🔴 ایران؛ در قامت یک قهرمان جهانی!
🔻ایران چگونه به قهرمان افکار عمومی جهان تبدیل شد؟
🖊دکتر حسن محمدمیرزائی
مدیر اندیشکده مطالعات جهان اسلام
پژوهشکده مطالعات تمدنی شهید صدر (ره)
┄┅═✧❁🌿🌺🌿❁✧═┅┄
🟥 پژوهشکده مطالعات تمدنی شهید صدر (ره)
📲@sadr_ir
🌐https://sadr.ihu.ac.ir/t
🚦جامعهشناسی جنگ و هویّت ملّی ایرانیان: از دفاع مقدس تا تجاوز اخیر آمریکا و رژیم صهیونیستی_بخش اول
✒️به قلم: دکتر رضا پارسامقدم
جنگ پدیدهای چندبعدی است که نه تنها مرزها، بلکه هویت ملتها را بازمیسازد. برای درک ژرفتر هویت ملی ایرانیان معاصر، باید جنگ تحمیلی ایران و عراق (۱۳۵۹-۱۳۶۷) را بهعنوان نقطه عطفی بنیادین تحلیل کرد که همچنان سایهاش بر روان جمعی ایران گسترده است. این تحلیل، با توجه به تهاجم اخیر رژیم صهیونیستی و آمریکا (حمله آوریل ۲۰۲۵ به تأسیسات هستهای نطنز)، ابعاد پیچیدهتری مییابد.
جنگ به مثابه آینه هویتساز
جنگ ایران و عراق تنها یک نبرد نظامی نبود؛ کوره ذوب هویت ملی بود. نظریههای جامعهشناسی جنگ (مانند کارهای آنتونی اسمیت و بندیکت اندرسون) تأکید میکنند که تهدید خارجی مرزهای "خودی" و "دیگری" را تشدید میکند. حمله صدام حسین با پشتیبانی غرب و شرق، تمامیت ارضی ایران را نشانه رفت و «ایرانیت» را از سطح انتزاعی به حسی ملموس و حیاتی تبدیل کرد. بسیج بیسابقه مردمی از کردستان تا سیستان، از آذربایجان تا خوزستان، با وجود تنوع قومی و مذهبی، تجسم عینی «ملت-دولت ایران بود. جنگ، خاطره جمعی رنج و مقاومت را آفرید که به سنگ بنای هویتی نسلها بدل شد.
مولفههای هویتساز دفاع مقدس
۱. تلفیق ملی-مذهبی: گفتمان غالب جنگ، آن را "دفاع مقدس" خواند. این روایت، اسلام شیعی (با محوریت شهادت در کربلا) را با وطنپرستی ایرانی (دفاع از خاک) درهم آمیخت. شهدا نه تنها قهرمانان مذهبی، که نمادهای ملی شدند. مفاهیمی مانند "رزمنده"، "جانباز" و "ایثارگر" بار هویتی یافتند.
۲. اسطورهسازی و مکانهای مقدس: فتح خرمشهر به اسطورهای ملی بدل شد. مکانهایی چون فکه، شلمچه و هویزه زیارتگاههای مذهبی شدند که شکوه و رنج ملت را روایت میکنند.
۳. بازتعریف نقشهای اجتماعی: زنان در پشت جبهه و حتی خط مقدم، نقشهای سنتی را دگرگون کردند. مشارکت فراقومی (کرد، بلوچ، ترکمن، عرب، فارس) در جبههها، وحدت ملی را عینیت بخشید.
۴. نهادینهسازی یادبود: بنیاد شهید، بنیاد جانبازان و ستاد اجرایی فرمان امام، نهتنها خدمتگزار، که نگهبانان هویت ایثار شدند. ادبیات، سینما و هنر جنگ، روایت ملی را جاودانه کردند.
پیچیدگیها و چالشهای هویتی پساجنگ
- چندصدایی روایتها: در کنار روایت رسمی "دفاع مقدس"، روایتهای فراموششده وجود دارد: رزمندگانی با انگیزههای غیرمذهبی، خانوادههایی که طعمه فقر شدند، مردم مناطق جنگی که بار اصلی را بر دوش کشیدند.
