💢 مراحل نگارش(۲)
🔹 چهار. تنظیم و تدوین
وقتی معلومات و یادداشت‌هایی پیرامون ابعاد موضوع و محورهای آن فراهم شد، باید آن‌ها را به صورت منظم نوشت و تدوین کرد و پس و پیش نمود و حذف و اضافه کرد، تا از ترکیب و تألیف آن‌ها، یک نوشته یا جزوه یا اثر تحقیقی فراهم آید.
سلیقه و ذوق در تدوین نیز، سهم عمده‌ای دارد. همان گونه که در ساختن یک خانه و بنا، علاوه بر مصالح ساختمانی و نقشه و طرح، کار معماری و سوار کردن اشیا، خانه‌ای پدید می‌آورد، تنظیم یادداشت‌ها نیز پیکرۀ اصلی نوشته را می‌آفریند. ظریف¬کاری مرحلۀ دیگر آن است.
🔹 پنج. آراستن و پیراستن (ویرایش)
پس از تکمیل صورت نوشته، باید به کار تزیینی آن پرداخت. زوایدش را حذف کرد، عناوین انتخابی را مرور و تجدید نظر نمود، در صورت لزوم، کلمات و جملاتی را تغییر داد، نواقص را تکمیل نمود، و به حسن تألیف و ترکیب آن اطمینان حاصل کرد. نویسندگی به نوعی شبیه قالیبافی است که دار قالی، تار و پود، نقشه، خامه و ابریشم، بافتن و گره زدن، قیچی کردن و پرداخت نهایی دارد. در نویسندگی، چارچوب همان دار است، طرح کلی همان نقشه است، واژه‌ها و تعبیرات و جملات ابزار بافتن است، اصلاح زواید و بهسازی نهایی متن، همان پرداخت است. هرچه طرح و نقشه و نخ و خامه و تعبیرات و دقت در گره زدن و نگاشتن بیشتر و بهتر باشد، قالی گران¬تر و نوشته زیباتر و ارزشمندتر می‌شود.
آنچه که به نام «ویراستاری» مشهور است، پرداختن به همین جهات و بهبود بخشیدن به کیفیت متن و قلم در یک نوشته است.
ویراستاری صوری، حداکثر به جنبه‌های رسم‌الخطی، علایم نگارشی، فصل و وصل کلمات، یکسان‌سازی ارجاعات در پاورقی‌ها و سامان‌بخشی به ظاهر یک اثر است. اما کنترل مطالب نقل شده، زیباسازی نثر، تعیین مکان سرسطرها، عنوان‌گذاری‌های اصلی و فرعی، اصلاح واژه‌ها، حذف و اضافات لازم، درستی و دقّت ارجاعات، بهینه‌سازی تیترها، فصل‌بندی خوب مطالب، ایجاد وحدت رویه در سراسر اثر، کاستن از مکرّرات و مباحث غیر مرتبط، از جملۀ کارها در قلمرو یک «ویرایش دقیق و فنّی» است. با این حساب، بهتر است که ویراستار هر اثر دربارۀ موضوع خاصّ آن تبحّر و اطلاعات کافی داشته باشد تا بتواند نارسایی‌های محتوایی و اشکالات علمی آن را برطرف سازد و متنی بی‌غلط (چه غلط شکلی چه محتوایی) ارائه دهد. به پاره‌ای از نکات که در ویرایش مورد توجّه است، در همین بخش از کتاب اشاره شده است.
🔹 شش. نقد
پس از تکمیل نوشته، می‌توان به دید انتقادی، نوشته را یک بار خواند یا به دیگری داد تا نقّادانه مطالعه کند و نظر اصلاحی بدهد. بهره‌گیری از نقد و نظر دیگران، تأثیر بسزایی در تکمیل و رشد کار قلمی نویسنده دارد. هرچند نظر ناقد سبب شود پیکرۀ نوشته را کلّاً تغییر دهیم، اگر نظر او را بجا و صحیح می‌دانیم چنین دگرگونی ارزش دارد.
📚 برگرفته از کتاب «با اهل قلم»
#جواد_محدثی
#کانون_نویسندگان_قم
🆔 @honarestan_net