☀️آیا طابقیه عمامه ابلیس است؟ ✍️ علی عادل‌زاده ▫️منظور از «طابقیه» عمامه بدون تحت الحنک است. از احادیثی که نواخباریان بر آن تأکید بسیاری دارند، حدیث «الطابقیّةُ عِمّةُ إبلیس» است که در برخی صفحات مجازی گاهی آن را به رسول خدا ص نیز نسبت داده‌اند. در این نوشتار، سنّتِ صحیح در عمامه بستن و این که آیا تحت‌الحنک انداختن ترجیح دارد، موضوع بحث نیست. آن چه بدان می‌پردازیم، تنها همین تک روایت «أنّ الطابقیة عمّة ابلیس» است. ▫️این جمله را شیخ کلینی با تعبیر «رُوِی» بدون هیچ گونه سند و حتّی انتساب مشخص به یکی از معصومان روایت کرده است (کلینی، الکافی، ج6، ص461). ظاهراً منبع شیخ کلینی کتاب احمد بن محمد بن خالد البرقی بوده که از منابع مهم کافی است. زیرا برقی نیز دقیقاً به همین نحو این جمله را روایت کرده است (برقی، المحاسن، ج‏2، ص378). ▫️گذشته از این که برقی سندی ارائه نکرده، خود برقی نیز - چنانکه رجالیان امامی گفته اند- در این که از چه کسی اخذ حدیث کند بی مبالات بوده (ابن غضائری، ص39)، از ضعیفان نقل می‌کرده، و بر مراسیل اعتماد می‌نموده است (نجاشی، ص76). جالب آن که بر خلاف منابعِ شیعه، در منابع عامه سند و گوینده این سخن معیّن شده است: «أَخْبَرَنَا عَبْدُ الرَّزَّاقِ، قَالَ: أَخْبَرَنَا مَعْمَرٌ، عَنْ لَيْثٍ، عَن طَاوُسٍ، فِي الَّذِي يَلْوِي الْعِمَامَةَ عَلَى رَأْسِهِ وَلَا يَجْعَلُهَا تَحْتَ ذَقْنِهِ، قَالَ: تِلْكَ ‌عِمَّةُ ‌الشَّيْطَانِ» (معمر بن راشد، جامع، 1403ق، ج11، ص80، ح19978). ▫️در منابع عامه انتساب این سخن به طاوس یمانی مشهور است (برای نمونه نک‍: هروی، غريب الحديث، 1384ق، ج3، ص120؛ بیهقی، شعب الإيمان، ج8، ص297؛ همو، الآداب، ص210). هر چند در نقلی نه چندان مورد اعتماد به مجاهد نیز نسبت داده شده (طرطوشی، الحوادث والبدع، 1419ق، ص72) که به احتمال زیاد ناشی از خلط است. به ویژه که ظاهراً مجاهد از طاوس روایت میکرده است (نمونه: بخاری، الصحیح، 1422ق، ج1، ص53). احمد بن حنبل نیز این سخن طاوس را روایت کرده (ابن حنبل، العلل ومعرفة الرجال، ج2، ص569، ح3694) و به آن فتوا می‌داده است (ابن حنبل، المسائل رواية ابنه عبد الله، 1401ق، ص449، ح1629). ▫️بدیهی است این فرض که طاوس یمانی این مضمون را از حدیث پیامبر ص یا یکی از معصومان گرفته باشد، ممکن است؛ اما فعلاً قرینه‌ای برای آن در دست نیست. اگر در منابع شیعه سندِ درستی برای این سخن یافت می‌شد، فرض‌هایی مانند تأیید و عرضه یا ریشه داشتن در حدیثی نبوی قابل دفاع بود؛ امّا در وضعیت موجود که می‌دانیم برقی، اخبار عامه را نیز نقل می‌کرده و در این‌جا نیز نقلِ او کاملاً مُرسَل است و حتّی گوینده آن را مشخّص نکرده و در عین حال در منابع عامه، هم گوینده معلوم است و هم سند نقل؛ دقیق‌ترین فرض این است که نقل برقی ریشه در سخنِ طاوس دارد. ▫️بنابراین، فارغ از این که سنّت راجح در عمامه بستن چه باشد، به نظر می‌رسد استفاده نواخباریان از این نقل برای کوبیدنِ علماء و فقهاء شیعه، درست نیست و حتی ممکن است به نوعی به پیروی ناخودآگاه از برخی مشایخ نخستینِ اهل سنّت بازگردد. @alfigh_alosul