- سیاستزدگی نمادها: اسطورههای جنگ گاه به ابزار مشروعیتسازی سیاسی گروههای خاص تبدیل شدند که به تحریف تاریخ انجامید.
- نسلکشی حافظه: انتقال تجربه نسل جنگ به جوانان امروز، با چالش مواجه است. گسست نسلی میتواند هویت ساختهشده در جنگ را تضعیف کند.
- پیامدهای روانی-اجتماعی: جانبازان جسمی و روحی، خانوادههای شهدا و آوارگان جنگ، زخمهای هویتی جمعی را نمایندگی میکنند.
┄┅═✧❁🌿🌺🌿❁✧═┅┄
🟥 پژوهشکده تمدنی شهید صدر (ره)
📲@sadr_ir
🌐https://sadr.ihu.ac.ir/
🚦جامعهشناسی جنگ و هویّت ملّی ایرانیان: از دفاع مقدس تا تجاوز اخیر آمریکا و رژیم صهیونیستی_بخش دوم
✒️به قلم: دکتر رضا پارسامقدم
تهاجم اخیر (آوریل ۲۰۲۵) و بازتولید هویت ملی
حمله مستقیم رژیم صهیونیستی با حمایت آمریکا به تأسیسات هستهای نطنز، در چارچوب جامعهشناسی جنگ، چند کارکرد هویتساز محوری دارد:
۱. احیای خاطره جمعی جنگ تحمیلی:
- این حمله، حس محاصره و تهدید خارجی دوران دفاع مقدس را زنده کرد. گفتمان رسمی بلافاصله آن را با "استکبار جهانی" و "صهیونیسم" پیوند زد.
- رسانهها تصاویر بمبارانهای دهه ۶۰ را مرور کردند و خط پیوستگی تاریخی با جنگ هشتساله ایجاد شد.
۲. تأیید گفتمان "استکبارستیزی":
- حمله، شاهدی عینی بر روایت رسمی از "دشمنی ذاتی غرب و صهیونیسم با ایران" ارائه داد. این، مولفه بنیادین هویت انقلابی را تقویت میکند.
- شعارهایی مانند "مرگ بر آمریکا" و "مرگ بر اسرائیل" از سطح نمادین به عینیت تجربی تبدیل شد.
۳. تقویت گفتمان "اقتدار هستهای" بهعنوان جزء هویتی:
- حمله به تأسیسات هستهای، برنامه اتمی را از یک پروژه فنی به نماد استقلال ملی و عزت ارتقا داد. مقاومت در حفظ آن، با هویت مقاومتگرای ایرانی گره خورد.
- پاسخ موشکی ایران به رژیم صهیونیستی (هرچند محدود) بهعنوان اعاده حیثیت ملی بازتاب یافت.
۴. ایجاد همبستگی موقت و مهار شکافها:
- مانند جنگ تحمیلی، این حمله واکنشهای میهنی فراجناحی را برانگیخت. حتی منتقدان داخلی، نقض حاکمیت ملی را محکوم کردند.
- اما این انسجام ممکن است شکننده و بالقوه کوتاهمدت است و ممکن است با بازگشت مسائل داخلی کمرنگ شود.
تمایزهای بنیادین با جنگ تحمیلی و چالشهای پیشرو
- ماهیت نامتقارن تهدید: برخلاف جنگ تمامعیار دهه ۶۰، تهدید امروز هوشمند و متمرکز بر زیرساختها است. این، امکان خلق "خاطره جمعی مشترک" را محدود میکند.
- فقدان بسیج تودهای: حمله اخیر نیاز به مشارکت مردمی گسترده نداشت. هویتسازی بدون تجربه زیسته جمعی، عمق و ماندگاری کمتری دارد.
- فضای مجازی و چندصدایی: امروز روایت رسمی با رقیبان سرسخت در فضای مجازی مواجه است. جوانان به روایتهای جهانی دسترسی دارند که چالش هویتسازی یکپارچه ایجاد میکند.
