🔰به مناسبت درگذشت مرحوم استاد محمد رضا حکیمی 🔷نقد عقل خودبنیاد دینی (3) 🔸مرحوم استاد جکیمی بر این باور است که باید دست نیاز را ذیل دامان بی نیازی چون وحی آویخت و برای رسیدن به آن هدف مقدس و لازم از او یاری جست، از اینروست که مکتب تفکیک توجه عمده اش را به «عقل اعماقی و دفائنی» و یا «عقل خودبنیاد دینی» معطوف کرده است ( مقام عقل، صص 68 – 73)؛ در بخشهای قبل شواهدی از گفتار استاد حکیمی آوردیم که عقل خارج از نطاق دینی و یا به تعبیری عقل مستقل از دین ، به تنهایی حجیت معرفتی نداشته و مجهولات را با معلومات در می آمیزد. 🔸بدیهی است که ما نیز معنقد به ضرورت تربیت عقل در ذیل دین هستیم که بر اساس لسان روایات از این عقل به عقل منوّر یاد می کنیم. به تعبیر امیر المومنین یکی از حکمتهای بعثت انبیاء ، اثاره و برانگیزی عقل انسانهاست ( لیثیرو ا لهم دفائن العقول / خطبه اول نهج البلاغه ) اما این مهم وقتی صورت می گیرد که ابتدائا خود عقل ، استقلال معرفتی اولیه داشته باشد و بر خلاف نظر استاد حکیمی ، بنیاد آن بر دین نباشد. 🔸چگونه می توان بدون هیچ گونه اتکایی به معارف عقلانی وارد فهم معارف دینی شد؟ اساسا هر کسی در مقام فهم هر متنی قرار می گیرد، ، فهم او مبتنی بر یک سلسلسه مبانی هستی شناسانه، معرفت شناسانه ، انسان شناسانه و ارزش شناختی است که بدون آن اساسا فهم او شکل نمی گیرد. با این توصیف چگونه می توان با انقطاع ازادراکات عقلی مستقل از دین، به سراغ فهم متون دینی رفت و انتظار درک خزائن و دفائن عقلی را داشت؟ 🔸 جناب حکیمی سخن از عقل خود بنیاد دینی بر زبان می آورند که برای خود، روشهای مستقل برای تعقل دارد. تاکید حکیمی بر استقلال روشی، تداعی کننده متدهای فکری و اندیشه ای خردورزی متمایز با روشهای متعارف منطق و فلسفه است. در واقع آقای حکیمی همان ایده آمیرزا مهدی را در لفافه ای جدید دنبال می کند که روش علوم الهی بر خلاف روش علوم بشری (که استنباط علوم نظری از بدیهیات است)، می باشد. ( ر.ک ابواب الهدی، صص 62- 65). حال بر عهده طرفداران مکتب تفکیک است که شاخصه های این روش تعقلی مستقل را نشان دهند که مع الاسف پس از گذشت سه دهه هنوز این کار انجام نشده است! با این توصیف، این سوال پیش می آید که آیا اساسا چنین روشهای مستقل از قواعد مرسوم منطقی و عُقلائی، قابل تعریف است ؟! ( این بحث ادامه دارد.... ) ✍️ محمد جعفری 🆔@meshkatnoor