بسمه‌تعالی نباید دینداری به مناسک فروکاسته شود. نباید دینداری را به سویه مناسک و آیین‌های بیرونی آن فروبکاهیم؛ بلکه نسبت آن با باطن دینداری را هم باید ببینیم. به‌علاوه، در ‌این‌ ایام کرونایی، باید زایش‌ این باطن و ‌ایجاد آیین‌ها و فعالیت‌های نوین اجتماعی مبتنی بر دین را مشاهده کنیم. امری که نمونهٔ قبلی آن را در کنش‌های گستردهٔ دیندارانه در پشتیبانی از جنگ تحمیلی سراغ داریم. در گذشته هم هستهٔ اسلام سنتی، توسط علما بر مراسمات و آیین‌های نوپدید اشراف داشته و انحرافات آن را کنترل کرده است. چنین نیست که مناسک نوپدید ارتباطی با دینداری عالمان نداشته باشد. از منظر دیگر، پدیده‌ای مانند تقیه نشان می‌دهد که با وجود از دسترس خارج‌شدن مناسک مورد قبول دین در شرایط تقیه، بازهم امکان حفظ دین وجود دارد. تحلیل‌ این همه در شرایطی است که توجه شود دین و دینداری نباید به ظاهر و لایه مناسکی دین کاسته شود. رایاهمایی (وبینار) «دینداری اجتماعی در [ماه] رمضان کرونایی»، با حضور حمید پارسانیا و تقی آزادارمکی برگزار شد: mshrgh.ir/1064180 @hparsania