نتیجهگیری: جنگ به مثابه فرآیند مستمر هویتسازی
جنگ ایران و عراق، هویت ملی ایرانیان را حول محورهای مقاومت، ایثار، استقلال طلبی و تلفیق ملی-مذهبی بازتعریف کرد. تهاجم اخیر صهیونیستی-آمریکایی نشان داد که این هویت، پویا و واکنشپذیر به تهدیدات خارجی است. با این حال، جامعه امروز ایران با چالشهای هویتی بیسابقهای روبروست:
- چگونه میتوان خاطره جنگ را بدون تجربه مستقیم، به نسل دیجیتال انتقال داد؟
- چگونه میتوان از هویت مقاومتمحور در دنیای بههمپیوسته امروز نگهداری کرد؟
- چگونه میتوان از سوءاستفاده سیاسی از گفتمان "تهدید خارجی" جلوگیری کرد؟
پاسخ به این پرسشها، آینده هویت ملی ایران را شکل خواهد داد. آنچه مسلم است، تجربه جنگ و مقاومت در برابر تجاوز، چه در دهه ۶۰ و چه در تهاجمات نوین، بهعنوان لایهای ژرف در هویت ایرانی تداوم خواهد یافت، اما صورتبندی نهایی آن در گرو تعامل پیچیده حاکمیت، جامعه مدنی و نیروهای جهانی است. جامعهشناسی جنگ به ما میآموزد که هویت ملی نه یک ماهیت ثابت، بلکه فرآیندی سیال است که در کوره بحرانها ساخته و بازساخته میشود.
┄┅═✧❁🌿🌺🌿❁✧═┅┄
🟥 پژوهشکده تمدنی شهید صدر (ره)
📲@sadr_ir
🌐https://sadr.ihu.ac.ir/
🚦آیا جبهه اسلام ضعیفتر است؟
بر اساس تدبر در آیات ۱۲ تا ۱۵ سوره محمد (صلیاللهعلیهوآله)
✍ به قلم: محمد حسین شاه آبادی
برای شما هم سوال شده که چرا خدا کار کافرین را یکسره نمیکند؟ اصلا چرا خدا اجازه میدهد کافرین این قدر نعمت داشته باشند و در تکنولوژی و بهرهمندی از دنیا این قدر پیش بروند؟ آیات ۱۲ تا ۱۵ سوره محمد، پرده از واقعیتهای عمیق دنیا و آخرت برمیدارد و نگاه ما را از صرف دنیا، به آخرت برمیگرداند تا دنیا را در کنار آخرت ببینیم.
در آن صورت میبینیم که مؤمنان، با اعمال صالح خود، به بهشتی زیبا و پرنعمت وارد میشوند، در حالی که کافران به جایگاه دردناک جهنم محکوم میشوند. اما آن بهرهمندیشان از دنیا چه بود؟ راستش را بخواهید، کافران در این دنیا مانند چهارپایانی هستند که تنها به دنبال شهوت و شکمپرستیاند و در آخرت، عذاب سختی در انتظارشان است. در حقیقت، عذاب اصلی آنها در قیامت است.
اما چرا اینگونه است؟ چون مومنین در راه روشن خدایی قرار گرفتهاند ولی کافران از هوای نفس خود تبعیت میکنند. از این روست که پاداش این مومنین جهادگر نهرهای زلال آب، شیر، شراب و عسل است. این توصیف جذاب از بهشت، میتواند رزمندگان را برای ادامه جهاد و مبارزه، با انگیزهتر کند.
در مقابل، کافران از عذاب جهنم رنج میبرند که در آن آب داغ و چرکین، عذابشان میدهد اعضای بدنشان را تکه تکه میکند. بنابراین، لذتهای زودگذر دنیا نباید مؤمنان را ناامید کند، چرا که عاقبت کافران، بسیار تلخ است.
اگر به این وعدههای الهی باور کنیم، جور دیگر به جنگ و جهاد مینگریم و قدرت بیشتر مومنین را به زیبایی میبینیم.
