چنانکه میدانید، علم در عقلانیت جمعی تولید میشود و نظریه بدون قرار گرفتن در معرض داوری عالمان دیگر شکل نمیگیرد. مقصود از تولید علم جمعی این نیست که علم و نظریههای علمی روش ندارند؛ بلکه علم در چهارچوب روششناسی شکل میگیرد، اما در ادامۀ استنتاج روششناختی، نوعی عقلانیت جمعی پدید میآید و مشارکت دیگران را در پذیرش و توسعۀ آن فراهم میسازد. تأکید میکنم که مهمترین ساحت تولید علم، تولید و رشد در روششناسی علم است. روششناسی مبتنی بر معرفتشناسی و منطق و حکمت اسلامی میتواند رویکرد جدیدی را در علوم انسانی به ارمغان آورد.