معبودهای غیر الهی قوله علیه السلام: وَ کَفَرْتُ بِکُلِّ مَعْبُودٍ غَیْرِکَ. سابقا گذشت که معبود شی ء[ای] است که انسان او را مستقلاًّ مؤثّر و مطاع خود دانسته و در جلب منافع و دفع مضارّ خود به او اظهار تذلّل و انقیاد نموده مؤثّر و مطاع خود فرض نماید، و بدترین معبودی که انسان از او اطاعت نموده هوای نفس است، کما فی قوله تعالی: « أَ رَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ [۱] ». و من ذلک ما روی عنه صلی الله علیه و آله وسلم: « ما عبد معبود فی الأرض مثل الهواء ». [۲] و قال تعالی: « وَ الَّذِینَ کَفَرُوا أَوْلِیَآؤُهُمُ الطَّاغُوتُ [۳] »، یعنی جهّال و کسانی که مستور و محجوب از معرفت حقّ اند متبوعین و آمرین آنها طاغوت است، یعنی: نفس امّاره بالسوء اطلاق اسم طاغوت شده بر او، به واسطه آن که نفس کثیر الطغیان و التجاوز است از حدود الهیه، لأنّ النفس هی أقرب مبادی المعنویة للانسان ؛ إذ ما أضلّه مضلّ و ما أغواه مغوٍ، عن الصراط المستقیم إلا بواسطة میله و هواه إلی ما یرغب الیه و یعبده، بل لایعبد الإنسان معبود غیر اللّه إلاّ بتبعیة عبادته و عادته. و کفران به این معبود به مقتضای قوله تعالی: « فَمَن یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ یُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَی لاَ انفِصَامَ لَهَا وَ اللَّهُ سَمِیعٌ عَلِیمٌ [۴] » آن کُفران و انکار به هوی، یعنی عدم التفات الی محبة نفسه و الاهتمام لجلب ما یلذّها و دفع [ما] یکرهها، « فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقَی [۵] » التی هی إقبال الی اجنبة [۶] الحقّ، و إعراض عن جنبة الباطل، و ذلک یوجب وجدان روح الوصال، و نعم الاتصال و الخلاص عن الافتراق، و جهنم القطیعة، قال تعالی: « وَ الَّذِینَ اجْتَنَبُوا الطَّاغُوتَ [۷] »، أن یعبدوها، که مراد اجتناب و دوری از اراده و شهوات نفسانی و خروج از طاعت او است. باری، پس مفهوم از فقره دعا که من کفران می‌نمایم به هر معبودی غیر تو که او را تذلّل نموده مطاع خود قرار بدهم، شامل این معبود داخلی و تمام معبودین مجازی خارجی می‌شود، به مقتضای « کلّ ما شغلک عن اللّه فهو صنمک » [۱]، لذا در فقره بعد عرض می‌نماید: ---------- [۱]: ۱ - سوره مبارکه فرقان، آیه ۴۳. [۲]: ۲ - بسنجید: أسرار الآیات، ص ۱۳۲: « ما عبد فی الأرض إله ابغض إلی اللّه تعالی من الهوی »، ثمّ تلا: «أَرَأَیْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ ». [۳]: ۳ - سوره مبارکه بقره، آیه ۲۵۷. [۴]: ۴ - همان، آیه ۲۵۶. [۵]: ۵ - همان. [۶]: ۶ - اصل: الجنبة. [۷]: ۱ - سوره مبارکه زمر، آیه ۱۷. [۱]: ۲ - بسنجید: تاریخ مدینة دمشق، ج ۳۴، ص ۱۴۶ ؛ البدایة و النهایة، ج ۱۰، ص ۲۷۹، « کلّ ما شغلک عن اللّه من أهل أو مال أو ولد فهو مشؤوم ». .......: 📚✍ #شرحی بر صحیفه سجادیه میرزا ابراهیم سبزواری وثوق الحکماء https://eitaa.com/zandahlm1357