#مومنین #کافرین #عذاب #نعمت #شهوات #راه_روشن_خدا #ساحت_سیاسی #ساحت_تمدنی
┄┅═✧❁🌿🌺🌿❁✧═┅┄
🟥 پژوهشکده تمدنی شهید صدر (ره)
📲@sadr_ir
🌐https://sadr.ihu.ac.ir/
🚦مقاومت به مثابه ایده اصیل همبستگی ملی_تمدنی ایرانیان "بخش اول"
🖋به قلم: دکتر حمید دهقانیان
حقیقت یک جامعه در بحران ها شناخته میشود. جنگ یکی از مهمترین و تعیین کنندهترین وضعیت ملی یک کشور از این لحاظ است. آنچه ما در این 12 روز مشاهده کردیم، ظهور این ذات واقعی جامعه ایرانی است که به مثابه ققنوسی از آتش ناملایمات و سختیها و ظلمها و تحریمها و محدودیتها و .. سربرآورد و جهانی را حیران خود نمود. بر خلاف همه پیشبینیهای داخلی وضع اجتماعی نه به مثابه نقطه ضعف و پاشنه آشیل، بلکه کانون قدرت و انسجام شد. در پرسش از بنمایه و دلالت اصلی این نمایش و حضور پرشکوه ایرانیان باید از مقاومت به مثابه ایده اصیل و تاریخی ملی ایرانیان یاد کرد. متون تاریخی، ادبی و روایتهای اسطورهای، قصههای کهن و نوین، حتی نمادها و نشانههای ملی، مشحون از تبلور این ایده است. کیست که ایران را در ادبیات کهنش با سلحشوری فریدون و رستم، آرش و کاوه و امتداد تاریخی آن در معاصرت ما با رئیسعلی و کوچک جنگلی و چمران و باکری و سلیمانی نشناسد. ایده مقاومت چنان درهمتندیگی با تاریخ و فرهنگ ایرانزمین دارد که نه صرفا در نمود سیاسی و نظامی، بلکه یک مؤلفه اصیل هویتی است که انسجامبخش آحاد مردم در برابر تهدید و تجاوز دشمن و اجنبی است. مقاومتی که به دنبال نفی سلطه در هر شکل ممکن است. ایدهای که مجمع عناصر مهمی چون حماسه، عرفان و عقلانیتی ایرانی - اسلامی است.
از تشکیل ارتش خودجوش و تحریم تنباکو تا جنگ با روس و انگلیس و عراق، از حق مسلم نفت تا هستهای همه نشان قدرت بسیج این ایده دارد. اگر مقاومت ملی در جوامع مدرن حاصل یک نظم دولت_ملت است اما برای ایرانیان مقاومت یک ایده وارداتی نیست، بومی و نشئتگرفته از این سرزمین است. صد البته در نفی استعمار و استثمار غرب نامتمدن این مقاومت است که تاریخ اکنون (هویت معاصر ما) را معنا و شکل داده است. ایدهای انسجام بخش که فراتر از دوگانههای مدرن دین_ملت، ملت_امت و..، تجسم یک هویت ایرانی_اسلامی به معنای دقیق کلمه است. مقاومت جوششی درونی و افق و شعاعی تمدنی و جهانی دارد، نفی کننده ظلم و ستم وسلطه در همه ابعاد است؛ ملی، منطقهای و جهانی. مقاومت در واقع ایده بنیادین و اصیل همبستگی ماست. مردم ایران چنان مقاومت را زیسته و تجربه و زندگی کردهاند که آن را تبدیل به یک زندگی روزمره نه به معنای روزمرگی بلکه، معنای عمیق یک زیستجهانی کرده است که چه در جنگها، تحریمها و همجههای روانی و چه در بزنگاهها که قصد شکستن حصار ملی و فرهنگی و تمدنی را داشتهاند، نحو زیستن را معنا و جهت داده است. چشم انسان ایرانی را بر مسائل و مشکلات روزمره میبندد و عزم ایرانی را برای عبور از این کمبودها،اختلافات و جهاد و جنگیدن برای هدفی والاتر از آنها که اکنون ضرورت پیدا کرده است جزم میکند. زیستجهانی که امروز زبانی جهانی یافته است. زبانی که یکی از شعائرش رهایی فلسطین و یکی از مظاهرش روز قدس است.
