‍ ■●تفسیر حدیث حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام من نقطه زیر با ٕ بسم الله الرحمن الرحیم هستم●■ ☑️باء (ب) ■- الف اشاره به مبدأ اوّل باشد و باء اشاره به عالم عقل. چون از حروفی است که بعد از الف- در ازای ذات خداوندی- وضع شده است اشاره به عقل کلّی است که اوّلین آفرینش حق تعالی و طرف سخن اوست که فرمود: خلقی گرانمایه­ تر از تو نیافریدم. ■- پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود: «ظهرت الموجودات من باء بسم الله الرّحمن الرّحیم» یعنی؛ «همه موجودات از باء بسم الله الرّحمن الرّحیم ظهور یافتند.» ■- سید حیدر آملی گوید: «و امّا سرّ باء که در آن تا به این حد مبالغه شده است- از آنجاست که باء از حیث وجود در صدر موجود اوّل است که خود به مثابه باء در عالم است و از آن به «عقل اوّل» و «حقیقهُ الحقایق» و «روح اعظم» تعبیر نموده­ اند. زیرا که الف از نظر عرفا به مثابه حضرت ذات احدیّت واجبه است و باء به مثابه حضرت و احدیّت اسمائیه امکانیه.» ●- نخسـتین آیتـش عقـلِ کل آمد *** ●که در وی همچو باء بِسمِل آمد ■اوّلین نشانه و آیت که از کتاب عالم به وجود آمد، عقل کلّ بوده. همان­طوری که در کتاب قرآن اوّلین حروف باء، در بسم الله الرّحمن الرّحیم است و همة مراتب عالم به نحو اجمال در عقل و همه قرآن در باء، ‌به نحو اجمال مندرج است. ■- امیرالمؤمنین (علیه السلام) فرمود: «تمام قرآن در سوره حمد است و تمام سوره حمد در بسم الله الرّحمن الرّحیم است و تمام بسم الله الرّحمن الرّحیم در باء بسم الله و تمام باء در نقطة زیر باء است و انا النّقطهًْ تحت الباء؛ و من نقطة زیر باء بسم الله الرّحمن الرّحیم هستم.» ■- امیرالمؤمنین (علیه السلام) در خطبه­ ای به مردم فرمود: «منم نقطه باء بسم الله،‌ منم جَنب الله، منم قلم، منم لوح محفوظ، منم عرش و کرسی و منم آسمان­های هفتگانه و زمین­ها.» «انا نقطهًْ باء بسم الله الرّحمن الرّحیم، انا جَنب الله الّذی فرّطتم فیه، و اللّوح و انا القلم و انا العرش و اناالکرسی و انا السّموات السبع و الارضون.» ■- از ابن عباس روایت است که علی (علیه السلام) از آغاز شبی تا صبح در شرح باء بسم الله الرّحمن الرّحیم سخن گفت و به شرح سین نرسید و فرمود: «اگر می­خواستم به اندازه چهل بار شتر از شرح باء بسم الله را بازگو می­کردم.» ■- سخن اهل معرفت است که: «به سبب باء، وجود ظهور یافت و به وسیله نقطه، عابد از معبود امتیاز یافت.» ■اشاره است به تنزّل و ظهور حق به صورت آفریده­ ها مانند تنزّل و ظهور الف به صورت حروف. زیرا تعیّنِ حق مطلق که همان معبود است به صورت خلق مقیّد که همان عابد است تنها به سبب نقطة تعیّنی وجودی اضافی و نسبی به نام «امکان و حدوث» است که- آن نیز تحت اولین وجود جدا شده امکانی قرار دارد. وجودی که گاه «عقل اوّل» و گاه «روح اعظم» نامیده می­شود و به وسیله آن عابد که همان بنده است از معبود که همان ربّ است متمایز می­گردد. ■حروف نیز چنین است؛ زیرا الفِ تنها که به مثابه ذات حق است به صورت باء مقیّد تعیّن نمی­یابد مگر به سبب نقطة تعیّنی باء که زیر باء قرار دارد و بدان وسیله باء از الف متمایز می­گردد. ■زیرا وقتی الف از مقام اطلاقش به مقام تقیّدش به صورت باء که اولین مرتبة آن در عالم کثرت است تنزّل یافت، تمایز آن از باء فقط به وسیلة همان نقطه­ ای است که زیر باء قرار دارد و بدان سبب از سایر حروف متمایز می­گردد. ■بعد از الف که همان ذات احدیت است هیچ سرّی بزرگتر از باء و نقطة آن که همان عقل اوّل و حقیقت انسان است نیست. ■- در کتاب عوالی اللئالی از پیامبر (صلی الله علیه وآله) روایت است که فرمود: «کُنْتُ نبیّاً و آدم بین الماء و الطّین؛ من پیامبر بودم آن­گاه که آدم میان آب و گِل بود (و هنوز خلقتش پایان نیافته بود.)» و قول امیرالمؤمنین (علیه السلام) است که فرمود: «کُنْتُ ولیّاً‌ و آدم بین الماء و الطین؛ من ولیّ بودم آن­گاه که آدم میان آب و گل بود.» از این حدیث استفاده می­شود که تفسیر و تأویل حرف باء و نقطه تحت الباء، پیامبر (صلی الله علیه وآله) و آقا امیرالمؤمنین (علیه السلام) است. ■- این­که امیرالمؤمنین (علیه السلام)‌فرمود: «من نقطة زیر باء هستم» یعنی تمام علوم نزد من است. کنایه از این که قرآن بر پیامبر (صلی الله علیه وآله) نازل شد و تمامی علوم که در قرآن است را آن حضرت می­داند- پیامبر (صلی الله علیه وآله) فرمود: «علوم اوّلین و آخرین به من آموخته شده است.» - و مرا دروازة شهر علم خود قرار داد و فرمود: «خداوندا، جوامع علوم را به پسر عمّم علی عطا فرما.» ■●از تقریرات عارف بالله استاد سید علی اکبر صداقت●■ @mohamad_hosein_tabatabaei