل گرما و تابستان بوده است. نام ماه رمضان(معادل مهرماه) نیز علی الاصول به تلخیص از نام رمثانه عبری ، یعنی ماه شدت گرما، حادث شده و با کلمه معادل و شناخته شده عربی رمضان (سوزان)جایگزین گردیده است.