✨﴾﷽﴿✨ 🔹ترجمه و شرح نامه (۵۱)🔹 🔺از ظلم و ستم به مردم بپرهيزيد! منظور از اصحاب خراج مأموران جمع آورى خراج اراضى مفتوح العنوة است. توضيح: هنگامى که مسلمانان بر دشمنان خود پيروز مى شدند زمين هاى آنها عملاً به ملک مسلمين در مى آمد; ولى غالباً آن را در اختيار خودشان مى گذاشتند و هر سال مبلغى يا مقدارى از محصول آن اراضى به عنوان مال الاجاره (يا ماليات) از آنها گرفته مى شد که مبلغ زياد و سنگينى نبود. اين مسأله از عصر پيغمبر اکرم(صلى الله عليه وآله) با فتح خيبر آغاز شد و سپس در فتوحات ديگر اسلامى جريان يافت و قسمت عمده بيت المال در آن زمان ها از همين خراج تأمين مى شد که مبلغ قابل توجهى بود و تعلق به همه مسلمانان داشت. البته مأموران ديگرى بودند که زکات را از مسلمانان جمع آورى مى کردند و صرف نيازهاى ارتش اسلام و قضات و فقرا و نيازمندان مى شد.امام(عليه السلام) در اين بخش از نامه خود بر چند امر تأکيد مى کند. نخست هشدار مى دهد که زندگى خود را در جهان ديگر فراموش نکنيد وگرنه براى آن آمادگى پيدا نخواهيد کرد مى فرمايد: «اما بعد (از حمد و ثناى الهى) کسى که از آنچهسرانجام به سوى آن مى رود (مرگ و قيامت) بر حذر نباشد چيزى از پيش براى خود که او را (از بلاى آن روز) مصون دارد نمى فرستد»; (أَمَّا بَعْدُ، فَإِنَّ مَنْ لَمْ يَحْذَرْ مَا هُوَ صَائِرٌ إِلَيْهِ لَمْ يُقَدِّمْ لِنَفْسِهِ مَا يُحْرِزُهَا).اينکه در روايات مى خوانيم هوشيارترين مردم کسى است که بيش از همه به فکر مرگ باشد: «يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّ أَکْيَسَکُمْ أَکْثَرُکُمْ ذِکْراً لِلْمَوْت» براى اين است که تا انسان در فکر سفر آخرت نباشد وسايل اين سفر پرخطر را فراهم نخواهد کرد و دست خالى با دنيا وداع مى کند.آن گاه در دومين نکته خطاب به کارگزاران خراج مى فرمايد: «بدانيد آنچه به آن مکلّف شده ايد کم است امّا ثوابش بسيار»; (وَاعْلَمُوا أَنَّ مَا کُلِّفْتُمْ بِهِ يَسِيرٌ وَأَنَّ ثَوَابَهُ کَثِيرٌ).آيا منظور امام(عليه السلام) از اين عبارت کوشش هاى مربوط به جمع آورى خراج است يا تمام تکاليفى که انسان ها دارند؟ هر دو معنا محتمل است. با توجّه به اينکه جمله پيشين عام بود و همه اعمال را شامل مى شد، احتمال دوم مناسب تر به نظر مى رسد و در واقع اشاره به آيات شريفه (وَما جَعَلَ عَلَيْکُمْ فِى الدِّينِ مِنْ حَرَج و (يُريدُ اللهُ بِکُمُ الْيُسْر وَلا يُريدُ بِکُمُ الْعُسْر) است.آرى خداوند جواد و کريم در مقابل اعمال کوچک ما ثواب هاى بزرگى قرار داده است.در سومين نکته به مطلبى درباره ترک ظلم اشاره مى کند و مى فرمايد: «اگر ظلم و تعدّى، که خدا از آن نهى کرده عقاب و کيفر ترس آورى نداشت باز براى درک ثوابِ اجتنابِ از آن، عذرى براى ترکش باقى نمى ماند»; (وَلَوْ لَمْ يَکُنْ فِيمَا نَهَى اللهُ عَنْهُ مِنَ الْبَغْيِ وَالْعُدْوَانِ عِقَابٌ يُخَافُ لَکَانَ فِي ثَوَابِ اجْتِنَابِهِ مَا لاَ عُذْرَ فِي تَرْکِ طَلَبِهِ).اشاره به اينکه ظلم و ستم بى شک کيفر شديدى دارد; ولى در ترک آن ثوابِ فوق العاده اى است، بنابراين نه به جهت کيفرش، بلکه به موجب ثواب ترکش، اگر انسان آن را ترک گويد بسيار بجاست.امام(عليه السلام) در کلمات قصار خود نيز شبيه همين معنا را با تعبير وسيع تر و جالب ديگرى بيان کرده مى فرمايد: «لَوْ لَمْ يَتَوَعَّدِ اللهُ عَلَى مَعْصِيَتِهِ لَکَانَ يَجِبُ أَلاَّ يُعْصَى شُکْراً لِنِعَمِهِ; اگر خداوند تهديد به عذاب در برابر عصيانش نکرده بود باز هم واجب بود به پاس نعمت هايش نافرمانى نشود». ✔️نکته: خراج چيست؟ واژه «خراج» و «خرج» در اصل از خروج گرفته شده و به معناى چيزى است که از مال انسان يا از زمين زراعتى به دست مى آيد. بعضى واژه خراج را به معناى مال الاجاره زمين دانسته اند و راغب در کتاب مفردات خود مى گويد: خراج غالباً به مالياتى که بر زمينِ باغ و زراعت وضع مى شود، اطلاق مى گردد و به هر حال در اصطلاح فقها به معناى مالياتى است که بر زمين هاى خراجيه; يعنى زمين هايى که با جنگ از کفّار گرفته شده بود قرار مى دادند و گاه به ماليات زمين هاى آبادى اطلاق مى شد که جزو انفال بود. بخش اوّل تعلّق به همه مسلمانان داشت و بخش دوم به حاکم اسلامى.در بعضى از کتب اهل سنّت آمده است که خراج در اصطلاح فقها دو معنا دارد: معناى عام و معناى خاص. خراج به معناى عام تمام اموالى است که دولت متولى جمع آورى و صرف آن در مصارف معيّن است (تمام اقسام ماليات ها) و اما معناى خاص، آن مالى است که حکومت اسلامى بر اراضى خراجيه قرار مى دهد و گاه به مالياتى که به نام جزيه از غير مسلمانان گرفته مى شد نيز اطلاق شده است.در مورد مصرف خراج فقهاى ما گفته اند که بايد صرف مصالح عامه مسلمين گردد; مانند بناى پل ها، حفظ امنيّت جاده ها، کمک به نيازمندان، حقوق سربازان، جنگ جويان، قضات و فرمانداران و ساير نيازهاى حکومتی (7)« @Nahjolbalaghe2