#جنگ #اسراییل #ایران #مقاومت #همبستگی
┄┅═✧❁🌿🌺🌿❁✧═┅┄
🟥 پژوهشکده تمدنی شهید صدر (ره)
📲@sadr_ir
🌐https://sadr.ihu.ac.ir/
🚦مقاومت به مثابه ایده اصیل همبستگی ملی_تمدنی ایرانیان "بخش دوم"
🖋به قلم: دکتر حمید دهقانیان
درشبیخون اخیر نیز جامعه ایرانی نه تنها به عنوان یک کشور واحد، بلکه به عنوان یک تمدن مقاوم در برابر تهاجم نظامی و روانی دشمنان اسلام و ایران ایستادگی نمود. همبستگی شکلگرفته نه فقط حول محور دفاع از تمامیت ارضی، بلکه دفع یک تهدید تمدنی درک شد، درکی که فروپاشی نظام سیاسی را نقطه پایان فروپاشی اجتماعی و سرزمینی تلقی نمود. لذا نمایش یک وحدت و انسجام غیر قابل تصور نه مبتنی بر خطکشیهای سیاسی صرف بلکه استوار بر پایه ارزشهای ملی، دینی و تاریخی را شاهد بودیم.
حضور و نقشآفرینی نخبگان، هنرمندان، ورزشکاران، دانشجویان، زنان، جوانان، نویسندگان، شاعران، مستندسازان، بازار و حتی افراد عادی در خانههای خود_همه و همه یک بسیج عام اجتماعی را خلق کرد. این در واقع مردم به معنای دقیق آن بود که در قالبهای مختلف به این همبستگی پیوست. چنان پیوستنی که محاسبات دشمن صهیونیست و شرکای نامتمدن غربی را علی رغم تبلیغات و عملیات رسانهای و جنگ روانی که سعی در جدایی جامعه از نظام سیاسی و تلاش در اختلال امر دفاع سرزمینی داشت، به هم ریخت و توطئه بزرگ را خنثی نمود. عقلانیت نهفته در ایده مقاومت فراتر از محاسبات ابزاری و مادی، حتی بالاتر از پیروزی و شکست، با باور راسخ به نصرت و امداد الهی، نفس مقاومت، آزادگی و ایثار را تا سرحد بذل جان میستود. حاملان و کنشگران این ایده همه مردم ایران هستند. مردان، زنان، نوجوانان و کودکان فارغ از قومیت و زبان و موقعیت اجتماعی و. است. ایده ایده بستر اتصال و اشتراک همه آحاد است. هر کس در این بستر روایت خود و دیگران را نقل میکند و از ایثار و ایستادگی و شجاعت و تعهد با آرمان مقاومت میسراید. دشمن هر چقدر غدرتر و خبیثتر، صدای روایت مقاومت بلندتر و محکمتر که: ایران ای مرز پرگهر، ای خاکت سرچشمه هنر، دور از تو اندیشه بدان، پاینده مانی و جاودان.
#جنگ #اسراییل #ایران #مقاومت #همبستگی
┄┅═✧❁🌿🌺🌿❁✧═┅┄
🟥 پژوهشکده تمدنی شهید صدر (ره)
📲@sadr_ir
🌐https://sadr.ihu.ac.ir/
🚦مدد گرفتن از استغفار برای جلب نصرت الهی در جنگ
✍به قلم: مهدی مقدسی
در نگاه رایج بسیاری از افراد، حتی کسانی که باورهای عمیق دینی دارند، مسأله توبه و استغفار امری است که در حوزهی امور شخصی افراد مطرح میشود و هر شخص برای طهارت روح و پاک شدن از آلودگیها لازم است استغفار و توبه کند.
اما چنین رویکردی با نظام اندیشهی معارفی اسلام سازگار نیست.
🔹 مقام معظم رهبری در تبیین آیات 146، 147 و 148 سورهی مبارکهی آلعمران معتقدند که استغفار صرفاً امری فردی نیست؛ بلکه در میدانهای ملی و عرصههای کلان اجتماعی نیز کاربرد دارد.
یکی از مهمترین این عرصهها، هنگامهی جنگ است.
📖 بنابر آیهی 146 میفرماید:
«وَكَأَيِّن مِّن نَّبِيٍّ قَٰتَلَ مَعَهُۥ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَمَا وَهَنُواْ لِمَآ أَصَابَهُم فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَمَا ضَعُفُواْ وَمَا ٱسْتَكَانُواْۗ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلصَّـٰبِرِينَ»
خداپرستانی که در میدان جنگ همراه و یاور انبیاء بودند، دچار سستی و ناتوانی نمیشدند و هیچگاه در مقابل دشمن تضرع نمیکردند و در شدیدترین مصیبتها صبور بودند.
