نظریه اصالت محبت و عشق تمدن‌ها با تأکید بر سیره نبی اعظم صلی‌الله‌علیه‌وآله ✍️ دکتر محمد جواد حیدری خراسانی 🔹 بازنگری و تحلیل: بر اساس سیره نبوی مقدمه یکی از ارکان مهم اخلاق اجتماعی در اسلام، محبت، نوع‌دوستی، مهرورزی و عشق به آدمیان است. پیامبر اعظم صلی‌الله‌علیه‌وآله که خداوند او را «رَحْمَةً لِّلْعَالَمِینَ» (الأنبیاء: 107) معرفی کرده است، نمونه کامل تجسم این حقیقت بود. نظریه «اصالت محبت» و «عشق تمدن‌ها» با تأکید بر سیره عملی و جهانی پیامبر اکرم (ص) در برابر نظریه «برخورد تمدن‌ها» و فراتر از نظریه «گفت‌وگوی تمدن‌ها» مطرح می‌شود. این نظریه می‌خواهد نقشه‌ای برای نظم نوین جهانی بر پایه عشق، همدلی، همکاری، و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز میان ملت‌ها ارائه دهد. چیستی عشق تمدن‌ها این نظریه تأکید می‌کند که بشر ذاتاً خشن و جنگ‌طلب آفریده نشده است. قرآن کریم می‌فرماید: «فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا» (الروم: 30). بر این اساس، فطرت انسان بر محبت، همزیستی و انس با همنوع بنا شده است. خشونت‌ها، جنگ‌های جهانی و ستم‌های مدرن نتیجه سیاست‌های سلطه‌گرانه است نه طبیعت بشر. در برابر نظریه «برخورد تمدن‌ها» (هانتینگتون) که بر تضاد تأکید دارد، نظریه «عشق تمدن‌ها» از ظرفیت‌های الهی و فطری انسان برای گفتمان صلح و محبت سخن می‌گوید. ابعاد عشق تمدن‌ها در سیره نبوی ۱. تبادل فرهنگی و هنری پیامبر اکرم (ص) با وجود تعصب شدید قریش، از شعر، خطابه و هنر برای گسترش معرفت و اخلاق بهره برد. حضور شاعران در مسجد النبی و تأیید شعرای مؤمن (چون حسان بن ثابت) نشانه‌ی استفاده ایشان از زبان فرهنگ برای پیوند تمدن‌ها بود (ابن هشام، السیره النبویه، ج 2). ۲. محبت و کرامت انسانی کرامت انسانی در سیره پیامبر محدود به مسلمانان نبود. قرآن می‌فرماید: «وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ» (الإسراء: 70). پیامبر با یهودیان، مسیحیان و حتی مشرکان با عدالت و رأفت برخورد می‌کرد. پیمان مدینه (صحیفه) نمونه روشن آن است که همزیستی دینی و تمدنی را نهادینه کرد (ابن هشام، همان). ۳. مقاومت در برابر ظلم امام علی(ع) فرمود: «كونوا للظالم خصمًا وللمظلوم عونًا» (نهج البلاغه، حکمت 47). این اصل در سیره نبوی جلوه‌گر بود؛ ایشان همواره در کنار بردگان و ستمدیدگان ایستاد (مانند حمایت از بلال حبشی) و در برابر اشراف قریش ایستادگی کرد. ۴. صلح و همزیستی جهانی صلح حدیبیه نمونه‌ای تاریخی است که پیامبر اکرم (ص) با صبر، حکمت و نگاه تمدنی مسیر فتح مکه را هموار کرد (طبری، تاریخ الامم والملوک، ج 2). این صلح نشان داد که محبت و مدارا می‌تواند تمدن‌ها را به هم نزدیک کند عشق تمدن‌ها و حقوق بشر اسلامی پیامبر اکرم (ص) در خطبه حجة‌الوداع منشوری جهانی از حقوق بشر ارائه کرد: جان انسان‌ها محترم است. زنان دارای حقوق انسانی و اجتماعی‌اند. نژاد و قبیله ملاک برتری نیست: «لَا فَضْلَ لِعَرَبِيٍّ عَلَى أَعْجَمِيٍّ إِلَّا بِالتَّقْوَى» (احمد بن حنبل، مسند، ج 5). این اصول، پایه‌ای برای پیوند حقوق بشر اسلامی با حقوق بشر جهانی است؛ همان چیزی که نظریه عشق تمدن‌ها مطرح می‌کند. نتایج و راهکارها ۱. توسعه محبت و کرامت انسانی الگوگیری از سیره نبوی در آموزش حقوق بشر اسلامی و تأکید بر رحمت جهانی. ۲. ترویج گفت‌وگوی تمدن‌ها بر محور عشق شرکت در کنفرانس‌های جهانی با طرح مدل سیره نبوی به‌عنوان الگوی همزیستی. 3. سازمان‌های حقوق بشری اسلامی ایجاد نهادهایی که بر اساس «رحمه للعالمین» فعالیت کنند. 4. همایش‌های علمی و فرهنگی گسترش فستیوال‌های هنری و علمی میان ملت‌ها بر محور محبت و عدالت. جمع‌بندی نظریه «عشق تمدن‌ها» در واقع ادامه رسالت جهانی پیامبر اعظم (ص) است؛ رسالتی که بر پایه محبت، صلح و کرامت انسانی استوار است. امروز بیش از هر زمان، جهان نیازمند رجوع به این سیره رحمانی است تا جایگزین منطق خشونت و سلطه گردد. 📚 منابع و مستندات منتخب قرآن کریم، سوره‌های الروم، الأنبیاء، الإسراء. نهج البلاغه، حکمت 47. ابن هشام، السیره النبویه. طبری، تاریخ الامم والملوک. احمد بن حنبل، المسند. مرتضی مطهری، حماسه حسینی (برای بحث عدالت و کرامت انسانی).