﷽
⚪️
مبانی معرفتشناختی| بخش اول
موضوع بحث
بسته «معرفتشناسی» مبتنی بر هستیشناسی حکمت متعالیه، حاوی چه گزارههایی است؟
مساله بحث
باورهای صادق مُوجَّه چگونه بهدست میآیند و چگونه میتوان باورهای صحیح را از توهمات تفکیک کرد؟
فرضیه بحث
کلیه مسائل معرفتشناسی پاسخگوی ده مساله هستند:
۱.
معرفت چیست؟
۲.
سنگبنای معرفت چیست؟
۳.
منابع معرفت کدامند؟
۴.
صدق چیست؟
۵. مفاهیم چگونه
کثرت و طبقهبندی پیدا میکنند؟
۶.
قضایا چگونه تولید میشوند؟
۷. ملاک
صدق و اعتبار در قضایا چیست؟
۸.
عوامل زمینهساز معرفت کدامند؟
۹. معرفت، ضرورتاً
نسبی است یا معرفتِ
قطعی ممکن است؟
۱۰.
صعود و نزول معرفتی چگونه حاصل میشود؟
بررسی این مسائل با دیدگاه فلاسفه و معرفتشناسان مسلمان به نتایج زیر میرسد:
۱.
واقعیتی خارج از ذهن ما وجود دارد (ناوابسته به ذهن و اراده ما).
۲.
دستیابی به این واقعیت ممکن است.
۳.
حقیقت =
ادراک مطابق با واقع.
۴.
صدق =
مطابقت با واقع.
۵.
هر کسی مجموعهای از ادراکات یقینی را دارد (بدیهیات منطق و فلسفه)
۶.
علم حضوری سنگبنای ادراکات انسان است.
۷. با استفاده از ابزار
بدیهیِ شکل اول منطق و استدلالهای مباشر (عکس، عکسنقیض)، میتوان ادراکات یقینی دیگری را تولید کرد. (
گسترشپذیری ادراکات یقینی)
۸.
معرفت =
ادراکات صادق موجّه.
۹.
دستیابی یقینی به واقعیت، ممکن و معقول است =
عقلانیت معرفت =
رئالیسم (در برابر ایدهآلیسم بهمعنی ذهنگرایی)
بنابراین:
۱۰.
واقعگرایی ممکن است
۱۱.
ذهنگرایی یا سوبجکتیویسم ضروری نیست.
۱۲. پس
پارادایم تفسیری تنها راه ممکن کشف واقع نیست.
۱۳.
چهارچوبهای ذهنی (پارادایمها یا هر گونه پیشفرض وپیشداوری)
سرنوشتساز نیستند و میتوان در همه آنها حقیقت ثابتی را کشف کرد.
۱۴.
واقعیت ثابت است و ادراک ما از واقعیت قابل تغییر است.
۱۵.
در علم حضوری نیز معرفت بالوجه ممکن است. (ضروری نیست که تمام المعلوم عندالعالم منکشف شود)
۱۶.
منابع معرفت بشری منحصر در تجربه نیست.
۱۷.
عقل و شهود و نقل هم کشف از واقع دارند.
۱۸.
ساختار و قوانین طبیعت و فطرت، از منابع کشف واقع هستند.
۱۹.
ادراک حسی فقط عوارض پدیدههای مادی را درک میکند.
۲۰.
مهمترین منبع معرفتی انسان عقل است و دلیل موجه بودنِ آن، ابتناء بر بدیهیات یا مایصلالی البدیهی است. (ابتناء بر قضایای پیشینی)
۲۱.
روند تولید معرفت و ایجاد کثرت در ادراکات، با پیگیری روند تولید مفاهیم و پیدایش کثرت در مفاهیم، کشف میشود.
۲۲.
مفاهیم به مواردی مانند «حقیقی» ، «اعتباری» ،«جزیی» ، «کلی» ، «معقولات اولی» ،«معقولات ثانیه» ، «معقولات فلسفی» ، «معقولات منطقی» تقسیم میشوند.
۲۳.
ابزار ایجاد معرفتهای ترکیبی، تفکر است. (فرآیند تولید تعریفها و فرآیند تولید حجتها)
۲۴.
مفاهیم اعتباری و ارزشی میتوانند دارای منشاء انتزاع حقیقی باشند و تابعی از آن منشاء باشند.
۲۵.
معیار صدقِ قضایای بدیهی، یا به دلیل
ذاتی بودن محمول برای موضوع است یا به دلیل
ارجاع آن بدیهی به علم حضوری.
۲۶.
پدیدهها دارای ابعاد و سطوح و لایهها و مراتبی هستند، پس
معرفت نیز میتواند در عین این که
هسته ثابت دارد دارای
مراتب و ابعاد باشد.
۲۷. به دلیل ذومراتب و ذواضلاع بودن پدیدهها،
رئالیسم خام (یکسان و یکنواختانگاری دریافت اولیه از هر پدیده) غلط است و
رئالیسم شبکهای (بررسی پدیده در شبکه هستی از ابعاد مختلف) بیشترین کشف از واقعیت را دارا میباشد.
۲۸. به دلیل
رئالیسم شبکهای، پارادایمهای اثباتگرایی و تفسیری و انتقادی نمیتوانند به تنهایی کاشف از واقع باشند بلکه
پارادایم شبکهای لازم است. (بررسی پدیده و کشف مختصات آن در شبکه هستی)
۲۹. پدیدهها از حیث وجودی محدودند لذا
قرائتهای مختلف از یک پدیده بیپایان نیست و صدق و کذببردار است.
۳۰.
استقراء وقتی به حد خاصی در پدیده برسد،
مفید قطع روانشناختی است، لذا در کسب معرفت قابل استفاده است.
۳۱. گزارههای
وحیانی و نقلی، مانند گزارههای علمی و فلسفی
معنادار هستند و زبان آنها زبان توصیف و کشف واقع است.
۳۲. معیار ادراک صادق در علوم انسانی اسلامی، عبارت است از:
مبناگرایی مبتنی بر بدیهیات +
روش بدیهی تولید معرفتها +
هماهنگی با اهداف و مقاصد شریعت +
هماهنگی با گزارههای دینی.
#مبانی #معرفتشناسی #فلسفه_علم #علم #واقعیت #حقیقت #صدق
⚪️
تفکر و تمدن شبکهای
⚪️
@vaseti