🔻 در ادامه میفرماید:
«وَمَا كَانَ قَوْلَهُمْ إِلَّا أَنْ قَالُوا رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا ذُنُوبَنَا وَإِسْرَافَنَا فِي أَمْرِنَا وَثَبِّتْ أَقْدَامَنَا وَانصُرْنَا عَلَى الْقَوْمِ الْكَافِرِينَ»
محورهای اصلی دعای خداپرستان این بود:
🟢 طلب مغفرت
🟢 طلب ثبات قدم
🟢 طلب نصرت الهی
🔹 رهبر معظم انقلاب در توضیح این آیه میفرمایند:
«یعنی رابطهی استغفار با جنگ، با ثبات قدم، با نصرت؛ این است دیگر؛ استغفار اینجور است. اگر انسان به معنای واقعی کلمه از خدای متعال به خاطر خطاها و کوتاهیها و مانند اینها طلب مغفرت کند و معذرتخواهی کند، خدای متعال جواب میدهد.»
📆 (۲۳ فروردین ۱۴۰۱)
✅ نتیجهی این درخواست در آیهی بعد آمده است:
«فَآتَاهُمُ اللَّهُ ثَوَابَ الدُّنْيَا وَحُسْنَ ثَوَابِ الْآخِرَةِ ۗ وَاللَّهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ»
خداوند در پاسخ به این درخواست، هم در دنیا و هم در آخرت دعای ایشان را اجابت میکند.
✅ ثوابی که خداوند در دنیا به آنها عطا میکند، ثبات قدم و نصرت و پیروزی است.
🔑 رهبر انقلاب معتقدند که درس مهم این آیه، «مدد گرفتن از استغفار برای پیروزی در میدانهای گوناگون» است.
⚠️ در مقابل، شخصی که خطاهایی مرتکب شده و نسبت به آن توبه و استغفار نکرده، تنها دچار آسیبهای فردی نمیشود؛ بلکه این خطاها او را از همراهی با جبهه حق و انجام صحیح وظایف در زمانهای حساس بازمیدارد.
📖 رهبر انقلاب در توضیح آیهی 155 سورهی آلعمران میفرمایند:
«إِنَّ الَّذِينَ تَوَلَّوْا مِنكُمْ يَوْمَ الْتَقَى الْجَمْعَانِ إِنَّمَا اسْتَزَلَّهُمُ الشَّيْطَانُ بِبَعْضِ مَا كَسَبُوا ۖ وَلَقَدْ عَفَا اللَّهُ عَنْهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٌ»
🔍 معظمله توضیح میدهند:
«[تأثیر گناهان] در انسان چیست؟ یکی از تأثیرات این است که وقتی انسان مبتلا است به گناه، در یک نقطهی حساس و بزنگاه کم میآورد... یعنی گناه ما موجب میشود که در یک نقطهی حساس، در یک نقطهی بزنگاه، نتوانیم تاب بیاوریم، نتوانیم مقاومت کنیم.»
📆 (۲۵ خرداد ۱۳۹۵)
🔸 لذا خداوند در قرآن کریم دربارهی کسانی که در جنگ اُحد با پیامبر همراهی نکردند و نتوانستند در مقابل دشمن مقاومت کنند و فرار کردند، میفرماید:
دلیل این فرار، اعمال سابق و خطاهای گذشته بود که در این برههی حساس، شیطان آنها را فریب داد.
🔰 بنابراین، با توجه به شرایط حساس کنونی و لزوم مقاومت و ثبات قدم مردم در این دفاع مقدس، لازم است مسألهی استغفار بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
📣 نخبگان فرهنگی و فعالان عرصهی جهاد تبیین، باید یکی از مهمترین مصادیق این جهاد مقدس را ترویج فرهنگ استغفار در جامعه بدانند.
#جنگ #دین #اسراییل #ایران
┄┅═✧❁🌿🌺🌿❁✧═┅┄
🟥 پژوهشکده تمدنی شهید صدر (ره)
📲@sadr_ir
🌐https://sadr.ihu.ac.ir/